Morgunblaðið - 18.12.2001, Blaðsíða 44

Morgunblaðið - 18.12.2001, Blaðsíða 44
MINNINGAR 44 ÞRIÐJUDAGUR 18. DESEMBER 2001 MORGUNBLAÐIÐ F ranski heimspeking- urinn Michel Fouc- ault hélt því fram að fangelsi leyndu okk- ur þeirri staðreynd að við erum sjálf innilokuð í sam- félaginu. Við trúum því að við séum frjáls vegna þess að við setjum glæpamenn á bak við lás og slá og berum ekki kennsl á að við erum lítið betur sett en hinir innilokuðu. Foucault talaði um að samfélagið hefði stöðugt eftirlit með einstaklingnum og líkti gerð þess við fangelsi enska átjándu aldar heimspekingsins Jeremys Benthams, „panopticon“, sem er hringlaga bygging með eftirlits- turni í miðjunni og gefur mögu- leika á að allir hafi öllum stund- um eftirlit með öllum. Raunverulegur ávinningur af slíku kerfi er ekki að yf- irvaldið hafi fullkomið eftirlit með einstak- lingnum heldur að einstaklingurinn sjálfur verði svo upptekinn af því að vera undir eftirliti að hann beiti sig sjálfur hörðum samfélagslegum aga. Eiríkur Guðmundsson bók- menntafræðingur hefur lagt út af kenningu Foucaults með þessum hætti: „Stöðugur sýnileiki varð til þess að hinn innilokaði fór að leika bæði hlutverkin; hlutverk valdhafans og þess sem valdið bitnar á – kúgarans og hins kúg- aða. Sýnileikinn tryggir þannig virkni valdsins um leið og hann miðar að því sem kalla má „norm- alíseringu“ einstaklinganna. Hér skiptir mestu máli að það má einu gilda hver handhafi valdsins er; það getur hver sem er staðið vaktina í turninum, það skiptir engu máli hvaða hvatir liggja þar að baki – forvitni um hátterni hinna fyrirhyggjulausu, barnaleg meinfýsi, þekkingarþorsti heim- spekingsins, eða ónáttúra þess sem nýtur þess að njósna og refsa“ (sjá Kistan.is). Landi Foucaults og einn af helstu gagnrýnendum hans, Jean Baudrillard, ljær þessari hug- mynd nýja vídd í kenningu sinni um ofurveruleikann þar sem hann styðst meðal annars við tvö dæmi, Watergate-hneykslið svo- kallaða og Disneyland. Baudrillard heldur því fram að samfélagið geti ekki starfað eðli- lega nema einstaklingarnir trúi því að skynsemin haldi velli og óskynsamlegum hlutum á borð við agaleysi, barnaskap og brjál- æði hafi verið úthýst. Og þetta telur hann samfélagið eða vald- hafa þess gera með útsmognum brellum. Watergate-málið leiddi til þess að Richard Nixon þurfti að segja af sér embætti, fyrstur Banda- ríkjaforseta. Málið snerist um að brotist var inn í aðalbækistöðvar Demókrataflokksins 17. júní 1972. Í ljós kom að innbrotið var kostað úr kosningasjóði Nixons sem náði endurkjöri með yf- irburðum í forsetakosningum sama ár. Forsetinn reyndi með öllum tiltækum ráðum að hvítþvo sig og sína menn af málinu, meðal annars með því að láta eyða sönn- unargögnum, en rannsókn leiddi í ljós að spillingin var útbreiddari í Hvíta húsinu en menn höfðu gert sér í hugarlund. Úr varð eitt mesta stjórnmálahneyskli í sögu Bandaríkjanna þar sem fjöldi öld- ungadeildarþingmanna var dæmdur til tugthúsvistar. Í kjöl- farið tók Gerald Ford við forseta- embættinu og litu menn svo á að málinu væri þar með lokið. Watergate-málið mætti því taka saman með þessum hætti, segir Baudrillard: Innbrot leiðir í ljós að ríkisstjórn í kapitalísku lýðræðisríki fylgir ekki lögum og reglum samfélagsins; hneykslið er upplýst þrátt fyrir tilraunir valdhafanna til að hylma yfir brot sín og dómstólar dæma hina seku; ríkisstjórnin víkur og önnur tekur við, lýðræðið er endurreist og sigrar að lokum. Eða hvað? Baudrillard heldur því fram að Watergate-málið hafi ekki verið neitt hneyksli, það veitti einungis óvænta innsýn í spillt kerfi þar sem enginn greinarmunur er gerður á réttu og röngu. Hið raunverulega hneyksli fólst í því hvernig málið var afgreitt af þessu sama kerfi. Hneykslið fólst ekki í því að lýðræðið skyldi bíða skipbrot í kapítalísku kerfi held- ur að kerfið skyldi breiða yfir þessa staðreynd með því einu að breyta ásjónu sinni; Ford var ein- ungis nýtt andlit á sama kerfi. Hlutir sem þessir eru í sjálfu sér alltaf að gerast, ekki síður hérlendis en erlendis. Valdakerf- ið viðheldur sjálfu sér með því að losa sig við þá sem afhjúpa spill- ingu þess og galla. Þetta er í sjálfu sér ekki nein brella heldur „eðlileg“ viðbrögð kerfis sem vill viðhalda sér, rétt eins og sýktur líkami ræðst að meini sínu og brýtur það niður. Allir vita að svona ganga hlutirnir fyrir sig. En Baudrillard heldur því fram að á bak við liggi tálmynd sem erfiðara er að sjá í gegnum. Hann segir að Watergate- málið virki með svipuðum hætti og Disneyland í ríkjandi kerfi. Disneyland er í huga Baudrill- ards ekki eftirlíking af veruleika eða vel heppnuð og „raunveru- leg“ eftirlíking af ævintýrasögum heldur eins konar hjáveruleiki eða ofurveruleiki sem hefur enga skírskotun til eins eða neins. Disneyland er með öðrum orðum sjálfstæður heimur, „raunveru- legt“ ástand, en ekki eitthvert plat. Virkni þess er hins vegar sú sama og fangelsisins. Á sama hátt og fangelsið telur okkur trú um að við séum frjálsir þegnar samfélagsins en hinir ófrjálsu séu í fangelsi telur Disneyland okkur trú um að óskynsemin og barna- skapurinn eigi lögheimili sitt inn- an veggja skemmtigarðsins en utan þeirra sé samfélag sem lúti skynsamlegum lögmálum og reglum. Disneyland sé með öðr- um orðum tálmynd sem byrgi okkur sýn á vitleysuna sem við- gengst í samfélaginu. Í þessum skilningi var Water- gate-hneykslið tálmynd sem end- urnýjaði siðferðilegt og pólitískt yfirskin ríkjandi kerfis. Brota- lamir þess komu í ljós en nið- urstaðan, sem fékkst með því að dómstólarnir knúðu fram „rétt- vísina“ með dyggri aðstoð fjöl- miðla, var sama kerfið, aðeins með nýrri ásjónu. Tálmyndir kerfisins Í þessum skilningi var Watergate- hneykslið tálmynd sem endurnýjaði siðferðilegt og pólitískt yfirskin ríkjandi kerfis. VIÐHORF Eftir Þröst Helgason throstur@mbl.is Nú er sál þín rós í rósagarði Guðs, kysst af englum, döggvuð af bænum þeirra sem þú elskar. Aldrei framar mun þessi rós blikna að hausti. (R.P.Ó.) Elsku mamma. Ég sit hér og trúi varla hversu kaldur veruleikinn get- ur verið. Ég held að ég skilji ekki enn að þú sért farin og þess vegna á ég svo erfitt með að koma orðum að öllu því sem mig langar að segja við þig. Ég hef byrjað nokkrum sinnum að skrifa til þín kveðjuorð en engin orð virðast nógu sterk til að lýsa tilfinn- ingum mínum núna, söknuðinum sem ég veit að héðan í frá mun alltaf verða hluti af lífi mínu. Mig langar til að þakka þér, mamma, þakka þér fyrir að faðma mig að þér þegar allt virtist öfugsnúið. Þakka þér fyrir að lesa fyrir mig þegar ég lá í veikind- um. Þakka þér fyrir að snýta mér þegar ég var lítil, fyrir að halda í höndina á mér þegar hræðslan var að gera út af við mig. Þakka þér fyrir að vera til reiðu hvenær sem ég þarfn- aðist þín og fyrir að vera alltaf tiltæk, alltaf þú sjálf og þó hluti af mér. Þakka þér fyrir, elsku mamma, að hafa verið til. Ég mun alltaf finna til nærveru þinnar, jafnvel nú þegar þú ert fjarverandi fer ég að hlusta eftir þér. Ég opna allar dyr og á hálfvegis von á að finna þig þar, ég sný mér við til að ávarpa þig og þögnin veldur mér hræðilegum vonbrigðum. En ég veit að hversu langt sem er á milli okkar eru tengsl okkar órjúfanleg. Þú ert í huga mínum og hjarta. Þú ert í hverjum andardrætti mínum. Þú ert hluti af mér, að eilífu. Þó að við hittumst ekki aftur hér fyndist mér sem allt ævintýri tilverunnar væri réttlætt með því að hafa átt þig að og með þeirri göfugu hjartagæsku sem ég hef aðeins fundið hjá þér gef- urðu mér hugrekki til að standa ein, án þín. Ásjón þín hún er hjá mér vermir um vetrarnætur. Mitt hjarta ég geymi í faðmi þér. Hafðu á því góðar gætur. (D.Ö.S.) Ég elska þig, mamma. Þín dóttir, Katrín. Elskuleg tengdadóttir okkar Reg- ína Aðalsteinsdóttir er nú látin, langt um aldur fram. Ung að árum kom hún inn á heimili okkar hjóna sem unnusta Þórðar elsta sonar okkar. Snemma stofnuðu þau sitt heimili sem alla tíð bar vott um snyrti- mennsku og hagsýni Regínu. Fyrsta REGÍNA AÐAL- STEINSDÓTTIR ✝ Regína Aðal-steinsdóttir fæddist í Reykjavík, 24. desember 1947. Hún lést á Landspít- alanum 7. desember síðastliðinn. Foreldr- ar hennar voru Aðal- steinn Metúsalems- son, f. 12.5. 1915, d. 23.8. 1985, og Járn- gerður Einarsdóttir, f. 5.12. 1924. Regína var elst þriggja systkina, en hin voru Smári Aðalsteinsson, f. 20.6. 1946, d. 9.11. 2001, og Leifur Aðalsteinsson, f. 31.1. 1960. Regína giftist eftirlifandi eigin- manni sínum Þórði Guðjóni Kjart- anssyni, f. 31.12. 1944. Foreldrar hans eru Kjartan Sveinn Guðjóns- son, f. 2.9. 1925, og Lína Guðlaug Þórðardóttir, f. 27.7. 1927. Börn Regínu og Þórðar eru Regína Bára, f. 7.12. 1964, d. 30.8. 1965, Ásgeir Þór, f. 13.10. 1966, og Katrín, f. 30.9. 1973, og á hún eitt barn, Þórð Örn Reynisson, f. 2.10. 1996. Útför Regínu fer fram frá Dóm- kirkjunni í dag og hefst athöfnin klukkan 13.30. barn þeirra, Regína Bára, fæddist 7. desem- ber 1964 en lést átta mánaða gömul. Það varð ungu hjónunum og allri fjölskyldunni mik- ið áfall. Seinna eignuð- ust þau börnin sín, Ás- geir Þór 1966 og Katrínu 1973, sem komu eins og sólar- geislar inn í líf þeirra aftur og hamingja þeirra blómstraði á ný. Ský dró fyrir sólu þeg- ar Regína greindist með nýrnasjúkdóm fyr- ir rúmum tíu árum, sem batt hana við nýrnavél annan hvern dag í tvö og hálft ár. Leifur, yngri bróðir hennar, gaf henni annað nýrað sitt og tókst sú aðgerð mjög vel og gat hún nú aft- ur lifað eðlilegu lífi. En þá fóru eft- irköst lyfjanna að koma í ljós. Lík- aminn fór að gefa sig á margvíslegan hátt og í kjölfarið fór heilsunni að hraka. En bjartsýni og dugnaður Regínu var með ólíkindum. Ef hún var spurð, var aldrei neitt að henni og hún fór allra sinna ferða. Eftir að þau stofnuðu fyrirtækið sitt, Keilu í Mjódd, aðstoðaði hún Þórð við rekst- urinn eins og hún hafði heilsu til. Litli dóttursonurinn, Þórður Örn, veitti ömmu sinni ómældar ánægju- stundir og mikla hamingju. Síðustu mánuði var hún oft fársjúk og það varð henni mikið áfall þegar Smári bróðir hennar lést 9. nóvember s.l. Við samhryggjumst Járngerði móð- ur þeirra systkina og Leifi bróður þeirra sem hafa þurft að horfa upp á veikindi þeirra beggja og lát með svona stuttu millibili og finnum mikið til með þeim. Elsku Þórður minn. Við vottum þér og börnunum ykkar dýpstu samúð á erfiðri stund. Bless- uð sé minning Regínu. Nú legg ég augun aftur, ó, Guð, þinn náðarkraftur mín veri vörn í nótt. Æ, virzt mig að þér taka, mér yfir láttu vaka þinn engil, svo ég sofi rótt. (Þýð. S. Egilsson) Tengdaforeldrar Guðlaug og Kjartan. Elsku Regína mín. Það er eins og gerst hafi í gær, að við stóðum saman uppi á Akrópólishæð í Aþenu og horfðum yfir „heiminn“. Ég var þá nýgift og í brúðkaupsferðinni minni og þið Þórður bróðir komuð með okkur. Þetta voru léttir og skemmti- legir tímar. Hverjum nema okkur hefði dottið í hug að kaupa okkur pelsa í 40 stiga hita á háannatíma í Aþenu og standa síðan úti á götu- horni og enga leigubíla að fá. Manstu eftir gríska veitingastaðnum með dagblöðunum, spilakvöldunum okkar og gríska rósavíninu sem ykkur Egg- ert þótti svo gott. Þetta voru ynd- islegir tímar sem við áttum saman. Þarna kynntumst við upp á nýtt, ég loksins orðin fullorðin. Þá voru engin ský á himni. Lífið lék við okkur öll þá stundina og það var gaman að lifa. Þú varst alveg ótrúleg, Regína, þú gast allt. Það var ekki sjaldan sem ég kom hlaupandi til þín með hálfsaumaðar buxur eða jakka og þú hjálpaðir mér, að ég tali nú ekki um öll hnappagötin sem þú gerðir fyrir mig. Matreiðsla og öll handavinna lék í höndunum á þér. Þú varst sannkallaður listamað- ur á þínu sviði. Maður kom sko ekki að tómum kofanum hjá þér. Alltaf varstu til staðar, svo þolinmóð og raungóð. Þið hjónin skelltuð ykkur á skíðin saman og síðan í golfið. En svo kom að því að ský dró fyrir sólu. Þú gekkst í gegnum ótrúlega erfið veik- indi og alltaf vonuðum við að nú væri þeim lokið og sólin færi að skína á þig aftur. En það voru skin og skúrir til skiptis og í haust dró stórt ský fyrir sólu. Á sama tíma og Smári bróðir þinn lést eftir löng og erfið veikindi hófst baráttan sem þú fékkst aldrei að klára. Ef til vill sem betur fer, en hver veit. Þú ert búin að standa þig eins og hetja, elsku mágkona. Aldrei heyrði ég þið kvarta og alltaf varstu svo jákvæð og bjartsýn. Þetta voru erfiðir tímar fyrir þig og fjölskyld- una. En nú er þeim lokið. Þín bíða nú útbreiddir armar dóttur þinnar, Regínu, sem við fengum aldrei að kynnast, elskulegs bróður þíns og föður á himnum. Það er huggun að vita af því. Elsku Regína mín, ég kveð þig nú í bili og þakka þér fyrir allt. Ég mun aldrei gleyma þér. Elsku Þórður bróðir, Ásgeir, Kata, Þórður litli, Gerða og Leifur. Megi góður Guð styrkja ykkur og varðveita í sorginni. Sigrún Kjartansdóttir. Í fjölskyldunni okkur héldum við ekki bara upp á jólin. Jólaboðin voru nefnilega líka afmælisboð. Á annan í jólum átti langafi afmæli og á að- fangadag átti Regína afmæli. Í bíln- um á leiðinni í jólaveisluna hjá ömmu og afa á aðfangadagsvöld sagði mamma alltaf við okkur systkinin að við yrðum að muna að Regína ætti afmæli í dag og við yrðum að muna að óska henni til hamingju. Afmæli Regínu féll því aldrei í skuggann af jólahátíðinni. Þegar allir voru komn- ir fékk Regína alltaf að opna fyrsta pakkann fyrir mat. Ég man að sem barni fannst mér það mjög merkilegt að eiga afmæli á jólunum og óskaði þess stundum sjálf að ég ætti líka af- mæli, því þá fengi ég að opna pakk- ana fyrr. Í ár höldum við bara upp á jólin en við munum alltaf muna að að- fangadagur er afmælisdagur Regínu og halda í minninguna um hana. Kæri frændi Þórður, Ásgeir, Kata og litli Þórður, við Morten sendum ykkur okkar innilegustu samúðar- kveðjur héðan frá Kaupmannahöfn. Kolbrún. Kæra Regína. Þá er kveðjustund- in komin. Frá því að veikindi þín hóf- ust fyrir um 15 árum hafa komið þær stundir sem búast mátti við að væru þínar síðustu. En með óbilandi vilja- þreki og trú á mátt þinn og megin hafðir þú ávallt betur í baráttunni við dauðann. Þú komst frá hverju áfall- inu á fætur öðru óbuguð; glaðværð þín og bjartsýni kom okkur hinum til að trúa að þú hefðir að lokum sigur í þinni löngu og ströngu baráttu. Þeg- ar okkur bárust fréttir af að þú værir enn á ný alvarlega veik og ættir nú við krabbamein að stríða ofan á allt sem á undan var gengið, þá var okk- ur að vísu mjög brugðið, en hugg- uðum okkur við að þrautseigja þín og bjartsýni hlyti að fleyta þér yfir þennan erfiða hjalla eins og ávallt áð- ur. En enginn má við margnum, fyrri stríð höfðu tekið sinn toll, og því var fátt til varnar í þetta sinn. Á þessari stundu viljum við fá að þakka þér trausta vináttu þína í meira en 30 ár. Hún var, og er okkur ómetanleg. Þegar við horfum til baka, og rifjum upp fjölmargar minningar um liðnar stundir, er okk- ur ofarlega í huga hvílíkan styrk og æðruleysi þú sýndir í öllum þínum raunum. Megi það verða okkur sem eftir lifum eftirbreytniverð fyrir- mynd. Við kveðjum þig með djúpum söknuði og biðjum algóðan Guð að vera með þér á þeirri leið sem þú hef- ur nú lagt út á. Fjölskyldu þinni biðj- um við Guðs blessunar á þessum erf- iðu tímum. Ómar, Hjördís og synir. ÆSKILEGT er að minningar- greinum fylgi á sérblaði upp- lýsingar um hvar og hvenær sá, sem fjallað er um, er fæddur, hvar og hvenær dáinn, um for- eldra hans, systkini, maka og börn, skólagöngu og störf og loks hvaðan útför hans fer fram. Ætlast er til að þessar upplýsingar komi aðeins fram í formálanum, sem er feitletrað- ur, en ekki í greinunum sjálf- um. Formáli minning- argreina
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66
Blaðsíða 67
Blaðsíða 68
Blaðsíða 69
Blaðsíða 70
Blaðsíða 71
Blaðsíða 72
Blaðsíða 73
Blaðsíða 74
Blaðsíða 75
Blaðsíða 76
Blaðsíða 77
Blaðsíða 78
Blaðsíða 79
Blaðsíða 80

x

Morgunblaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.