Morgunblaðið - 25.11.2001, Blaðsíða 24

24 SUNNUDAGUR 25. NÓVEMBER 2001 MORGUNBLAÐIÐ
BRETAR og Íslendingar urðu agn-
dofa er fréttist að einn maður, Harry
Eddom, hefði komist af þegar breski
togarinn Ross Cleveland fórst í af-
takaveðri Ísafjarðardjúpi í febrúar
1968. Áhöfnin hafði þá verið talin af í
36 klukkustundir. Atburðurinn vakti
heimsathygli og þótti með ólíkindum
að maðurinn skyldi lifa af þær raunir
sem hann mátti þola. Um fjörutíu
breskir fjölmiðlamenn komu til
landsins vegna þessara atburða og
brutust út slagsmál er fréttamenn
kepptust um að fá að taka myndir af
endurfundum Harrys og eiginkonu
hans, Ritu, sem syrgt hafði mann
sinn í á annan sólarhring.
Í aftakaveðrinu börðust mörg
hundruð sjómenn við að halda skip-
um sínum á floti í tíu stiga gaddi og
gífurlegri ísingu. Skammt frá þeim
stað sem Ross Cleveland sökk
strandaði togarinn Notts County.
Hér er gripið niður í söguna þar sem
Richard, sem nýlega kom hingað til
lands til að þakka Óðinsmönnum líf-
gjöfina, lýsir aðstæðum um borð í
Notts County þegar menn hafa vak-
að hátt í tvo sólarhringa við vinnu og
berjast í örvæntingu við ísinguna:
„Burres skipstjóri hafði látið
togarann lóna undan veðri í talsverð-
an tíma á meðan við börðum ísinn.
Hann varð nú að snúa aftur upp í og
vona að við lentum ekki of nærri
landi. Hlóðst þá ísingin upp jafn-
harðan. Ég sá fyrir mér að það sem
ekki hafði náðst að berja yrði enn
þykkara þegar Burres léti skipið
lóna aftur undan storminum.
Ég hafði farið inn í messa. Það var
kærkomin stund milli stríða. Ég
reyndi að setjast og róa mig – stjarf-
ur og nötrandi af þreytu og ótta. Ég
fékk mér te. Um leið og ég lyfti
könnunni sá ég fyrst hve líkamlegt
ástand mitt var orðið slæmt. Hend-
urnar skulfu svo mikið að ég hélt
varla á könnunni. En ylurinn
streymdi brátt um hendurnar. Ég
náði samt engri hugarró.
Inni í messa voru menn svo tauga-
veiklaðir að þeir voru farnir að kýta
og nöldra hver í öðrum út af ótrúleg-
um smáhlutum sem venjulega skiptu
engu máli. „Þetta er kannan mín! Ég
á þessa samloku! Færðu þig! Er
þetta ekki sætið mitt?“
Menn hefðu hlegið að þessu undir
venjulegum kringumstæðum. En
ekki núna. Við vorum úttaugaðir.
Þarna vorum við allir saman. Okk-
ar biðu sömu örlög. Við vorum sami
hópurinn og hafði unnið svo samstillt
við veiðarnar.
„Við munum deyja,“ hugsaði ég og
vissi að félögum mínum var eins inn-
anbrjósts. „Við munum allir deyja.“
Við gátum heyrt í hátalara hvað
um var að vera í fjarskiptum uppi í
brúnni. Ég heyrði að Burres og Aar-
bert loftskeytamaður voru að tala við
aðra breska togara. Sömu hörmung-
arnar gengu yfir hjá þeim. Okkur
fannst það ekki upplífgandi. Við
heyrðum að mestu vandræðin voru
að fá vitneskju um hvar þeir væru
staddir. Ef menn vissu ekki hvar
þeir voru skapaðist mikil hætta á að
þeir strönduðu. Enginn vildi láta
skip sitt brotna uppi í stórgrýttri
fjöru á Íslandi. Frá því slyppi enginn
lifandi í svona veðri.
Eins og í hryllingsmynd
Ratsjárloftnetin voru meira og
minna horfin í ísingu.
En við það að heyra af hinum tog-
urunum þá vissu menn að þeir voru
ekki einir. Ef eitthvað gerðist hjá
okkur gætu aðrir ef til vill komið
okkur til bjargar. Hins vegar voru
allir í svipuðum vandræðum þannig
að þetta var tvíeggjað. Þótt fjar-
skiptasamband væri milli skipanna
sáum við ekki til annarra skipa.
Tugir breskra togara voru staddir
í hryllilegum aðstæðum.
Ég hugsaði til landa okkar sem
voru svo heppnir að komast í höfn á
Ísafirði.
Ég var farinn að eiga von á að
Burres sneri undan og kallað yrði á
okkur að koma aftur út til að höggva
ís. Allir sátu sem fastast eins og
dæmdir menn.
Skyndilega kom óskaplegur há-
vaði, eins og ýlfrandi drunur. Á sek-
úndubroti litum við skelfingu lostnir
hver á annan. Mér fannst óttaslegin
augu félaga minna verða eins og
undirskálar á stærð.
Hvað var að gerast?
Við misstum jafnvægið. Sessu-
nautar skullu saman og sumir ráku
sig utan í.
Brothljóð heyrðust úr eldhúsinu –
diskar og könnur voru að brotna.
Allt á borðunum fór á hliðina eða
hentist fram á gólf. Þetta var eins og
í hryllingsmynd. Mér fannst ískrið
einkennilegt.
Örþreyttir og uppgefnir litu menn
aftur hver á annan í forundran.
Nokkur andartök var eins og menn
væru að vakna af doðanum. Angistin
breyttist í forvitni.
Var þetta gott eða var þetta
slæmt? Ringulreiðin var allsráðandi.
Skyndilega heyrðist rödd Burres
skipstjóra í hátalara:
„Við erum strandaðir!“
Forvitnin breyttist í vonbrigði og
vonbrigðin í ofsahræðslu. Við vorum
allir lamaðir af ótta.“
Úti í einu horni messans sat háseti
á sextugsaldri með spenntar greipar.
Hann var með ullarhúfu á höfðinu.
Kaldur sviti bogaði undan húfunni
niður ennið og fram á háræðaslitnar
kinnar og þrútið nef. Starandi augun
gáfu til kynna uppgjöf – að maðurinn
væri nánast að kveðja þennan heim í
huganum þó hjartað ólmaðist innra
með honum. Það var eins og hreyf-
ingarlaus maðurinn væri kominn í
skyndilegt uppgjör við guð og menn
– búinn að sætta sig við að kveðja
þetta líf ...
Vélarrúmið að fyllast
Richard heyrði dyrnar á vélar-
rúminu opnast frammi á gangi. Óp
og köll heyrðust í vélstjórunum:
„Vélarrúmið er að fyllast af sjó!“
kallaði Gailbraith, annar vélstjóri.
Ljósin voru að slokkna – öll ljós,
hver einasta tíra. Vélarnar voru að
þagna með draugalegu banki sem
breyttist í tif, dofnaði svo og dó út.
Þögn.
Það varð myrkur. Ég gat ekkert
séð, bara heyrt.
Ég heyrði bara raddir skipsfélaga
minna, hvernig blaut stígvélin struk-
ust við klístrug gólfin, hljóð sem
maður heyrir ekki þegar titrandi að-
alvél og ljósavélar skipsins eru í
gangi. Raddir félaga minna og
skrjáfið í blautum gúmmígöllunum
urðu greinilegri en áður í kolsvörtu
myrkrinu og þögninni. En jafnskjótt
og vélarnar þögnuðu heyrðist yfir-
þyrmandi hvinur að utan. Þetta var
eins og að vera inni í húsi úti á ber-
angri þar sem miskunnarlaus vind-
urinn gnauðar og bankar fyrir utan.
Nú sá ég ekki lengur skelfinguna í
andlitum félaga minna heldur heyrði
ég hana – fannst ég geta þreifað á
henni. Hvílíkur óhugnaður.
„Út, út, út,“ hugsaði ég. Við þreif-
uðum okkur í áttina að dyrunum út á
þilfar. Einhver opnaði og ógurleg
hljóð heyrðust að utan frá höfuð-
skepnunum.
„Hvað var þetta?“ hugsaði ég og
átti von á hverju sem var – jafnvel að
lenda beint í ólgandi hafinu. Ég setti
á mig húfuna og sjóhattinn en fann
aftur hvernig frostið barst inn á
gang og nísti kinnarnar. Maður fann
hrímnálarnar í loftinu.
En hvaða hljóð voru þetta?
Ég sá ekki alveg hvert ég var að
fara og rakst með hnéð á háan stál-
þröskuldinn í myrkrinu og brölti svo
út fyrir. Nú heyrði ég þau óvæntustu
og verstu óhljóð sem ég hafði nokk-
urn tíma heyrt í náttúrunni.
Rífandi, skerandi og öskrandi
drunur og titringur. Mér datt í hug
að þetta líktist því að standa úti á
flugbraut og tíu Concorde-vélar
væru að taka á loft samtímis. Það var
eins og andrúmsloftið væri að rifna.
Og hljóðið dofnaði ekki. Það hélt
viðstöðulaust áfram – stöðugt, stöð-
ugt áfram. Ég greip fyrir eyrun,
fann þúsund ísnálar stingast í andlit-
ið, beindi höfðinu niður og reyndi að
halda mér stöðugum á svellinu. Ég
átti erfitt með að ná andanum.
Hvernig var þetta hægt?
Allur þessi vindstyrkur hlaut að
koma ofan af landinu fyrir ofan okk-
ur eða ... Mér var lífsins ómögulegt
að skilja þetta, það var eins og fjöllin
væru að reka upp öskur.
Mayday! Mayday! Mayday!
Enn hræðilegri voru hljóðin í
sjálfu skipinu – brak og brestir, ísk-
ur og óhugnaður. Aldrei nokkurn
tímann hefði ég getað ímyndað mér
að þetta trausta sjóskip gæti fram-
kallað svona garg. Togarinn var að
skorða sig í stórgrýti – eða var hann
að liðast í sundur með okkur?
Hvar í veröldinni vorum við eig-
inlega?“
Joyce Aarbert loftskeytamaður
sendi í ofboði út tilkynningu:
„Mayday! Mayday! Mayday!“
Burres skipstjóri vissi ekki ná-
kvæmlega um staðsetningu skipsins
en hafði þó grófa hugmynd um hvar
strandstaðurinn var. Aarbert hafði
samband við nærstadda togara sem
komu boðunum áfram til Ísafjarð-
arradíós sem kom boðunum áfram til
varðskipsins Óðins.
Nú voru góð ráð dýr. Breskur tog-
ari strandaður við Snæfjallaströnd
þar sem engin byggð var og útilokað
að reyna björgun frá landi. Og rat-
sjár varðskipsins voru svo ísaðar að
útilokað var að halda af stað á
strandstað að óbreyttu.
Nú reyndi aftur á Pálma, annan
stýrimann. Enn á ný setti hann á sig
vettlingana, tók ísöxi og samsíðung
og klifraði upp í mastur í ofviðrinu:
„Enginn treysti sér til að fara upp
í mastrið nema ég. Þetta var eins og
að klifra upp risastórt grýlukerti.
Þrepin á mastrinu voru horfin og ég
varð að höggva mér þrep í ísinn til að
fá festu fyrir hendur og fætur. Þegar
upp var komið hjálpaði það mér að
hafa vindinn í bakið því Sigurður
Barátta upp á líf og
Um 500 manns börðust
fyrir lífi sínu á Ísafjarð-
ardjúpi í aftakaveðri í febr-
úar 1968. Óttar Sveinsson
lýsir hér atburðunum á Ísa-
fjarðardjúpi og baráttunni
við veðrið og ísinguna um
borð í Notts County.
The Sunday Times
Faðir þessa drengs var skipverji á togaranum St. Romanus frá Hull. Á hverju
flóði fór drengurinn með hundinn sinn niður að fiskimannahöfninni í Hull. Þar
beið hann og beið en aldrei kom pabbi. St. Romanus var einn af þremur tog-
urum frá Hull sem fórst í ársbyrjun 1968 við Ísland – en drengurinn vildi ekki
trúa því.
Togarinn Notts County í klakabrynju á strandstað við Snæfjallaströnd. Eftir að togarinn strandaði í fárviðrinu reyndi
áhöfnin árangurslaust í tvo tíma að bjarga félaga sínum sem hafði stokkið út í gúmbát við skipshlið. Öll ljós höfðu slokkn-
að og enginn hiti var í skipinu. Heila nótt og fram yfir hádegi næsta dag héldu Bretarnir til uppi í brú en stöku sinnum fóru
menn niður í klefa til að biðjast fyrir.