Morgunblaðið - 25.03.2001, Blaðsíða 10

10 SUNNUDAGUR 25. MARS 2001 MORGUNBLAÐIÐ
N
Ú ÞEGAR fyrsta ársfjórðungi
ársins 2001 er að ljúka og lang-
flest fyrirtæki íslensks atvinnu-
lífs hafa gert afkomu sína fyrir
liðið ár kunna á aðalfundum eru
sjálfsagt mun fleiri fjárfestar og
eigendur hlutabréfa uppteknir af slakri af-
komu og lélegri arðsemi fyrirtækja á liðnu ári,
en því hvernig eignarhaldi í fyrirtækjunum er
varið, eða með hvaða hætti er skipað í stjórnir
þeirra.
Síðar í þessari viku halda tvö fyrirtæki aðal-
fundi sína, þar sem þar sem átök að tjaldabaki
um ofangreinda þætti hafa verið mikil undan-
farnar vikur og misseri. Í þessum átökum hef-
ur það komið skýrt fram að pólitískar blokkir
viðskiptalífsins, sem áður voru kenndar við
Kolbrabbann og Sambandið, eru síður en svo
útdauðar – þær hafa aðeins breytt um svip. Nú
er ekki lengur talað um Sambandið sem blokk í
viðskiptalífinu enda vart við hæfi lengur.
Fyrirtækin eru Olíufélagið hf. (ESSÓ) sem
heldur aðalfund sinn næsta miðvikudag, hinn
28. mars, og Vátryggingafélag Íslands hf.
(VÍS) sem heldur aðalfund sinn daginn eftir,
hinn 29. mars.
Þegar Samvinnutryggingar sf. og Bruna-
bótafélag Íslands hf. runnu saman árið 1989
undir merkjum VÍS varð til tvenns konar nafn-
gift á eigendunum, B-hópur, (eigendur Bruna-
bótar) og S-hópur, (eigendur Samvinnutrygg-
inga). Í þessari umfjöllun verður stuðst við
nafngiftina S-hópurinn, þegar fjallað er um
eigendur og stjórnendur og stjórnarmenn
fyrrum Sambandsfyrirtækja.
Aðalátökin hafa átt sér stað á milli S-hópsins
annars vegar og meðeiganda hans í VÍS hins
vegar, þ.e.a.s. Landsbankans. En það sem vek-
ur kannski enn meiri furðu er að á vissan hátt
gegna tveir erfðaprinsar Sambands íslenskra
samvinnufélaga lykilhlutverkum í þessu við-
skiptadrama. Erfðaprinsar sem segja má að
séu orðnir kóngar, hvor á sínu sviði, þeir Axel
Gíslason og Geir Magnússon.
Það er Ólafur Ólafsson, forstjóri Samskipa,
sem er kominn í stríð við þá Axel Gíslason, for-
stjóra VÍS, og Geir Magnússon, forstjóra
ESSÓ. Taka menn svo djúpt í árinni að segja
að Ólafur hafi á vissan hátt tekið afstöðu með
Landsbankanum, í átökunum um það hvort
VÍS verður skráð á markaði og hve stóran hlut
VÍS eigi að selja á markaði. Hann mun einnig
hafa verið talsmaður þess að ESSÓ selji sinn
hlut í VÍS, en ESSÓ á 13,4% hlut í félaginu. Þá
hefur Ólafur verið ósammála Axel um hverja
eigi að kjósa í stjórn ESSÓ á aðalfundi félags-
ins á miðvikudag.
Ólafur hefur ítrekað lýst þeirri skoðun sinni,
samkvæmt upplýsingum Morgunblaðsins, að
uppræta beri skiptingu viðskiptalífsins í póli-
tískar blokkir. Þær skoðanir hans falla ekki í
kramið hjá stórum hluta fyrrverandi Sam-
bandsmanna.
Samskip töpuðu umtalsvert á liðnu ári og
það var ljóst í hvað stefndi, þegar síðastliðið
hausti. Afkoma félagsins fyrir liðið ár verður
ekki kynnt fyrr en á aðalfundi félagsins eftir
mánuð eða svo. Samskip eiga 3,03% í ESSÓ.
Vistun hlutabréfa hjá fyrirtæki, felur það í
sér, að bréf eru seld fyrirtæki. Seljandinn hef-
ur síðan forkaupsrétt að bréfunum þegar þau
eru seld að nýju. Þess munu þekkjast mörg
dæmi að forsvarsmenn fyrirtækja óski eftir
slíkri vistun hlutabréfa, í ákveðinn tíma, til
þess að bæta efnahagsreikning fyrirtækja
sinna tímabundið.
Á liðnu hausti vildi Ólafur Ólafsson fá að
vista hlutabréf Samskipa hjá Traustfangi, til
þess að bæta efnahagsreikning fyrirtækisins.
Traustfang var upphaflega stofnað sem
eignarhaldsfélag ESSÓ, VÍS og Samvinnulíf-
eyrissjóðsins um eign þeirra í Frjálsa fjárfest-
ingabankanum. Eignir í félaginu í dag eru
tvenns konar: Stór eignarhlutur í ESSÓ,
19,02% og 63 milljóna hlutur að nafnvirði í SÍF,
en gengi SÍF bréfa er 2,95.
Axel Gíslason, stjórnarformaður Traust-
fangs, mun hafa hafnað þessari beiðni Ólafs og
bent honum á að einfaldast væri að semja um
slíka vistun við eitthvert verðbréfa- eða fjár-
málafyrirtækið, þannig að Samskip bæru þann
kostnað sem af slíku hlytist, en ekki aðrir eig-
endur Traustfangs. Síðan hefur, að sögn, and-
að köldu þarna á milli að ekki sé meira sagt.
Það var snemma árs 1997 sem Landsbanki
Íslands keypti 50% hlut í Vátryggingafélagi Ís-
lands hf., hlutinn sem tilheyrði Brunabóta-
félagi Íslands hf. þar til félagið sameinaðist
Samvinnutryggingum hf. árið 1989 og tilheyrði
eftir það eignarhaldsfélagi Brunabótafélags
Íslands. Landsbankinn og S-hópurinn svo-
nefndi, (Gamli Sambandsfyrirtækjaarmurinn)
hafa með hléum átt í viðræðum um markaðs-
væðingu VÍS í alllangan tíma.
Um síðustu helgi mun hafa dregið til úrslita í
viðræðum Landsbankans og S-hópsins. Þá var,
samkvæmt heimildum, komin veruleg þreyta í
raðir beggja og líklega enn meiri hjá Lands-
bankamönnum. Einn Landsbankamaður orð-
aði það svo: „Við erum búnir að reyna að þrýsta
á það að algjör lágmarkstillaga, að því er varð-
ar markaðsvæðingu og skráningu bréfa félags-
ins á Verðbréfaþingi, verði samþykkt, en án ár-
angurs.“
Ákvæði um markaðsvæðingu
Ákvæði var um það í hluthafasamkomulagi
sem aðilar gerðu með sér í ársbyrjun 1997, að
aðilar stefni að því að félagið verði skráð á
markaði og það verði gert þegar aðilar hafa
komið sér saman um aðferðafræði í þeim efn-
um og telji hentugt að félagið fari á markað. Þá
verði það gert þannig að báðir eigendurnir
minnki sinn hlut jafnt í félaginu.
Í þessu samkomulagi er einnig ákvæði um að
aðilar séu sammála um að hvorugur seilist til
meirihlutaáhrifa í félaginu eftir að það hafi ver-
ið skráð á markaði.
Talsverð kergja hefur verið í þessum við-
ræðum milli aðila að undanförnu, ekki síst
vegna þess að hvað eftir annað hafa eigend-
urnir verið komnir með drög að samkomulagi
markaðsvæðingu og skráningu VÍS, en jafn-
harðan hefur verið horfið frá samkomulagi.
Axel Gíslason, forstjóri VÍS, sem leiddi við-
ræðurnar fyrir S-hópinn við Landsbankann til
skamms tíma, sem framkvæmdastjóri Sam-
vinnutrygginga, sem eiga 26% í VÍS, hefur að
mati Landsbankamanna verið erfiður og
ósveigjanlegur í samningum.
Þessar samningaviðræður eru litnar allt öðr-
um augum af ákveðnum fulltrúum S-hópsins.
Þar á bæ segja menn einfaldlega að Lands-
bankinn hafi sett fram haldbær rök fyrir því að
honum sé nauðsynlegt að minnka fjárskuld-
bindingar sínar og við þeim rökum vilji S-hóp-
urinn bregðast jákvætt, þannig að meðeigandi
hans að VÍS geti bætt eiginfjárstöðu sína, án
þess að S-hópurinn ætli að bregðast við, með
því að seilast eftir auknum hlut, eða setja fót-
inn fyrir bankann á nokkurn annan hátt.
Talsmenn bankans hafi látið í veðri vaka að
þeir vildu hugsanlega selja fjórðung eða svo af
sínum hlut í VÍS á markaði til þess að losa um
fé.
Þeir geri engar athugasemdir við það og vilji
Landsbankinn selja fjórðung eignar sinnar á
markaði, bjóði þeir nýja eigendur velkomna.
Við það fáist einnig markaðsverð á félagið, sem
aðila greinir augljóslega á um hvert er.
Bent er á hver þróunin hafi verið með gengi
hlutabréfa í skráðum hlutafélögum eins og
Sjóvá-Almennum sem á skömmum tíma hafi
farið úr genginu 37 í 27 og að sama skapi hafi
markaðsvirði fyrirtækisins lækkað um meira
en 25%. Sömu sögu sé að segja um þróun geng-
is hjá Íslandsbanka-FBA sem á nokkrum mán-
uðum hafi farið úr genginu 5,3 niður fyrir 4.
Markaðsvirði bankans hafi þannig minnkað
um tugi milljarða og Landsbankinn, viðsemj-
andi S-hópsins, hafi verið metinn á yfir 30
milljarða króna í fyrra en nú sé hann a.m.k. 10
milljörðum króna minna virði, samkvæmt
markaðsverði. Hann hafi verið á genginu 4,6 í
september í fyrra, en nú losi gengi hans 3,5.
S-hópurinn telji því að nú séu ekki fyrir
hendi þær aðstæður á hlutabréfamarkaði, sem
kalli á skráningu bréfa VÍS og sölu á markaði.
Það sé mun vænlegri kostur fyrir eigendurna,
a.m.k. S-hópinn, að bíða og sæta færis þegar
markaðurinn tekur við sér á nýjan leik.
Fulltrúar S-hópsins segjast þó hafa fullan
skilning á því að Landsbankinn þurfi og vilji
selja ákveðinn hluta af eign sinni í VÍS og segj-
ast ekki munu leggjast gegn því. Kveðast
reyndar reiðubúnir til þess að setja eins og 4%
á markað við skráningu.
Gæti bankinn aukið hagnað um
900 milljónir með sölu?
Í bankagreiningu sem greiningardeild
Kaupþings gerði í júní í fyrra segir m.a. um
Landsbankann: „Ljóst er að eiginfjárbinding
Landsbankans vegna 50% hlutar þeirra í Vá-
tryggingafélagi Íslands er bankanum töluverð
byrði. Með samanburði við hin tryggingafélög-
in má ætla að vanmat á verðmætum eignar í
VÍS nemi 2,0–3,0 milljörðum króna eftir skatta
væri félagið skráð á Verðbréfaþing Íslands. Sé
þeirri upphæð bætt við eigið fé bankans og
gert ráð fyrir 10% eiginfjárhlutfalli, eykst út-
lánageta bankans um 30 milljarðar króna. Mið-
að við 3% vaxtamun er ljóst að þetta myndi
þýða um 900 milljóna króna viðbót við hagnað
bankans á ári, að gefnum sama vaxtamuni.“
Þetta virðist í fljótu bragði vera sterkur rök-
stuðningur fyrir því að Landsbankinn losi sig
við þessa eign sína í VÍS, bæti eiginfjárhlut-
fallið sem því nemur og auki þannig við tekjur
sínar. En ekki er allt sem sýnist. Í fyrsta lagi er
þessi greining Kaupþings næstum tíu mánaða
gömul og margt hefur breyst á markaðinum á
þeim tíma, m.a. markaðsvirði VÍS. Í öðru lagi
er fátt sem bendir til þess að bankinn gæti auk-
ið útlán sín um 30 milljarða á ári þótt eiginfjár-
hlutfall hans leyfði það. Eftirspurn eftir lánsfé
í dag sýnir ekki slíka þörf. Þannig að 900 millj-
óna aukinn hagnaður af þeim sökum, á árs
grundvelli, virðist því vera sýnd veiði en ekki
gefin.
Mikill ágreiningur um
markaðsvæðingu VÍS
Gagnkvæm tortryggni ríkir á milli
eigenda Vátryggingafélags Íslands,
Landsbanka og svonefnds S-hóps
Frá því að Samband íslenskra samvinnufélaga (SÍS) leið undir lok hefur því oft verið haldið fram að blokkamyndanir í við-
skiptalífinu heyri sögunni til. Agnes Bragadóttir komst á snoðir um hið gagnstæða, með því að skyggnast á bak við tjöldin.
Morgunblaðið/Halldór Kolbeins