Morgunblaðið - 24.05.2002, Blaðsíða 40

MINNINGAR
40 FÖSTUDAGUR 24. MAÍ 2002 MORGUNBLAÐIÐ
✝ Dagbjört Hann-essína Níelsdóttir
fæddist á Þingvöllum
í Helgafellssveit 6.
febrúar 1906. Hún
lést á St. Franciskus-
spítala í Stykkis-
hólmi 14. maí síðast-
liðinn. Foreldrar
hennar voru Dag-
björt H. Jónsdóttir
og Níels Breiðfjörð
Jónsson Sellátri.
Systkini Dagbjartar
voru Bæring, Magða-
lena, Jón Breiðfjörð
og Kristín.
Hinn 19 apríl 1936 giftist Dag-
björt Jónasi Pálssyni frá Höskuld-
sey. Það sama ár hófu þau búskap
í Elliðaey á Breiðafirði. Eignuðust
þau fjórar dætur. Þær eru: 1) Ást-
ríður Helga, f. 14.11. 1930, maki
Jón E. Einarsson, búsett í Borg-
arnesi. Börn þeirra eru Jónas
Hólm, Bragi, Sigurður Páll og
Einar Helgi. 2) Unnur Lára, f.
30.3. 1935, maki Eggert Th.
Björnsson, búsett í Stykkishólmi.
Börn þeirra eru Guðrún Birna, Jó-
hann Garðar, Unnsteinn Logi.
Sonur Unnar er Ásgeir Árnason.
3) Jóhanna, f. 6.6. 1937, maki
Hrafnkell Alexandersson, búsett í
Stykkishólmi. Börn þeirra eru:
Ríkharður, Dagbjört, Kristjana,
Hrafnhildur og Alexander. 4) Ás-
dís, f. 4.6. 1941,
maki: Friðþjófur M.
Karlsson, búsett á
Sauðárkróki. Börn
þeirra eru: Sigur-
laug Regína og Jón-
as Gauti. Afkomend-
ur Dagbjartar og
Jónasar eru 52.
Fyrstu fimm árin
bjuggu þau ásamt
Jóni bróður Dag-
bjartar og Kristínu
systir Jónasar. Hinn
14. des 1935 ferst
Jón við annan mann í
miklu óveðri á
Breiðafirði. Þau héldu áfram bú-
skap í Elliðaey allt til ársins 1948
er þau flytja í Stykkishólm, lengst
af á Víkurgötu 8. (Staðarfelli).
Jónas lést 13. sept. 1988. Árið
1991 flytur Dagbjört í íbúð fyrir
aldraða á Skólastíg 14a. Hún tók
virkan þátt í félagsstörfum. Hún
var heiðursfélagi í Kvenfélaginu
Hringnum og Skógræktarfélag-
inu auk þess var hún félagi í
verkalýðsfélagi Stykkishólms.
Þau unnu bæði í fiskvinnu hjá Sig.
Ágústssyni hf. allt þar til eftir-
launaaldri var náð. Þá starfaði
Dagbjört í Kristniboðsfélagi
kvenna í Stykkishólmi.
Útför Dagbjartar fer fram frá
Stykkishólmskirkju í dag og hefst
athöfnin klukkan 14.
Í dag er kvödd frá Stykkishólms-
kirkju tengdamóðir mín Dagbjört
Níelsdóttir frá Sellátri í Breiðafirði,
síðar húsfreyja í Elliðaey á Breiða-
firði, þar sem maður hennar Jónas
Pálsson frá Höskuldsey var bóndi
og vitavörður, og stundaði auk þess
fiskveiðar. Hann lést árið 1988. Þau
hjón höfðu þá lengi búið í Stykk-
ishólmi.
Kynni mín af þessum hjónum
urðu vegna þess að ég kynntist
elstu dóttur þeirra, Helgu, sem þá
var í húsmæðraskólanum á Varma-
landi. Þau kynni leiddu af sér trú-
lofun og hjónaband. Þegar við
Helga fórum að búa í Borgarnesi
voru Dagbjört og Jónas flutt til
Stykkishólms og keyptu þar húsið
Staðarfell. Þar dvöldum við oft í
sumarfríum og helgarfríum. Voru
þau hjón með heyskap fram í eyj-
um og var oft ævintýri að fylgja
þeim þangað. Á síðari árum vorum
við einnig oft með þeim í Elliðaey,
þar sem tengdasonur þeirra var þá
vitavörður.
Dagbjört, sem nú er kvödd, var
mjög samviskusöm sem móðir,
amma og húsmóðir. Þess fengum
við að njóta með dvöl í Stykk-
ishólmi og frammi í eyjum. Á seinni
árum eftir að Eggert Björnsson
tengdasonur Jónasar og Dagbjart-
ar varð vitavörður í Elliðaey dvöld-
um við oft tíma af sumri þar
frammi við veiðar og leiki, eins og
áður segir.
Ég vil að lokum þakka Dagbjörtu
fyrir hennar góðvild og umhyggju,
sem hún sýndi okkur og reyndar
öllu samferðafólki.
Jón Einarsson, Borgarnesi.
Látin er í Stykkishólmi aldin
kona, Dagbjört Níelsdóttir. Hún
fæddist á Þingvöllum í Helgafells-
sveit 6. febrúar 1906. Foreldrar
hennar voru Níels Breiðfjörð Jóns-
son og Dagbjört Jónsdóttir og var
hún eitt fimm systkina sem nú eru
öll látin. Hún ólst upp í Sellátri
sem er eyja á Breiðafirði ásamt
fjölskyldu sinni. Hún missti föður
sinn árið 1923 er hann veiktist
skyndilega og dó á góðum aldri og
missti þá fjölskyldan kæran föður
og fyrirvinnu. Dagbjört giftist Jón-
asi Pálssyni frá Höskuldsey 1930.
Þau bjuggu lengst af í Elliðaey á
Breiðafirði til ársins 1947 en
bjuggu síðan alla tíð í Stykkis-
hólmi. Jónas lést á árinu 1988. Þau
eignuðust fjórar dætur, Ástríði
Helgu, Unni Láru, Jóhönnu og Ás-
dísi sem allar lifa foreldra sína.
Á búskaparárum sínum í Elliða-
ey bjó móðir Dagbjartar hjá dóttur
sinni og reyndar einnig í Stykk-
ishólmi uns hún lést 1955. Þá
bjuggu einnig í eyjunni um tíma
systkini húsráðenda, Höskuldur og
Kristín, og Jón og Kristín ásamt
fleira fólki. Á þessum árum hagaði
þannig til að systkinahóparnir frá
Sellátri og Höskuldsey giftust inn-
byrðis þannig að úr urðu fjögur
pör, þ.m.t. ofanrituð. Þótt gleðin
hjá unga fólkinu þá hafi eflaust
verið rík þá eins og nú knúði sorgin
dyra, og þannig varð einnig í eyj-
unni á fjórða áratug aldarinnar.
Höskuldur og Kristín misstu unga
dóttur sína Brimrúnu þar og Jón
bróðir Dagbjartar drukknaði og
varð öllum harmdauði. Jónas var
vitavörður í Elliðaey og stundaði
þaðan róðra til fiskjar og hafði
sjálfsþurftabúskap, hélt kindur og
hafði kýr í fjósi. Dagbjört sinnti
börnum og búi eins og gekk þá.
Eftir að þau fluttu til Stykkishólms
stundaði Jónas lengst af sjóinn á
eigin trillu en Dagbjört vann hús-
móðurstörf auk þess að taka vinnu
við frystihúsið af og til. Jónas hélt
sér til skemmtunar og gagns alltaf
eitthvað af kindum og átti einnig
kýr inni í Stykkishólmi þar sem
þau bjuggu við Víkurgötu á Stað-
arfelli og voru þar með útihús eins
og gekk á þeim tíma. Nú þegar
Dagbjört er fallin frá fer síðasta
systkinið úr Höskuldseyjar- og Sel-
láturshópnum. Sérstakri lífsbók er
lokað.
Þegar undirritaður kom til sög-
unnar og fór að fara í Hólminn og
minnist helst á síðari hluta sjötta
áratugarins og byrjun hins sjöunda
búa þau góðu hjón á Staðarfelli þar
í bæ. Dagbjört hafði það gagn-
merka hlutverk að vera amma mín
og er mér kært að minnast hennar.
Það er alltaf einhver birta yfir
þessum dögum og bæjarbragur var
hressilegur, mikið af frændfólki á
alla kanta. Maður flaut þarna með í
lífinu, fór út í eyjar, var niðri á
bryggju að veiða, hjálpa afa að
beita eða heima í skjóli hjá ömmu.
Heima hjá henni ríkti góður andi
og gaman var að spjalla við hana
um heima og geima. Hún talaði við
okkur sem jafningja og af áhuga á
okkar velferð og málum. Best væri
að lýsa henni með orðunum mildi
og æðruleysi. Hún var gagntrúuð
og bar keim af meistara sínum.
Sumt fólk var hér áður það tillits-
samt að það vildi ekki styggja
náunga sinn eða valda honum sárs-
auka, menn gætu e.t.v. eitthvað af
því lært í hraða nútímans í dag.
Hún var afburða samviskusöm við
gæslu og umönnun fjölskyldu sinn-
ar, barna og barnabarna og með
henni og afa voru sérstakir kær-
leikar. Fyrir tæpum 14 árum stóð
hún við dánarbeð bónda síns og við
kistulagninguna fór hún með vers-
in, sem þau höfðu farið með á
kvöldin saman. Styrkurinn og
æðruleysið einkenndu hana þá í
fullvissu þess sem trúir og má mað-
ur lengi muna það. Lengi mætti
rifja upp góðar minningar en læt
þessi minningabrot nægja. Við fel-
um hana nú í umsjá skapara himins
og jarðar. Ég þakka henni alla um-
hyggjuna og elskuna og árin gömlu
og góðu.
Ég fór að kistulagningu hennar
ömmu á dögunum og gekk þá um
við Staðarfell við Víkurgötu síðar
þann dag. Þar eru garðar sem um-
luktu húsið fallnir, búið að stýfa
brekkuna sem gekk niður að aðal-
götunni, hluti útihúsa fallinn og
stífræktaður garður fyrir bí. Glott
tímans birtist manni og segir ekki
lengur, ekki lengur.
Jónas Hólm Jónsson.
Elskuleg amma mín Dagbjört H.
Níelsdóttir lést á St. Fransiskus-
spítalanum í Stykkishólmi í faðmi
fjölskyldu sinnar hinn 14. maí sl. 96
ára að aldri. Amma mín var af
þeirri kynslóð dætra Íslands sem
lifði meiri hluta ævi sinnar í nánum
tengslum við náttúruna. Lífsbar-
áttan í eyjum Breiðafjarðar var
hörð, þar sem sjórinn bæði gaf og
tók. Amma lifði eitt heilt líf með
allri þeirri gleði og sorg sem lífið
býður upp á og hennar leiðar-
stjörnur voru trúin á Guð og kær-
leikur Guðs.
Amma, sem frá barnsaldri var
kölluð Birta, ólst upp í Sellátri á
Breiðafirði. Hún giftist Jónasi Páls-
syni frá Höskuldsey 24 ára gömul
og þau hófu búskap í Elliðaey.
Dæturnar fjórar, Helga, Unnur,
Jóhanna og Ásdís, áttu sína barn-
æsku í Elliðaey en þegar þær yngri
komust á skólaaldur fluttist fjöl-
skyldan í land, til Stykkishólms.
Elliðaey hélt þó áfram að vera mik-
ilvægur staður fyrir fjölskylduna,
sérstaklega á sumrin og ekki síst
fyrir barnabörnin fimmtán sem
amma og afi eignuðust.
Þegar ég kom í heiminn sem átt-
unda barnabarn ömmu og afa voru
þau komin yfir miðjan aldur. Mínar
fyrstu minningar tengjast heyskap
í Elliðaey með afa, ömmu, dætrum
þeirra og tengdasonum svo og
frændsystkinum mínum. Sem barn
sótti ég mikið í það að fara frá
Reykjavík á vorin vestur í Hólm og
vera hjá ömmu og afa í Hólminum
og úti í Elliðaey. Tíminn, reiknaður
í klukkustundum og mínútum, hafði
þar litla þýðingu. Dagurinn hófst
með sólarupprás og fuglasöng og
við sólsetur þegar kyrrð komst á
fuglalífið, þá fór að koma að hátta-
tíma. Það voru oft mörg barnabörn
ásamt vinum og vinkonum á sama
tíma frammi í Elliðaey. Amma tók
á sig mikla ábyrgð og hafði vakandi
auga með okkur öllum. Hún var
verndarengillinn okkar. Hún vissi
um hætturnar sem leyndust í klett-
unum og við sjóinn.
Amma var blíðlynd og hlédræg
en hún hafði ánægju af þegar fólk
gerði að gamni sínu og þá tindruðu
augun og það var stutt í bjarta
brosið. En að jafnaði tók hún lífinu
alvarlega, því lífsreynsla hennar og
lífsaðstæður höfðu gert það að
nauðsyn. Hún tók því sem að hönd-
um bar með hugrekki og streittist
ekki móti gangi lífsins. Hún bar
umhyggju fyrir öllu lífi, manneskj-
um, dýrum og gróðri og hún var
einstaklega vinnusöm. Amma fór
með og söng fjöldann allan af
kvæðum og söngvum sem hún hafði
lært í æsku. Hún fylgdist með fólk-
inu sínu af áhuga og tók öllum lífs-
förunautum barnabarna sinna með
hlýju og opnum örmum. Amma
hafði gaman af að ferðast og m.a.
lét hún sig ekki muna um að heim-
sækja okkur Steffen og Birtu Marl-
en til Svíþjóðar þegar hún var orð-
in 87 og 90 ára að aldri.
Ég er þakklát fyrir að hafa átt
með henni ótal dýrmætar samveru-
stundir, sem barn, unglingur og
fullorðin. Margar eru minningarn-
ar. Ekki síst er ég þakklát fyrir að
dóttir mín, Birta Marlen, fékk
tækifæri til að kynnast langömmu
sinni síðustu ellefu árin. Það var
margt sem Birta fékk að upplifa
með henni þrátt fyrir háan aldur
langömmu sinnar.
Margir hafa hugsað vel um
ömmu síðustu árin og allt frá því að
afi dó fyrir tæpum fjórtán árum.
Unnur Lára, móðursystir mín, tók
móður sína til sín þegar hún hætti
að geta búið ein. Síðar bjó amma á
Dvalarheimili aldraðra í Stykkis-
hólmi þar sem hún naut einstak-
lega góðrar umönnunar starfsfólks-
ins. Síðustu þrjár vikurnar lá
amma á St. Fransiskusspítalanum í
Stykkishólmi þar sem systurnar og
starfsfólkið hugsaði vel um hana og
líknaði henni. Þökk sé þeim öllum.
Með sárum söknuði kveð ég
ömmu mína í Hólminum. Mín
huggun er að hún var sátt við lífið
og dauðann og að hún var tilbúin
að leggja upp í sitt síðasta ferðalag
hér á jörðu. Megi hennar staðfasta
trú um hvað biði hennar, hafa borið
hana á áfangastað. Að síðustu læt
ég fylgja þau orð sem hún ávallt
kvaddi mig með: Guð veri með þér.
Sigurlaug Regína.
Á þriðjudaginn 14. maí síðastlið-
inn var röðin kominn að henni
ömmu minni, Dagbjörtu Hannes-
sínu Níelsdóttur.
Amma á Staðarfelli var amma
sem bakaði pönnukökur á sunnu-
dögum, stundum bæði fyrir og eftir
hádegi, því það kom oft fyrir að við
krakkarnir stóðum yfir henni þegar
fyrsta uppskriftin var bökuð og
þegar síðasta pönnukakan var bök-
uð voru allar horfnar.
Ég var eitt af fimm systkinum á
Melnum og fékk þar af leiðandi að-
eins einn fimmta af þeirri athygli
heima sem mér fannst ég þyrfti á
að halda. Við þessu vandamáli var
aðeins eitt ráð, fara yfir að Stað-
arfelli til ömmu og afa. Þegar ég
opnaði útidyrnar á Staðarfelli með
náttföt í poka, heyrðist eftirfarandi
spurning úr stólnum hans afa: „Er
kominn næturgestur?“ Þessi næt-
urgestur kom oft og gjarnan. Hjá
afa og ömmu fékk ég óskipta at-
hygli sem átti eftir að koma mér til
góða síðar á lífsleiðinni. Amma
vakti athygli mína á stærðfræði
með því að kenna mér margföld-
unartöfluna. Amma kenndi mér að
prjóna. Amma kenndi mér bæn-
irnar og að trúa á mátt hins góða í
heiminum og sá Guð sem amma
kynnti mér fyrir er sá umburðar-
lyndasti sem ég hef frétt af síðar á
lífsleiðinni.
Amma þekkti fjölmörg, ef ekki
öll örnefni við Breiðafjörðinn og á
hinum mörgu ferðum fram í Elliða-
ey kenndi hún okkur krökkunum
þau og sagði sögur í kringum nöfn-
in svo ekki var hægt annað en að
muna þau.
Nú er amma farin að hitta Jónas
afa sem kvaddi þennan heim sum-
arið 1988. Afi og amma náðu því
miður ekki að koma og heimsækja
mig til Þýskalands þar sem ég hef
búið sl. sautján ár. Á aðfangadag
sama ár og afi dó birtist hann í
stofunni hjá mér á sjónvarpsskján-
um í Þýska sjónvarpinu á röltinu
niður á litlu bryggju í Hólminum
þar sem var verið að sýna mynd
um Ísland. Ég veit að um næstu jól
verður amma líka hjá mér.
Af samferðafólki ömmu voru
margir farnir á undan henni. Öll 13
systkini afa og öll fjögur systkini
ömmu voru dáin á undan henni.
Þegar systkinabörn ömmu voru
farin að falla frá háöldruð fannst
ömmu sumir vera teknir fram fyrir
sig í röðinni.
Þessar fáu minningar um ömmu
eru brot úr fyrstu árum í lífi mínu.
Minningin um afa og ömmu lifir í
huga mér því þau mótuðu mig hvað
mest í bernsku og ég trúi því að
þau fylgi og haldi ennþá vernd-
arhendi yfir okkur barnabörnunum.
Útför ömmu fer fram frá Stykk-
ishólmskirkju í dag, hinn 24. maí.
Þetta er síðasta skipti sem amma
kallar okkur fjölskylduna saman til
að kveðja hana. Þetta hafa verið
yndislegir vordagar á Íslandi, fjöll-
in skarta sínu fegursta með hvíta
snjóskafla þegar jörðin er að byrja
að grænka og veðrið eins og það er
á Fróni, sýnishorn af öllu.
Hrafnhildur Hrafnkelsdóttir.
Það hefur slitnað taug til fortíð-
arinnar. Síðasti fulltrúi kynslóðar
sem mundi eftir forfeðrum mínum
og þekkti sporin þeirra og áratökin
við og um Breiðafjörð og umhverfið
sem ég og svo margir fleiri eru
upprunnin í er fallin frá. Móður-
systir mín Dagbjört H. Jónsdóttir
frá Sellátri er látin í hárri elli.
Þær voru samrýndar systurnar
úr Sellátri, Magðalena sem er
löngu látin, Kristín móðir mín sem
einnig er látin og Dagbjört. Auk
þess voru í Sellátri tveir bræður,
þeir Bæring og Jón. Best þekkti ég
Birtu, eins og Dagbjört var ávallt
kölluð. Ég var mjög ánægð að vera
nafna hennar. Þær voru ákaflega
fallegar stúlkur allar þrjár. Því var
ekki skrítið að ungu mönnunum í
Höskuldsey þætti gaman að koma
við í Sellátri. Þeir voru synir Páls
Guðmundssonar og Helgu Jónas-
dóttir. Enda fór svo að allar sóttu
þær maka sína þangað. Og Jón
bróðir þeirra sína konu í systk-
inahópinn þar. Þetta hefur verið
mikil rómantík.
Jónas og Birta bjuggu lengi í
Elliðaey. Þeir bræður Höskuldur
og Jónas voru ávallt samrýndir og
þær systur líka. Því var ekkert
undarlegt að þar ættu foreldrar
mínir skjól áður en þau eignuðust
eigið heimili. Þau voru í Elliðaey
þegar von var á elsta bróður mín-
um, Jóni, í heiminn. Honum lá á og
fæddist fyrir tímann. Var ekki fært
til lands. Fæddist drengurinn í
öruggum höndum Birtu sem var þá
búin að eignast þrjár stelpur sjálf
svo hún kunni vel til verka, Og fað-
ir minn skildi á milli. Þau voru alla
tíð rígmontin yfir þessu afreki sínu
og Nonni stoltur af að eiga Birtu
fyrir ljósu sína. Þetta hnýtti böndin
enn fastar á milli þeirra systra.
Ég man eftir Birtu fyrst á Stað-
arfelli. Það var fallegasta húsið í
bænum fannst mér. Þar fékk ég oft
að vera meðan mamma var eitthvað
að útrétta. Þar voru stelpurnar all-
ar. Helga, Unnur, Jóhanna og Ás-
dís. Helga flutti reyndar í Borg-
arnes fyrir mitt minni en kom oft
með strákana sína elstu.
Þær voru mér allar svo góðar,
sérlega dáði ég Dísu. Þegar ég tap-
aði um stund af fóstursystur minni
var ég ákaflega leið, en Birta sagði
mér að ég mætti eiga Dísu fyrir
systur. Á Staðarfelli hjá Birtu var
líka Dagbjört amma mín. Birta tók
móður sína til sín og annaðist hana
af ást og hlýju meðan hún lifði. Ég
vissi að systkini hennar voru henni
mjög þakklát fyrir það.
Dagbjört var af þeirri kynslóð
sem þurfti mikið að vinna. Þær
systurnar reru til fiskjar, hirtu hey
og önnuðust um heimilisstörf í Sel-
látri strax og þær höfðu aldur til.
Þær fóru í mógrafir eins og karl-
menn og var ekki hlíft.
Því var ekki mikið svigrúm til
mennta. Dagbjört studdi móður
mína heilshugar í því litla sem hún
reyndi til menntunar og veit ég að
hún var henni ævarandi þakklát
fyrir það.
Það var mikill samgangur á milli
heimilanna í Ási og á Staðarfelli.
Þær systur voru miklar vinkonur.
Þær stofnuðu saman félagskap sem
hét Kristniboðsfélag kvenna. Þetta
félag var innan vébanda KFUK og
starfaði mikið. Alla vetur voru
reglulegir fundir þar sem lesið var
úr trúarlegum bókum og beðið til
Guðs. Svo söfnuðu þær í bauk sem
síðan var sendur til kristniboðs í
Afríku. Þetta var góður félagsskap-
ur. Þær voru trúaðar á þennan
góða og sannkristna máta, þessar
konur sem þarna hittust.
Dagbjörtu fannst orðið óréttlátt
að hún skyldi ekki fá að deyja eins
og allir hinir af hennar kynslóð. Sá
ekki tilganginn lengur með lífinu.
Langaði að hitta Jónas sinn og
systkini sín. Því er mikil gleði í
hjarta mínu yfir því að hún skuli
vera farin á fund þeirra. En sökn-
uðurinn er samt í hjarta mínu og
ég veit að dætur hennar og afkom-
endur sakna hennar sárt. Dæturn-
ar hafa alltaf verið henni um-
DAGBJÖRT H.
NÍELSDÓTTIR