Morgunblaðið - 12.06.2002, Blaðsíða 1

Í DESEMBER sem leið voru 30 ár
frá því stjórnmálasamband komst á
milli Íslands og Kína. Á þessu tíma-
bili hafa samskipti þjóðanna aukist
ár frá ári, en þau voru reyndar ekki
mikil áður.
Stærsti markaðurinn
Halldór Ásgrímsson utanríkis-
ráðherra segir að samskipti Íslands
og Kína hafi verið mjög mikil og vin-
samleg frá því stjórnmálasambandi
hafi verið komið á milli þeirra í des-
ember 1971. Hann hafi sjálfur farið
tvisvar í opinbera heimsókn til Kína,
fyrst með Vigdísi Finnbogadóttur,
þáverandi forseta Íslands, 1995, og
síðan aftur í fyrra. Aðrir ráðherrar
hafi auk þess farið oft í opinberar
heimsóknir til Kína og kínverskir
ráðamenn hafi sótt Ísland heim. „Við
höfum verið að byggja upp við-
skiptatengsl og sú vinna hefur þegar
skilað nokkrum árangri, en við ger-
um okkur vonir um að hún beri enn
meiri árangur í framtíðinni,“ segir
utanríkisráðherra og vísar m.a. til
þess að tollar á íslenskum vörum í
Kína hafi verið allt of háir. Við aðild
Kína að Heimsviðskiptastofnuninni,
WTO, hafi verið samið um lækkun
þeirra og Íslendingar leggi áherslu á
frekari lækkun til að örva þessi við-
skipti. Jafnframt hafi verið lagður
grunnur að meiri ferðamanna-
straumi milli landanna og almennum
samskiptum. Á sama tíma hafi póli-
tíska samvinnan aukist innan al-
þjóðastofnana. „Uppbyggingin í
Kína hefur verið ævintýri líkust og
það liggur fyrir að Kína verður einn
stærsti markaður í heimi, þegar litið
er inn í framtíðina, því um leið og
framleiðslan eykst þá eykst velmeg-
un og kaupmáttur almennings, og
viðskipti blómstra í kjölfarið,“ segir
Halldór.
Kristniboði fyrsti ræðismaðurinn
Segja má að íslenskir kristniboðar
hafi að sumu leyti rutt veginn fyrir
samskipti þjóðanna á fyrri hluta ný-
liðinnar aldar. Hjónin Astrid og Jó-
hann Hannesson voru m.a. í Kína frá
1939 til 1946 en þá flúðu þau til Hong
Kong og fóru síðan til Íslands þar
sem þau voru í tvö ár. 1948 fékk Jó-
hann skipun sem ræðismaður í
Yiyang en eftir valdatöku kommún-
ista 1949 fóru þau aftur til Hong
Kong og var Jóhann þar til 1953.
Astrid segir að mikill órói hafi verið í
Kína, ekki síst í þeim fylkjum þar
sem þau hafi starfað. Bjarni Bene-
diktsson utanríkisráðherra hafi því
skipað Jóhann sem ræðismann til að
styrkja stöðu þeirra og það hafi kom-
ið sér vel, en þau hafi ekki haft nein
opinber samskipti við Kína. Skúli
Svavarsson, framkvæmdastjóri
Kristniboðssambandsins, segir að
það hafi verið algengt að kristniboð-
ar hafi sinnt opinberum trún-
aðarstörfum án þess að blanda sér í
stjórnmálin.
Stjórnmálasamband árið 1971
Lýðveldið Kína var meðal stofn-
ríkja Sameinuðu þjóðanna og hafði
neitunarvald í Öryggisráðinu. 1.
október 1949 lýstu kommúnistar yfir
stofnun Kínverska alþýðulýðveld-
isins. Stjórn þjóðernissinna flúði til
Taívans (Formósu) þar sem hún kall-
aði sig áfram stjórn Lýðveldisins
Kína og taldi sig löglega stjórn alls
Kínaveldis. Þessi stjórn skipaði sæti
Kína hjá Sameinuðu þjóðunum, þar
til stjórn Kínverska alþýðulýðveld-
isins fékk aðildina í sínar hendur 26.
október 1971. Vinstri stjórn Ólafs Jó-
hannessonar tók við völdum 14. júlí
1971 og í stefnuyfirlýsingu hennar
var m.a. tekið fram að stuðlað skyldi
að því að Kínverska alþýðulýðveldið
tæki sæti Kína hjá SÞ, og Ísland var
á meðal þeirra ríkja sem greiddu at-
kvæði með breytingunni á þingi SÞ.
Í bók Péturs J. Thorsteinssonar,
Utanríkisþjónusta Íslands og utan-
ríkismál, segir m.a. að Ísland hafi
haft sérstöðu meðal Norðurlanda-
ríkjanna í Kínamálinu. Danmörk,
Finnland, Noregur og Svíþjóð hafi
tekið upp stjórnmálasamstarf við
kommúnistastjórnina í Peking 1950
og því greitt atkvæði með því að Kín-
verska alþýðulýðveldið tæki sæti
Kína hjá SÞ. Frá 31. ágúst til 1. sept-
ember 1950 var fundur utanrík-
isráðherra Norðurlanda haldinn í
Reykjavík og er vitnað í fundargerð
þar sem sagt er að Bjarni Benedikts-
son hafi minnst á að aðalritarinn hafi
haldið því fram, „að kommúnista-
stjórnin hefði rétt til þess að ákveða,
hver yrði fulltrúi Kína hjá Samein-
uðu þjóðunum. Íslendingar hefðu
ekki haft ástæðu til að taka afstöðu
til málsins með því að ekkert sam-
band hefði verið milli Íslands og
Kína.“ Í fundargerð frá utanríkis-
ráðherrafundi í Stokkhólmi 10. og 11.
október 1951, þar sem Magnús V.
Magnússon var eini fulltrúi Íslands,
var afstaða Íslands áréttuð og m.a.
haft eftir Magnúsi að „Ísland hefði
engin viðskipti við Kína“.
Um 20 árum síðar komst á stjórn-
málasamband á milli ríkjanna. Sig-
urður Bjarnason, sendiherra í Kaup-
mannahöfn, átti fund með Yueh
Siang, kínverska sendiherranum í
borginni, 10. nóvember 1971 og til-
kynnti honum að ríkisstjórn Íslands
óskaði eftir að semja við stjórnina í
Peking um stjórnmálasamband. Kín-
verjar svöruðu jákvætt nokkrum
dögum síðar en þar sem Ísland hafði
engin tengsl við ríkisstjórnina á Taí-
van voru engin vandkvæði á samn-
ingum. Viðræður fóru síðan fram um
málið og 14. desember 1971 var
samningur um stjórnmálasamband
undirritaður. Samdægurs gáfu Ís-
land og Kínverska alþýðulýðveldið út
sameiginlega yfirlýsingu um gagn-
kvæma viðurkenningu, stofnun
stjórnmálasambands og skipti á
sendiherrum.
„Kínverska ríkisstjórnin lýsir yfir
því á ný, að Taívan sé óaðskilj-
anlegur hluti landsvæðis Alþýðu-
lýðveldisins Kína, og er ríkisstjórn
Íslands sú yfirlýsing kínversku rík-
isstjórnarinnar kunn.
Ríkisstjórn Íslands viðurkennir
ríkisstjórn Alþýðulýðveldisins Kína
sem hina einu löglegu ríkisstjórn
Kína,“ segir í yfirlýsingunni.
Sambandinu fagnað
Kínverjar fögnuðu stjórnmála-
sambandinu og í ritstjórnargrein
Dagblaðs alþýðunnar í Peking 16.
desember 1971 kemur m.a. fram
að kínverska stjórnin styðji
Mjög mikil og
vinsamleg
stjórnmála-
leg samskipti
Reuters
Vigdís Finnbogadóttir, þáverandi forseti Íslands, fór í opinbera heimsókn til Kína 1995. Hér kannar hún heiðursvörð í Peking með
Jiang Zemin, forseta Kína. Jiang kemur í opinbera heimsókn til Íslands á morgun og endurgeldur þannig heimsókn Vigdísar.
Sigurður Bjarnason og frú Ólöf Pálsdóttir voru fyrstu sendiherrahjón Íslands gagnvart Kína og afhenti Sigurður Chou En-lai for-
sætisráðherra trúnaðarbréf sitt 25. september 1973. Löndin tóku upp stjórnmálasamband í lok ársins 1971.
Í s land og K ína hafa ver ið í s t jórnmálasambandi í
rúm 30 ár, en samsk ipt in e iga sér lengr i sögu .
Steinþór Guðbjartsson f let t i b löðum og bókum
og ræddi v ið mann og annan um þess i samsk ipt i .
Ísland og Kína
Jiang Zemin, forseti Kína, fjölmennasta ríkis heims, kemur í opinbera heimsókn til Íslands á morgun. Rúm
þrjátíu ár eru frá því Ísland og Kína tóku upp stjórnmálasamband. Af þessu tilefni rifjar Morgunblaðið upp
samskipti ríkjanna á undanförnum áratugum, m.a. á sviði stjórnmála, viðskipta, menningar og íþrótta.
Miðvikudagur 12. júní 2002