Morgunblaðið - 18.12.2001, Blaðsíða 53

UMRÆÐAN
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 18. DESEMBER 2001 53
Á NÝLEGU fyrir-
spurnaþingi kom fram
spurning sem í styttri
mynd er eftirfarandi:
Ekki var farið eftir
ráðgjöf eftir 1975 og
þorskstofninn gaf
meiri afla á eftir. Ætti
þá ekki líka að veiða
stíft núna til að fá
meiri afla? Undirrit-
aður svaraði þessari
fyrirspurn Kristins
Péturssonar á þinginu
á þá leið að 1976 og
næstu ár hefði bæst í
veiðistofninn stór ár-
gangur sem fæddist
árið 1973 og uppsveifla í afla hefði
því ekkert með síðari veiðistjórnun
að gera. Greinilegt er af nýlegri
grein Kristins Péturssonar í Mbl.
að þörf er á að skýra þetta nánar.
Þorskárgangar eru misstórir og
aðeins lítinn hluta breytileika ný-
liðunarinnar er hægt að útskýra
með t.d. hitastigi, seltu, stofn-
stærð, sókn eða fæðuframboði.
Vanda þarf til ályktana sem
dregnar eru og fá ár gefa ekki vís-
bendingar um, hverjar eru orsakir
breyttrar nýliðunar, heldur þarf að
skoða marga áratugi (með vali á
stuttu tímabili má
hins vegar velja hag-
stæða niðurstöðu).
Í greininni spyr
Kristinn, hvort stofn
auki framleiðslu sína
við hátt veiðiálag.
Fyrir allmörgum ár-
um þurfti undirritað-
ur að sitja annan fund
með Kristni og svara
sömu spurningu.
Kristni var þá bent á
að almenna reglan
væri sú, að þegar
stofn hefur lengi verið
veiddur stíft minnkar
hann og gefur minna
af sér heldur en þegar minna er
veitt og stofninn því stór. Gögn um
þorsk á Íslandsmiðum frá 1928 til
2001 sýna minni nýliðun við litla
stofnstærð og að meiri sókn leiði
til minni stofnstærðar. Öll sú töl-
fræði sem undirritaður þekkir
styður þessa túlkun. Á fyrir-
spurnaþinginu lá fyrir, vegna til-
komu aukinna gagna, að lægri
tíðni góðrar nýliðunar við lítinn
stofn er orðinn hámarktæk. Aftur
skal áréttað að ályktanir sem eru
dregnar af fáum mælingum á
breytilegu kerfi eru oft rangar og
sú ályktun Kristins, að nýliðun
verði góð við mikla sókn, er ein-
mitt þvert á heildarmynd sögunn-
ar eins og honum hefur oft verið
bent á.
Mestalla síðustu öld fór þorsk-
stofninn minnkandi, fyrir utan
skammtíma uppsveiflur vegna til-
tekinna góðra árganga. Stofninn
tók þó þrisvar kipp vegna breyt-
inga á heildardánartíðni, fyrst í
síðari heimsstyrjöldinni, næst þeg-
ar landhelgin var færð út í 200
mílur, en þriðja tilvikið er áhuga-
verðast og það er svona: Þegar
unnið er að rannsóknum er reynt
að prófa kenningar með tilraunum,
en erfitt er vitanlega að gera mikl-
ar tilraunir með grundvöll und-
irstöðuatvinnuvega. Árið 1994 var
þó ákveðið að draga mjög mikið úr
sókn í þorskstofninn og árangur-
inn árin á eftir var fullkomlega í
samræmi við spár sem gerðar voru
áður en „tilraunin“ var gerð. At-
huga ber, að óvissa við mat á
stofnstærð er allt annað mál (og
efni í aðra grein) en grundvall-
aratriði varðandi nýtingu stofns-
ins, sem eru vel þekkt.
Taka má dæmi af sveit þar sem
afréttin hefur þolað 1.500 fjár um
aldir, ekki er neinn skortur á fóðri,
jafn fjöldi lamba kemur undan
hverri á og ekki sjást aukin afföll á
afrétt, en undanfarna áratugi hef-
ur bústofninn hins vegar minnkað
í 200 fjár í sveitinni. Ef stöðugt
hefur verið slátrað hærra hlutfalli
á hverju hausti væri fróðlegt að
hitta þann bónda sem legði til að
slátra nú enn hærra hlutfalli til
þess að fjölga fénu. Þorskstofninn
er einmitt í mikilli lægð, engin
merki fæðuskorts en afföll vegna
veiða mikil.
Aðferðafræði sú sem hér liggur
að baki er kennd sem hluti af
grunnnámi í líffræði og aðgengileg
í kennslubókum, en gögn og úr-
vinnsla hafa komið fram innan-
lands og erlendis, á fundum, í dag-
blöðum og vísindaritum. Hins
vegar liggja ekki fyrir neinar vís-
indalegar niðurstöður sem rök fyr-
ir stífri sókn þegar menn vilja að
veiðistofninn stækki svo afli á
sóknareiningu vaxi. Því er ansi
merkilegt að fá fyrirspurn Kristins
Péturssonar nú, rétt eftir að þess-
um atriðum var svarað ítarlega á
fyrirspurnaþinginu.
Eitt sinn tíðkaðist að tyggja mat
í ungabörn og allir kennarar kann-
ast við að stundum virðist þurfa að
tyggja útskýringar í nemendur.
Þegar forsendur fiskveiðiráðgjafar
eru kynntar í grunnskólum, skilja
börnin þó ágætlega að fullorðinn
fiskur drepst ef hann er veiddur
og honum fækkar við það. Blessuð
börnin skilja líka að ef ekki er til
neinn hrygningarstofn verður eng-
in nýliðun.
Gerð er sú krafa til opinberra
starfsmanna að þeir taki þátt í
kynningum á störfum sínum og
taki tillit til gagnrýni, enda sjálf-
sagður hluti af lýðræði. Í um-
ræðum þarf hins vegar á stundum
að svara ítrekað sömu fyrirspurn-
unum frá einstaklingum sem
greinilega vilja fá önnur svör.
Fyrr eða síðar þarf að íhuga, hve-
nær slík vinna er orðin þvílík sóun
á opinberu fé að henni beri að
hætta.
Undirritaður mun ekki taka
frekari þátt í þessari umræðu, en
vill benda Kristni Péturssyni á að í
Bóksölu Stúdenta er til kver sem
heitir „Stærðfræðileg fiskifræði“
þar sem má lesa sér til um und-
irstöðuatriði fiskifræðinnar.
Ætli fiskur drepist
þegar hann er veiddur?
Gunnar Stefánsson
Tölfræði
Þorskárgangar eru mis-
stórir, segir Gunnar
Stefánsson, og aðeins
lítinn hluta breytileika
nýliðunarinnar er hægt
að útskýra með t.d. hita-
stigi, seltu, stofnstærð,
sókn eða fæðuframboði.
Höfundur er tölfræðingur.
Gleðileg jól
Hólagarður
















w
w
w
.t
e
xt
il.
is
Klapparstíg 44,
sími 562 3614
Kokkabókastatív
Litir: Svart, blátt,
grænt, grátt
Verð 3.995 kr.
Faxafeni 5 • 108 Reykjavík • Sími 588 8477 • betrabak@betrabak.is • www.betrabak.is
w
w
w
.d
es
ig
n.
is
©
20
01
Heilsunnar vegna
„Við meðhöndlun hálsvandamála er einn mikilvægasti
þátturinn að gefa réttan stuðning við hálssvæðið þegar
legið er í hvíldarstellingum, til að ná náttúrulegri stöðu
hryggjarsúlunnar. Hið erfiða í þessari meðhöndlun er
að ná þrýstingslétti á hálssvæðið og ná um leið fram
slökun í hinum margvíslegu svefnstellingum. TEMPUR
heilsukoddinn er eini koddinn að mínu viti sem uppfyllir
allar þessar kröfur.“
Röng höfuðlega er erfið fyrir
háls, herðar og bak og leiðir
til meiðsla og verkja.
Góður koddi veitir stuðning
og þægindi þannig að þú
getur sofnað án allrar
spennu.
James H. Wheeler, M.D.
Dr. Wheeler er stjórnar-
formaður félags bæklunar-
skurðlækna í USA, og aðili
að Amerísku Bæklunar-
læknaakademíunni
Jólagjöf
sem lætur þér og þínum líða betur
Yfir 32.000
sjúkraþjálfarar,
kírópraktorar
og læknar um
heim allan
mæla með
Tempur Pedic,
þ.á.m. á
Íslandi. VARISTeftirlíkingar!!!
I
i lí i
!!!
Silfurskottan sem þrífur með þér!
Severin
Electronic
1400 watta
ryksugan
er hlaðin kostum:
+ Létt og handhæg
+ Stór hjól
+ Stillanlegur
sogkraftur
+ Stillanleg lengd
á röri
+ Haus fyrir teppi
og parket
+ 4 föld ryksía
+ 2 lítra rykpoki
+ Fótrofar
Verð aðeins
kr. 7.490 stgr.
Öðruvísi
jólaskreytingar
Sjón er sögu ríkari
Jól 2001
Skólavörðustíg 12, Bergstaðastrætismegin, sími 551 9090