Morgunblaðið - 03.07.2001, Blaðsíða 26

26 ÞRIÐJUDAGUR 3. JÚLÍ 2001 MORGUNBLAÐIÐ
Hallgrímur B. Geirsson.
Styrmir Gunnarsson.
Framkvæmdastjóri:
Ritstjóri:
STOFNAÐ 1913
Útgefandi: Árvakur hf., Reykjavík.
Aðstoðarritstjórar:
Karl Blöndal, Ólafur Þ. Stephensen.
Fréttaritstjóri:
Björn Vignir Sigurpálsson.
SALA LANDSBANKANS
Valgerður Sverrisdóttir, iðnaðar- og við-skiptaráðherra, skýrði frá því sl. þriðju-dag, að ríkisstjórnin hefði tekið ákvörðun
um að selja þriðjungshlut eða meira í Lands-
banka Íslands hf. Í tilkynningu frá iðnaðar- og
viðskiptaráðuneyti, sem dreift var sama dag til
fjölmiðla, er áformum ríkisstjórnarinnar lýst með
svofelldum orðum:
„Viðskiptaráðherra hefur ákveðið, að hafinn
verði undirbúningur á sölu á umtalsverðum hlut
af eignarhlut ríkisins í Landsbanka Íslands hf. til
kjölfestufjárfestis. Með umtalsverðum hlut er átt
við ráðandi hlut eða að minnsta kosti þriðjung
hlutafjár í félaginu. Ráðgert er að salan fari fram
fyrir árslok 2001. Skilyrði samkvæmt ákvörðun
ráðherra er að sala á slíkum hlut leiði til auk-
innar samkeppni á íslenzkum fjármagnsmarkaði
og auki samkeppnishæfni hans. Framkvæmda-
nefnd um einkavæðingu hefur verið falið að ann-
ast framkvæmd sölunnar.“
Í samtali við Morgunblaðið sl. miðvikudag
sagði Valgerður Sverrisdóttir m.a.: „Miðað við
skilyrðin, sem sett eru, sem eru þau að salan auki
samkeppnishæfni félagsins og einnig samkeppn-
ishæfni íslenzks fjármagnsmarkaðar, erum við að
tala um erlendan kaupanda.“
Ráðherrann nefndi þrenns konar rök fyrir því,
að rétt væri að selja svo stóran hlut í bankanum
til erlends aðila: í fyrsta lagi aukningu á erlendri
fjárfestingu í landinu, í öðru lagi að það yki á al-
þjóðavæðingu atvinnulífsins og í þriðja lagi að
það mundi bæta lánshæfismat bankans. Allt eru
þetta góð og gild rök í sjálfu sér.
Ummæli Valgerðar Sverrisdóttur verða ekki
skilin á annan veg en þann að ríkisstjórnin hygg-
ist selja erlendum aðila u.þ.b. 33% hlutafjár í
Landsbankanum. Sumarið 1998 og seinni hluta
sumars og um haustið 1999 fóru fram víðtækar
umræður um bankamál. Þær spruttu annars veg-
ar af áhuga sænsks banka á því að kaupa stóran
hlut í Landsbankanum og hins vegar vegna kaupa
hins svonefnda Orca-hóps á hlutabréfum í FBA af
Kaupþingi og sparisjóðunum. Í þeim umræðum
lýsti Morgunblaðið þeirri ákveðnu skoðun, að við
einkavæðingu fjármálakerfisins ætti að stefna að
mjög dreifðri eignaraðild. Bakgrunnur þessarar
afstöðu blaðsins var mjög skýr. Í rúman áratug
hafði sú þróun orðið að fiskkvótum hafði verið út-
hlutað endurgjaldslaust til tiltölulega fámenns
hóps útgerðarmanna, sem síðan keyptu og seldu
sín í milli með þeim árangri að kvótinn færðist á
æ færri hendur. Eigandi auðlindarinnar, þjóðin
öll, fékk ekkert í sinn hlut. Að óbreyttu var ljóst
að með því kerfi hafði mikill hluti þjóðareign-
arinnar verið færður á fárra manna hendur.
Jafnframt hafði þróunin í viðskiptalífinu orðið
sú, að stórar viðskiptasamsteypur höfðu komizt
til mikilla áhrifa í flestum greinum viðskiptalífs-
ins. Það var fyrirsjáanlegt að ef ekkert yrði að
gert mundi hið sama gerast í fjármálakerfinu
eins og síðar kom í ljós með þeim breytingum,
sem orðið hafa á Íslandsbanka-FBA í kjölfar
sameiningar bankanna tveggja.
Morgunblaðið sýndi fram á með upplýsingum,
sem ekki var hægt að hrekja, að í öðrum löndum
eru margvíslegar hömlur á eignarhaldi á fjár-
málafyrirtækjum og þess vegna ekki hægt að
halda því fram, að slíkar takmarkanir væru
óframkvæmanlegar.
Í lögum þeim, sem Alþingi samþykkti í vor um
einkavæðingu bankanna, voru að vísu vísbend-
ingar um að ríkisstjórn og meirihluti Alþingis
vildu stefna að sem dreifðastri eignaraðild að
bönkum. Hins vegar voru þau lagaákvæði svo op-
in að augljóst var að með þeim var dreifð eignar-
aðild ekki tryggð.
Það er auðvitað ljóst, að með því að tilkynna að
einum aðila verði seldur um þriðjungs hlutur í
Landsbankanum er sú hugsun, sem liggur að
baki dreifðri eignaraðild, lögð til hliðar. Það er
ekki hægt að segja í öðru orðinu, að ríkisstjórnin
vilji selja einum aðila þriðjungs hlut en í hinu, að
ríkisstjórnin vilji tryggja dreifða eignaraðild.
Það er hæpið að hægt sé að setja hámark á eign-
arhlut sumra hluthafa en ekki allra.
Það er mjög miður og leiðir ekki til farsællar
niðurstöðu, að hverfa frá þeim hugmyndum, sem
uppi hafa verið um dreifða eignaraðild að fjár-
málafyrirtækjum. Það leiðir til þess að með ein-
um eða öðrum hætti mun sú samþjöppun eign-
arhalds og valds, sem orðið hefur í flestum
greinum atvinnulífsins, einnig ná til fjármálalífs-
ins.
Í samtali við Morgunblaðið sl. miðvikudag
sagði Halldór J. Kristjánsson, bankastjóri
Landsbankans, m.a.: „Ég tel hins vegar brýnt að
gerður sé greinarmunur á óbeinni fjárfestingu,
innlendri eða erlendri, sem samkvæmt lögum er
skilgreind sem öll fjárfesting, sem er minni en
10% í bankanum og hins vegar þegar virkur
eignarhlutur er keyptur en það er samkvæmt
lögum eignarhlutur, sem er meiri en 10% en ekki
ráðandi, þ.e. 50% eða meira. Með kjölfestufjár-
festi í almennri umræðu er átt við aðila, sem á
umtalsverðan virkan eignarhlut í banka en ekki
ráðandi hlut. Þannig samrýmist slík aðild mark-
miðinu um dreifða eignaraðild.“
Af þessum orðum bankastjóra Landsbankans, í
ljósi laganna frá í vor, má draga þá ályktun að
hann hafi svipaðan fyrirvara og Morgunblaðið á
því, að ríkisstjórnin hyggist selja einum aðila svo
stóran hlut í bankanum, sem raun ber vitni. Og
ekki fer á milli mála, að skilningur viðskiptaráð-
herra og bankastjórans á því hvað felist í orðinu
kjölfestufjárfestir er mjög ólíkur.
Það er engin spurning um, að það er rétt
ákvörðun hjá ríkisstjórninni að halda áfram að
selja hlut ríkisins í þeim bönkum, sem ríkið á
enn hlut í. Og það er auðvitað sjálfsagt að bjóða
bréf ríkisins til sölu bæði hér heima og í öðrum
löndum. Hins vegar virðist Valgerður Sverris-
dóttir útiloka sölu til annarra en útlendinga.
Hvers vegna? Hvað veldur því, að með þessari
yfirlýsingu er raunverulega verið að útiloka inn-
lenda aðila frá því að bjóða í bréf ríkisins? Ráð-
herrann þarf að útskýra mál sitt betur að þessu
leyti. Það er óskynsamlegt að halda á sölunni
með þessum hætti þegar af þeirri ástæðu að það
getur leitt til minni samkeppni um bréfin og þar
af leiðandi til lægra verðs á þeim hlut, sem selja
á.
Vissulega eru sterk rök, sem mæla með því að
fá erlenda banka inn í íslenzkt bankaumhverfi og
það er áreiðanlega ekki auðvelt. En er eðlilegt að
það gerist með því, að innlendir aðilar séu nánast
útilokaðir frá því að sækjast eftir þessum hlut?
Og hver verður aðstaða ríkisstjórnarinnar til
þess að selja það sem eftir verður ef staðið er að
málum á þennan veg? Er ekki hætta á, að sá
hlutur verði verðlítill?
Það er augljóst að afstaða erlendra banka til
aðildar að íslenzka bankakerfinu er mjög misjöfn
eins og búast mátti við. Sænski bankinn, sem
hafði áhuga á að kaupa hlut í Landsbankanum
fyrir þremur árum, vildi eignast stóran hlut eða
ráðandi hlut. Einn stærsti hluthafinn í Lands-
bankanum nú á eftir ríkinu er erlendur banki,
sem sættir sig hins vegar við takmarkaðan eign-
arhlut. Erlendir bankar geta auðvitað komið inn
á hlutabréfamarkaðinn hér, hafi þeir áhuga á, og
keypt hlutabréf í íslenzkum bönkum. Til þess
þarf ekki sérstaka ákvörðun af hálfu ríkisstjórn-
arinnar.
Hin æskilega stefnumörkun af hálfu ríkis-
stjórnar og Alþingis hefði verið sú, að setja lög,
sem tryggðu dreifða eignaraðild að bankakerfinu
og selja síðan allan hlut ríkisins miðað við þær
forsendur.
SAMGÖNGUMANNVIRKIskipa stóran sess í nýjumdrögum að aðalskipulagiReykjavíkur og er þar að
finna nokkur nýmæli. Stefán Her-
mannsson borgarverkfræðingur
segir að það sé mikið áhyggjuefni
að umferðarspár tólf ár fram í tím-
ann sýni að meirihluti þessara
framkvæmda þurfi að verða á fyrri
hluta skipulagstímabilsins og stafi
það meðal annars af því að fulllítið
hafi verið gert í þessum málum á
höfuðborgarsvæðinu síðustu árin.
„Það er hætta á að það verði fjár-
skortur og því þurfum við að vanda
okkur við forgangsröðunina til að
fá sem best út úr þessu,“ segir
hann.
Í nýju drögunum er töluvert lagt
upp úr gangagerð og segir Árni
Þór Sigurðsson formaður umhverf-
is- og byggingarnefndar Reykja-
víkur að reynt sé að koma þessari
umferðaraukningu niður í jörðina
að hluta til og létta þá á umferðinni
ofanjarðar, um leið og möguleik-
arnir á því að þjóna betur vegfar-
endum með almenningssamgöng-
um séu auknir.
„Við erum að ræða um stór um-
ferðarmannvirki vítt og breitt um
landið, eins og göng á Norðurlandi,
sem kosta auðvitað heilmikið. Hins
vegar býr hér á höfuðborgarsvæð-
inu öllu 60% landsmanna og hér er
gríðarleg umferð, þannig að arð-
semin í svona framkvæmdum á höf-
uðborgarsvæðinu er auðvitað miklu
meiri,“ segir hann.
Samkvæmt tölum frá borgar-
verkfræðingi verður kostnaður við
þessi samgöngumannvirki, sem
áætluð eru í nýja svæðisskipulag-
inu, upp á 60-65 milljarða króna.
Hringbraut
Fyrst á dagskrá af þessum nýju
framkvæmdum er færsla Hring-
brautar, sem staðið hefur til í um
þrjá áratugi. Verður brautin meðal
annars lögð í göng undir Bústaða-
veg. Að sögn Stefáns er búið að
leggja fram áætlun um umhverfis-
mat og er reiknað með að fram-
kvæmdir geti hafist í haust. Hann
segir að kostnaður sé um 900 millj-
ónir þegar göngubrýr og allt sé tal-
ið með.
Gert er ráð fyrir að Krin
arbraut verði lögð í gön
Miklubraut og umferð þan
í auknum mæli á Sæbra
Miklubrautar. Þetta ætti
mjög úr slysahættu á þes
förnustu gatnamótum hö
arinnar.
„Ég myndi nú telja að g
Kringlumýrarbrautar og
brautar væru fremst á f
lista af þessum stóru sa
mannvirkjum, því þau e
brýn,“ segir Árni Þór.
Stefáns er orðinn mögule
hefja framkvæmdir en ha
að það sé hvorki búið að fj
það verkefni að fullu né t
nákvæmlega, en hönnun s
ast. „Við endurskoðun næ
áætlunar munum við óska
að það komist fremst á f
listann,“ segir hann.
Þeir telja báðir að það s
samstaða um það að reyn
göng á þessum stað en mik
virki. „Við höfum freka
leysa þetta svona þó það
hvað dýrara. Það má ekk
því að svona umferðarm
standa í áratugi, þannig að
kostnaðarmunur í uppha
kannski ekki mikið að seg
að menn skoða lífstím
mannvirkja,“ segir Árni Þ
Holtsgöng
Nýjasta hugmyndin er
undir Skólavörðuholt mil
brautar og Sæbrautar til
umhverfisvænni aðstæðu
bænum. Hægt yrði að drag
ferð um Lækjargötu og
yrði mögulegt að tengja be
an Laugaveg og Kvosina f
farendur. Gerðar yrðu jaf
akreinar fyrir strætisvagn
Árni Þór segir að hafa ve
Ýmis samgöngumannvirki r
Umferða
fyrir rúma
Drög að nýju a
sem gilda á
2024, voru ky
tillögum eru h
leg sam
Á kortinu sést fyrirhuguð staðsetning Hlíðarfótar, þar s