Morgunblaðið - 12.04.2002, Blaðsíða 34

UMRÆÐAN
34 FÖSTUDAGUR 12. APRÍL 2002 MORGUNBLAÐIÐ
Listgagnrýnendur
þurfa að standa undir
miklum kröfum um
þjónustulund við les-
andann, og ekki nema
von að stundum komi í
hana brestir og skrif
gagnrýnandans fari út
í aðra sálma. Á stund-
um eru slík skrif þann-
ig að nauðsynlegt
verður að koma fram
athugasemdum og
ábendingum. Þessi
grein er rituð af slíku
tilefni, sem er umfjöll-
un Þórodds Bjarna-
sonar um sýningu í
Listasafni Reykjavík-
ur („Aðföng 1998–2001“, sem var
opnuð 9. mars og stendur til 5. maí),
sem birtist í Morgunblaðinu 26.
mars.
Það er alveg ljóst af umfjöllun-
inni að Þóroddur telur sýninguna
misheppnaða; hann segir að hún sé
„hvorki fugl né fiskur“, „dálítið sér-
kennileg“, „ekki um neitt sérstakt“,
að tilgangurinn með henni sé nán-
ast enginn nema að sýna að safnið
kaupi ákveðið magn verka árlega,
„framkvæmdin lyktar öll af sparn-
aði“ og „að um uppfyllingu sé að
ræða“ svo dæmi séu tekin um orða-
lag hans í þessari grein. Jafnvel yf-
irskriftin (sem hann hefur að vísu
rangt eftir) vekur furðu hans og
„ber vott um dæmalaust hug-
myndaleysi“. Ja hérna.
Sé litið til yfirskriftar sýningar-
innar er orðið „aðföng“ einfaldlega
skýrasta orð íslenskunnar um það
sem hér er á ferðinni – listaverk
sem safnið hefur eignast, þ.e. inn-
kaup og gafir frá viðkomandi tíma-
bili. Safnið hefur áður notað þetta
orð í heiti sýninga af sama tagi, t.d.
bæði 1996 og 1997, án kvartana.
Einkennilegar bollaleggingar Þór-
odds um annað heiti fyrir sýn-
inguna hafa í raun ekkert með inn-
tak hennar að gera, og hæfa betur
auglýsingatextahöfundi en list-
gagnrýnanda.
Þá er furðulegt að sjá að tíma-
lengd sýninga fari fyrir brjóstið á
gagnrýnanda eins og hér gerist, og
bendir til alvarlegs misskilnings
hans á hlutverki opinberra safna.
Listasafn Reykjavíkur starfar á
kostnað borgaranna og á skyldum
að gegna í samræmi við það – m.a.
að veita almenningi aðgang að lista-
verkum í sinni eigu. Væri sýning-
artími takmarkaður við eina viku,
eins og Þóroddur leggur til, væri
t.d. nær útilokað að skipuleggja
heimsóknir skólahópa í húsið, en
þær eru mikilvægur þáttur í starfi
safnsins og áhersluatriði í menning-
arstefnu Reykjavíkur-
borgar.
Þá verður sú ábend-
ing hans að teljast afar
sérkennileg að sýning-
in gæti sem best verið
á internetinu þannig
að skattborgararnir
„geti bara farið á Net-
ið og séð hvernig inn-
kaupum er hagað frá
ári til árs“. Er Þórodd-
ur virkilega að mælast
til þess að verkin verði
einungis sýnd sem
flatar ímyndir, allar í
sömu stærð, á tölvu-
skjá? Er þá nokkur
ástæða til að sýna
listaverk annars staðar en á Netinu
yfirleitt?
Ég trúi ekki öðru en að Þóroddur
vilji fremur mynda sér sínar skoð-
anir um listaverk út frá verkunum
en á grundvelli tölvumynda af þeim.
Það á við um flesta sem sækja list-
sýningar, og því er eðlilegt að sýna
þau við þær aðstæður sem nú er
gert.
Sýning á aðföngum safnsins yfir
ákveðið tímabil er ekki sett á dag-
skrá „til uppfyllingar“; Listasafn
Reykjavíkur stendur fyrir á þriðja
tug sýninga á ári og hefur ekki þörf
fyrir „uppfyllingar“. Í reynd lít ég á
sýninguna sem ljúfa skyldu og
tækifæri til að líta um öxl, eins og
bent er á í inngangi bæklings, sem
fylgir henni úr hlaði.
Þar sem ekki er hægt að sýna öll
þau verk sem safnið hefur eignast
síðustu fjögur ár (sem eru rúmlega
fjögur hundruð talsins) er brugðið á
það ráð að birta lista yfir þau í
bæklingnum. Þessi listi fer fyrir
brjóstið á Þóroddi, og verð ég að
biðja hann að virða það safninu til
vorkunnar að vilja gefa gestum sín-
um heildarmynd af aðföngunum í
einu riti. En heimildargildið er ótví-
rætt.
Þóroddur kvartar yfir ónógum
upplýsingum um verkin, og segir að
það vanti að „segja frá inntaki verk-
anna og gera listina þannig að-
gengilegri fyrir gesti“. Þetta er við-
kvæmt mál, eins og gagnrýnandinn
veit; þessi kvörtun um upplýsinga-
leysi er þó dálítið furðuleg í ljósi
þess að hann virðist ekki hafa nýtt
sér þann fróðleik sem þó kemur
fram á merkingum verka og í
bæklingnum; t.d. ætti að vera ljóst
að verk eftir Roy Lichtenstein, sem
hann nefnir, er gjöf til safnsins en
var ekki keypt, eins og hann segir í
greininni.
Í þeim tilvikum sem gagnrýnand-
inn fjallar um einstök verk er því
miður helst talað niður til þeirra, ef
eitthvað er. Ég harma sérstaklega
þau ummæli hans um Kjarvalsverk
sem safnið hefur fengið að gjöf und-
anfarin ár að „engin myndanna (sé)
góð“; ég er algjörlega andstæðrar
skoðunar, og tel mikinn feng að
þessum verkum fyrir Listasafn
Reykjavíkur. Þóroddur nefnir fáa
aðra listamenn, og telur því vænt-
anlega litlu skipta að á sýningunni
eru fyrstu verk sem safnið hefur
eignast eftir yngra listafólk eins og
Ívar Brynjólfsson, Helga Hjaltalín
Eyjólfsson, Særúnu Stefánsdóttur,
Spessa og Gústav Geir Bollason,
svo nokkur séu nefnd til. Þá skiptir
greinilega enn minna máli að safnið
hefur einnig eignast verk erlendra
listamanna eins og Roni Horn, Kar-
in Sander, Temmu Bell, Fabrice
Hybert og Robert Combas, svo enn
sé bætt við listann. Þetta eru auka-
atriði sem honum þykir ekki ástæða
til að nefna, þrátt fyrir vandlætingu
yfir litlum hlut erlendra listaverka í
safninu.
Það er gott og blessað að gagn-
rýnandi segi skoðanir sínar með
skýrum hætti, en við lestur grein-
arinnar fer mann að gruna að annað
og meira en umfjöllunarefnið – þ.e.
sýningin „Aðföng 1998–2001“– valdi
slíkum viðbrögðum. Að gagnrýn-
andinn blandi saman umræðu um
ólíka hluti. Mér sýnist að slík blönd-
un hafi átt sér stað í umræddri
grein. Því miður þykir mér afleið-
ingin leiðindagrautur, sem nær
hvorki að fjalla um sýninguna á
sanngjarnan og upplýsandi hátt né
greina markvisst frá skoðunum
gagnrýnandans um önnur mál er
varða Listasafn Reykjavíkur.
Þyki Þóroddi ástæða til að skrifa
t.d. um söfnunar- og sýningarstefnu
safnsins er sjálfsagt og eðlilegt að
hann geri það, og í raun ber að
fagna slíkri umræðu. Þar eru vissu-
lega ýmis álitamál stöðug umhugs-
unarefni: Hverju á að safna? Hvers
vegna? Eiga opinber söfn á Íslandi
að kaupa erlenda list? Og – hvaða
fjármuni á að leggja í listaverka-
kaup?
Mér þætti fengur að málefnalegri
umræðu um þessi atriði, og óska
listgagnrýnendum dagblaða að end-
ingu þjónustulundar og þolgæðis
við sín erfiðu störf.
Um aðföng
og fleira
Eiríkur
Þorláksson
Gagnrýni
Mann fer að gruna að
gagnrýnandinn blandi
saman umræðu um ólíka
hluti, segir Eiríkur Þor-
láksson um umfjöllun
Þórodds Bjarnasonar
um sýninguna „Aðföng
1998–2001“.
Höfundur er forstöðumaður Lista-
safns Reykjavíkur.
„Hafnarfjörður er
því miður meðal
skuldugustu sveitar-
félaga í landinu, þrátt
fyrir að hér séu
skattaálögur með því
hæsta sem þekkist.“
sagði Magnús Gunn-
arsson í grein sem
hann ritaði í Morgun-
blaðið 29. apríl árið
1998. Síðustu fjögur
ár hefur Magnús og
félagar hans í Sjálf-
stæðisflokknum
ásamt bæjarfulltrúa
Framsóknarflokksins
haft umboð bæjarbúa
til að stýra fjármálum
og rekstri Hafnarfjarðarkaupstað-
ar og niðurstaðan af þeirri stjórn-
un liggur nú fyrir með skýrum
hætti í lok kjörtímabilsins.
Á síðustu fjórum árum hafa
skuldir Hafnarfjarðarbæjar hátt í
þrefaldst. Þær hafa aukist á föstu
verðlagi úr 4,9 milljörðum frá því
um mitt ár 1998, í nær 15 millj-
arða. Þar af hefur beinn halla-
rekstur sveitarfélagsins á kjör-
tímabilinu verið uppá rúma fjóra
milljarða eða eitt þúsund milljónir
að jafnaði á hverju ári sem Sjálf-
stæðisflokkuirnn og Framsóknar-
flokkurinn hafa haldið utan um
fjármál bæjarsjóðs. Þetta er lang-
mesti samfelldi hallarekstur sem
bæjarsjóður Hafnarfjarðar hefur
nokkru sinni þurft að standa
frammi fyrir.
Einkaframkvæmd
Þar til viðbótar hefur bæjarsjóð-
ur verið skuldsettur með einka-
framkvæmdasamningum vegna
leigu á nokkrum þjónustubygging-
um uppá rúma 6 milljarða eða 6
þúsund milljónir til næstu 25 ára
ef aðeins er reiknuð leiga vegna
byggingarþáttar þessa húsnæðis.
Engin eignarmyndun á sér stað
með þessari leigugreiðslu og eftir
25 ár þarf bæjarsjóður að skuld-
setja sig að nýju uppá milljarða
króna til að geta haldið áfram að
nýta þessar byggingar, hvort held-
ur er undir starfsemi grunnskóla,
leikskóla eða fyrir íþróttastarf-
semi.
Reynt að slá sér
á brjóst
Þrátt fyrir þessa ótrúlegu
skuldasöfnun, slá ráðamenn bæj-
arins sér á brjóst og senda frá sér
fréttatilkynningar um góða af-
komu bæjarsjóðs. Þar er hvergi
minnst á skuldastöðu bæjarsjóðs,
né aðrar framtíðarskuldbindingar,
heldur reynt að fegra myndina
með peningalegri eignaaukingu
sem varð til að stærstum hluta við
sameiningu Rafveitu Hafnarfjarð-
ar og Hitaveitu Suðurnesja.
Eignarhlutur bæjarsjóðs í Raf-
veitunni hefur alla tíð legið ljós
fyrir þó hann hafi ekki verið færð-
ur inn í efnahagsreikning bæjar-
sjóðs fyrr en nú með sameining-
unni og hlutafélagavæðingu Hita-
veitu Suðurnesja. Eft-
ir stendur að halla-
rekstur bæjarsjóðs á
sl. ári var uppá ríflega
400 milljónir, heildar-
skuldir jukust um ríf-
lega 1.550 milljónir og
hlutfall rekstrar af
heildartekjum var
84% sem er hærra en
hefur verið um langt
árabil. Ef þetta er góð
afkoma bæjarsjóðs,
hvað er þá slæm af-
koma?
Staðreyndirnar
tala sínu máli
„Flokkurinn mun
stöðva skuldastöfnun bæjarins og
endurskipuleggja fjármál hans
með endurfjármögnun lána, lækk-
un vaxta, lengingu lánstíma og þar
með lækkun greiðslubyrði. Með
því einu að ná tökum á fjármálum
bæjarins verður unnt að ráðast í
nauðsynlegar framkvæmdir í bæn-
um á næstu árum,“ skrifaði Magn-
ús Gunnarson í fyrrnefndri grein í
Morgunblaðið fyrir réttum fjórum
árum. En hver er viðskilnaður
bæjarstjóra nú í lok þessa kjör-
tímabils?
 Loforðið um stöðvun skulda-
söfnunar hefur í reyndinni orðið að
mestu skuldasöfnun sem nokkurt
sveitarfélag á landinu hefur staðið
frammi fyrir á svo skömmum tíma
og er trúlega heimsmet.
 Loforðið um hagræðingu og
sparnað hefur sýnt sig í því að
álögur á bæjarbúa hafa aukist
stórlega á síðustu fjórum árum og
nú er svo komið að hvergi er dýr-
ara fyrir fjölskyldufólk að búa á
öllu höfuðborgarsvæðinu en í
Hafnarfirði.
 Loforðið um að létta greiðslu-
byrði bæjarsjóðs hefur verið upp-
fyllt með þeim hætti að vísa nýjum
fjárskuldbindingum uppá nær 10
milljarða á komandi kynslóðir með
leigusamningum um einkafram-
kvæmdir og kúlulánum sem á ekki
að greiða fyrr en eftir áratug.
Opinber fall-
einkunn uppá 0,8
Fjármálastjórn meirihluta Sjálf-
stæðisflokks og Framsóknarflokks
í Hafnarfirði hefur vakið furðu og
undrun bæjarbúa og ekki síður
annarra landsmanna. Síðustu tvö
ár hefur sérstök eftirlitsnefnd með
fjármálum sveitarfélaga, sem
starfar í umboði félagsmálaráð-
herra, séð ástæðu til að setja
Hafnarfjörð á válista vegna alvar-
legrar fjármálastöðu bæjarins.
Fyrir skemmstu sendi nefndin frá
sér skýrslu þar sem kemur fram
að fjármálastjórn í Hafnarfirði fær
klára falleinkunn eða 0,8 af 10
mögulegum á sama tíma og t.d.
Reykjavíkurborg fær 8,0 í ein-
kunn.
Það þarf ekki frekari vitnanna
við. Síðustu fjögur ár hafa verið
þau dýrkeyptustu sem Hafnfirð-
ingar hafa lifað. Óstjórnin hefur
verið slík á öllum sviðum, hvort
heldur er í fjármálum, skipulags-
málum eða almennri stjórnsýslu að
bæjarbúar geta ekki horft aðgerð-
arlausir uppá þessa endaleysu.
Mat þeirra sem best til þekkja
varðandi rekstur og stjórnun
sveitarfélaga liggur fyrir. Meiri-
hlutinn kolféll á prófinu og Hafn-
firðingar sjálfir fá langþráð tæki-
færi til að kveða upp sinn dóm í
kosningunum 25. maí nk.
Er ekki
allt í góðu
gengi?
Lúðvík
Geirsson
Höfundur er bæjarfulltrúi og oddviti
Samfylkingarinnar í Hafnarfirði.
Hafnarfjörður
Nú er svo komið, segir
Lúðvík Geirsson, að
hvergi er dýrara fyrir
fjölskyldufólk að búa á
öllu höfuðborgarsvæð-
inu en í Hafnarfirði.
NÝTT sameiginlegt
framboð Óháðra og
framsóknarmanna í
Garðabæ hefur vakið
talsverða athygli, enda
Sjálfstæðisflokkurinn
verið þar við völd í hart-
nær 36 ár, eða óslitið
síðan árið 1966. Það út
af fyrir sig finnst mér
nægileg ástæða fyrir
bæjarbúa til að staldra
við og hugleiða stöðu
mála. Okkur þykir
vænt um bæinn okkar
og viljum veg hans sem
allra mestan. En er það
virkilega svo að við
treystum engum nema
fulltrúum Sjálfstæðisflokksins til að
vera við stjórnvölinn? Mér finnst
kominn tími til að hleypa að nýjum
straumum, þar sem hagur hins al-
menna bæjarbúa er hafður að leið-
arljósi. Ég vil sjá meiri áherslu á fé-
lagslegan aðbúnað við eldri
bæjarbúa. Má þar
nefna húsnæðismál
þeirra, en þau hafa
lengi brunnið á mönn-
um. Staðreyndin er sú,
að á undanförnum ár-
um hafa allt of margir
staðið frammi fyrir því
að þurfa nauðugir vilj-
ugir að flytja burt úr
bænum, þegar þeir vilja
minnka við sig húsnæði.
Hér þarf að gera stór-
átak og leggja línurnar
upp á nýtt, varðandi
húsnæðismál og alla
þjónustu við aldraða.
Við eigum að leggja
aukinn metnað í þjón-
ustu við það fólk sem lagt hefur
grunn að uppbyggingu bæjarins.
Bæjarbúar eldri en 67 ára er sá hóp-
ur sem stækkar hraðast í Garðabæ á
næstu árum. Litlar úrlausnir hafa
verið í boði fyrir þennan aldurshóp,
og alls engar í almennum vistunar-
málum aldraðra. Ég hef búið í Garða-
bæ samtals í 14 ár, og er ég óflokks-
bundin og á engan hátt skuldbundin
nokkrum stjórnmálaflokki. Ég vil
láta til mín taka sem almennur íbúi
bæjarins sem ber velferð allra ald-
urshópa fyrir brjósti. Ýmislegt er vel
gert en mörgu er ábótavant. Ég vil
breyttar áherslur og mannlegra
sjónarmið við stjórnun Garðabæjar.
Breytingar tímabærar
Sigurlaug
Garðarsdóttir Viborg
Höfundur er í öðru sæti á framboðs-
lista óháðra og framsóknarmanna í
Garðabæ.
Garðabær
Mér finnst kominn tími
til, segir Sigurlaug
Garðarsdóttir Viborg,
að hleypa að nýjum
straumum.