Alþýðublaðið - 01.07.1992, Blaðsíða 2
2
Miðvikudagur 1. júlí 1992
fmitiiiímiiii
HVERFISGÖTU 8-10 - REYKJAVÍK - SÍMI 625566
Útgefandi: Alprent hf.
Framkvæmdastjóri: Ámundi Ámundason
Ritstjóri: Sigurður Tómas Björgvinsson
Auglýsingastjóri: Ámundi Ámundason
Setning og umbrot: Leturval
Prentun: Oddi hf.
Ritstjórn: 625566 - Auglýsingar og dreifing: 29244
Fax: 629244
Áskriftarverð kr. 1.200 á mánuði. Verð í lausasölu kr. 90
Sigur Þorgeirs
Mannréttindadómstóll Evrópu í Strasbourg hefur komist að þeirri
niðurstöðu að brotin hafi verið ákvæði 10. greinar Mannréttindasátt-
mála Evrópu um tjáningarfrelsi með dómi Hæstaréttar frá 20. október
1987 yflr Þorgeiri Þorgeirssyni rithöfundi. Þorgeir var sakfelldur fyrir
meiðyrði í tveimur greinum er hann ritaði í Morgunblaðið 1983 um
ótilgreinda lögreglumenn í Reykjavík í tengslum við svonefnt Skafta-
mál. Þorgeir var dæmdur fyrir brot á 108. grein almennra hegn-
ingarlaga sem kveður á um að opinberir starfsmenn skuli njóta sér-
stakrar verndar í opinberri umræðu.
Urskurður Mannréttindadómstólsins er vendipunktur fyrir íslenskt
dómskerfi. Þetta er fyrsti dómurinn sem gengur gegn íslenska ríkinu
fyrir Mannréttindadómstólnum. Dómstóllinn hefur í raun komist að
þeirri niðurstöðu að 108. grein almennra hegningarlaga á íslandi
stangist á við alþjóðleg mannréttindi. Það þarf reyndar ekki ýkja mikla
dómgreind til að skilja að 108. grein almennra hegningarlaga er
fáránleg tímaskekkja; leifar frá liðinni stjómtíð. Ef einhverjir eiga að
vera undir opinberu eftirliti og aðhaldi frá ljórða valdinu eins og fjöl-
miðlar stundum nefnast, þá em það opinberir starfsmenn. Viðbrögð
Þorsteins Pálssonar dómsmálaráðherra em því gleðiefni. Hann hefur
lýst því yfir að á næstu dögum muni hann skipa nefnd þriggja sér-
fræðinga sem falið verður að skila áliti fyrir haustið um það hvemig
íslenskum stjómvöldum beri að bregðast við dómi Mannréttinda-
dómstóls Evrópu í máli Þorgeirs Þorgeirssonar. Þar á meðal mun
nefndin athuga hvort breyta beri 108. grein almennra hegningarlaga
og kanna hvort rétt sé að lögfesta hér á landi Mannréttindasáttmála
Evrópu sem íslendingar staðfestu árið 1954. Um 108. greinina sagði
dómsmálaráðherra orðrétt í viðtali við Morgunblaðið 26.júní sl.: „Ég
er þeirrar skoðunar að það sé mikið álitamál hvort rétt sé að viðhalda
þessari aðgreiningu milli opinberra starfsmanna og annarra eins og
hegningarlögin gera ráð 'fyrir í dag og tel eðlilegt að það sé skoðað
hvort fella beri niður þessa sérstöku vemd sem opinberir starfsmenn
njóta. Ég er ekki viss um að það þjóni þeirra hagsmunum að njóta
þessarar sérstöku vemdar í nútímaþjóðfélagi.“ Þetta er hárrétt athugað
hjá Þorsteini Pálssyni ráðherra og mæli hann manna heilastur.
Þeim sem ekki er sama um tjáningarfrelsi á íslandi, yfirgang opinbers
yfirvalds og geðþóttaákvarðanir stjómsýslunnar standa í djúpri þakk-
arskuld við Þorgeir Þorgeirsson rithöfund. Hann neitaði að láta úrelt
ólög sem vernda stjómkerfið kúga sig og var reiðubúinn að fóma tíma,
peningum, starfsstöðu og jafnvel æm til að hnekkja miðaldardómi
íslenskra dómstóla fyrir Mannréttindadómstóli Evrópu. Flestir hefðu
beygt sig fyrr. Þorgeir Þorgeirsson hefur sýnt sjaldgæft félagslegt
hugrekki í þessu máli sem skiptir alla þjóðina máli og sker úr um hvort
ákvæði hinnar íslensku stjómarskrár um tjáningarfrelsi hér á landi ber
að taka alvarlega eða hvort það er gaspur eitt í reynd.
M^annréttindadómstóllinn í Evrópu hefur með úrskurði sínum bent á
brotalamir í íslenskri stjómsýslu. En stjómsýslufarsinn heldur daglega
áfram á íslandi. í sömu mund og niðurstöður Mannréttindadóm-
stólsins birtast, kveður Kjaradómur upp dóm um launahækkanir til
æðstu starfsmanna ríkisins. Sá dómur kemur á afar óheppilegum tíma
fyrir ríkisstjóm Islands með tilliti til þjóðarsáttar og fjárlaga og er
sálfræðilega íþyngjandi fyrir stjómvöld. Forsætisráðherra hefur skrif-
að Kjaradómi bréf og beðið dóminn að taka málið aftur til íhugunar.
Aðrir ráðherrar í ríkisstjóminni hafa lýst yfir vanþóknun sinni og
sumir krafist þess að dómnum verði hnekkt. Bráðabirgðaiög liggja í
loftinu ef Kjaradómur bregst ekki rétt við geðþótta forsætisráðherra og
annarra ráðherra. Hvað er að gerast? Ætlar löggjafarvaldið að segja
dómsvaldinu fyrir verkum? Standast slíkar ákvarðanir ákvæði stjórn-
arskrárinnar um þrígreiningu valdsins? Þurfa opinberir starfsmenn
sem fengið hafa launahækkanir staðfestar með Kjaradómi að leita til
Mannréttindadómstóls Evrópu til að úrskurður Kjaradóms standist?
IM
BRENNIVÍN OG KÓK
GANGA í EINA SÆNG
Starfsmcnn í átöppuninni hjá ÁTVR að meðhöndla síðustu Brennivínsflöskumar sem fyrirtsekið framleiðir.
Brennivínið í einkarekstur
Landsmenn verða ekki Brenni-
vínslausir enda þótt ÁTVR sé hætt
að brugga þennan görótta drykk,
sem miklum vinsældum hefur átt að
fagna hátt í sex áratugi. Á föstu-
daginn var síðasta lögunin sett á
flöskur í verksmiðjunni við Stuðla-
háls, sem gárungarnir kalla reyndar
Flöskuháls, enda þrjú drykkjar-
vörufyrirtæki við þá götu eða í allra
næsta nágrenni.
Starfsmenn í lögun íslenska brenni-
vínsins sögðu blaðamanni Alþýðu-
blaðsins að uppskriftin væri algjört
hemaðarleyndarmál og vel varðveitt.
Drykkurinn Brennivín er um margt
merkilegur. Hann hefur í 57 ár og 5
mánuði notið vinsælda, oftast met-
söludrykkur í einkasölum Áfengis-
' verslunarinnar. En gengið hefur verið
misjafnt, tískusveiflur hafa raskað sölu
þessarar íslensku iðnframleiðslu.
Þannig seldust um 1960 300-400
þúsund lítrar af miðinum á ári hverju.
Þegar hollenski sjeniverinn komst í
tísku dróst salan á Brennivíni saman
um 2/3. Árið 1976 var salan á Brenni-
víninu hinsvegar orðin 470 þúsund
Iítrar; sem mun vera mesta salan á einu
ári. Á síðasta ári var salan um 200 þús-
und lítrar.
Höskuldur Jónsson, forstjóri ÁTVR,
sagði við blaðamenn að það væri með
vissum söknuði að fyrirtækið hætti nú
framleiðslu Brennivíns. Hann tók
skemmtilegt dæmi um verð á drykkn-
Brennivín af ýmsu tagi, það nýjasta og
aðrar fiöskur talsvert fornar og trúlcga
með góðu innihaldi.
um, sem reyndar hefur verið inni í
grundvelli framfærsluvísitölunnar um
áratuga skeið, og án efa hefur verði
heldur verið haldið niðri á Brennivíni
af þeim sökum á síðari árum.
Höskuldur sagði: „Það er fróðlegt að
bera verð á brennivíni saman við verð-
lag vöru og þjónustu en það er hugtak
sem Hagstofan notar.
Sá sem keypti brennivín fyrir I
krónu 1935 hefði orðið að greiða 24,30
krónur fyrir sama magn 1960 og
25.000 kr. í dag.
Fyrir pakkann sem mælir verðlag
vöru og þjónustu hefði hann greitt
12,16 kr. 1960 en 16.632 kr. 1992.
Ljóst er að stjómvöld hafa verið mjög
fús til að hækka brennivínið þannig að
fram til 1960 hefur það hækkað langt
umfram almennt verðlag. Þótt dregið
hafi úr verðhækkunum síðan, er verð-
lag þess í dag 50% hærra en almenna
verðlagspakkans".
Á föstudaginn var enn óljóst hvað af
Brennivíninu íslenska yrði. Ríkið hætt
að brugga og tappa á flöskur, en enginn
samningur enn í höfn. Úr þessu rættist
á mánudaginn. Þá var undirritaður
samningur við fyrirtækið Rekís hf.,
sem er í eigu Halldórs V. Kristjáns-
sonar og eiginkonu hans, Kristínar
Stefánsdóttur. Fyrir leyniformúluna og
þann tækjabúnað sem til þarf borga þau
ríkinu rúmar 15 milljónir króna.
Svo skemmtilega vill til að Halldór
er sonur Kristjáns Kjartanssonar, eins
eigenda Vífilfells hf. sem framleiðir
Coca Cola. Kókið hefur einmitt verið
helsta blandan út í brennivínið um
langt skeið.
Hinna ungu framleiðenda Brenni-
vínsins bíður nú að gera mjöðinn að
tískudrykk að nýju. Sem er erfítt verk,
enda mega framleiðendur áfengra
drykkja ekki auglýsa framleiðslu sína á
samsvarandi hátt og t.d. Kóka Kóla.
Hitt er ljóst að gengi íslenska brenni-
vínsins hefur verið heldur niður á við.
Rík þjóð snobbar fyrir aðfluttum vímu-
gjöfum og dýrari. I gær var enn ekki
ljóst hvar framtíðaraðsetur fyrirtækis-
ins verður. Vélamar - og uppskriftin -
munu hinsvegar flytja úr núverandi
húsnæði.
Höskuldur Jónsson afhcnti Guðmundi Magnússyni, þjóðminjaverði, síðustu flöskuna scm ÁTVR framieiddi, - og flösku úr fyrstu
blöndunni, rykfailna mjög. Flöskurnar vcrða án efa sýnilegar í Þjóðminjasafni í framtíðinni.