Morgunblaðið - 22.08.2002, Blaðsíða 27

LISTIR
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 22. ÁGÚST 2002 27
SÝNINGIN Trúðar er samstarfs-
verkefni tveggja sjálfstæðra leik-
hópa: Leikhúss heyrnarlausra og
Draumasmiðjunnar. Frumsýning
fór fram í forsal Íslensku óperunnar
síðastliðinn laugardag og var liður í
menningarnótt í Reykjavík. Verk-
efnið er styrkt af Dagvist barna enda
er hér um að ræða sýningu sem er
ætluð til sýninga í leikskólum og
yngstu bekkjum grunnskólans og
hefur að markmiði að fræða börnin
um táknmál heyrnarlausra. Verkið
ber að sjálfsögðu sterkan svip af
þessu fyrirfram ætlaða hlutverki;
sýningin er stutt og einföld í sniðum,
leikarar aðeins tveir og fræðslugildið
ráðandi.
Það eru þær Elsa Guðbjörg
Björnsdóttir og Kolbrún Anna
Björnsdóttir sem fara með hlutverk
trúðanna Sollu og Söru og sú síð-
arnefnda túlkar það sem fram fer á
táknmáli fyrir heyrnarlausa áhorf-
endur um leið og hún kennir hinum
heyrandi nokkur tákn, svo sem tákn-
in fyrir litina gulur, rauður, grænn
og blár. Solla og Sara hittast á leik-
vellinum og fara að tala saman og
þeim gengur vel að ná saman þrátt
fyrir hinn mismunandi tjáningar-
máta. Lögð er áhersla á að heyrn-
arleysið þarf ekki að útiloka neinn
frá því að vera með í leik og starfi og
táknunin gerð að skemmtilegum leik
fyrir alla.
Sýning sem þessi er allra góðra
gjalda verð, markmiðið er skýrt: að
vinna á móti fordómum hinna heyr-
andi í garð heyrnarlausra. Leiklist-
arlegur þáttur sýningarinnar er hins
vegar fremur rýr og hefði kannski
mátt leggja meiri áherslu á hann.
Þannig er t.d. ekki mikið að gerast á
sviðinu meðan á sýningu stendur,
þær Solla og Sara standa nokkurn
veginn á sama stað allan leiktímann
og þótt þær séu í hlutverki trúða þá
er trúðslistin lítið útfærð í sýning-
unni. Þetta verður til þess að sýn-
ingin verður fremur blæbrigðalítil
þegar á heildina er litið. Þá get ég
ekki annað en fundið að raddbeit-
ingu Elsu Guðbjargar Björnsdóttur
sem talar í falsettu allan tímann og
er mjög leiðigjarnt á að hlýða (a.m.k.
fyrir fullorðinn áhorfenda).
En sem fræðsluverkefni náði sýn-
ingin markmiði sínu, börnin höfðu
gaman af því að læra táknin og virt-
ust skemmta sér prýðilega. Þá er
ekkert í þessari sýningu sem hræðir
yngstu áhorfendurna – eins og oft
vill verða þegar hamagangur er mik-
ill.
LJÓÐALESTUR
Leikhús heyrnarlausra
og Draumasmiðjan
Höfundur og leikstjóri: Margrét Péturs-
dóttir. Leikarar: Elsa Guðbjörg Björns-
dóttir og Kolbrún Anna Björnsdóttir.
Framkvæmdastjóri: Gunnar Gunn-
steinsson. Íslenska óperan, 17. ágúst.
TRÚÐAR
Trúðar,
tákn- og talmál
Soffía Auður Birgisdóttir
FYRIR tónleikunum stóðu af-
komendur Jóhanns heitins og nutu
við undirbúninginn dyggrar aðstoð-
ar Roar Kvam. Hluti efnisskrárinn-
ar voru sönglög sem löngu eru þekkt
meðal söngelskra landa, en auk
þeirra voru fimm söngvar frumflutt-
ir. Jóhann Ó. Haraldsson fæddist á
Dagverðareyri 19. ágúst 1902, en
lést á Akureyri 1966 þá aðeins 65
ára. Þrátt fyrir að hann stundaði
fullt skrifstofustarf á Akureyri var
hann afkastamikið tónskáld og tók
virkan þátt í tónlistarlífi á Akureyri
og uppbyggingu þess. Hann var
söngvari í kórum og einn af stofn-
endum Tónlistarfélags Akureyrar
árið 1943 og ritari þess til dauða-
dags, en félagið var í forustu um
stofnun Tónlistarskólans á Akureyri
árið 1946. Þá eru ótalin störf hans
sem kirkjuorganisti allt frá unga-
aldri og lengst af við Glæsibæjar- og
Möðruvallakirkju (í Hörgárdal). Í
tilefni þess að 100 ár eru liðin frá
fæðingu Jóhanns var gefinn út
söngvaflokkurinn Vísur Sigrúnar,
saminn 1934, við samnefndan ljóða-
bálk Guðmundar Guðmundssonar,
oft nefndur skólaskáld,
en söngvarnir eru skrif-
aðir fyrir einsöngsrödd
og píanó. Afköst Jó-
hanns eru ótrúlega
mikil, ekki síst þegar
tekið er tillit til tíma-
frekra annarra starfa
til lífsviðurværis og
bágrar heilsu. Jóhann
var tónskáld mikilla til-
finninga og ástríðu.
Sautján ára gamall
semur hann Rósina við
ljóð Páls J. Árdal og
hlýtur hverjum sem
það lag heyrir að mega
vera ljóst að það lag er
samið af næmi, smekk-
vísi og með innblæstri, en Michael
Jón og Sólveig Anna fluttu þann
söng á tónleikunum á heillandi hátt.
Þó að afköst tónskáldsins Jóhanns
Ó. hafi orðið mest á sviði einsöngs-
laga þá varð kórlagið Sumar í sveit-
um til þess að gera nafn hans þekkt
meðal þjóðarinnar. Auk söngva til
einsöngs og kórsöngs samdi Johann
Ó. mörg verk fyrir orgel. Það kom
berlega í ljós á þeim söngvum sem
fluttir voru í Ketilhúsinu hve vand-
virkur og natinn Jóhann Ó. Haralds-
son var og hefur lagt mikinn metnað
í útsetningar og vel útfærðan píanó-
leik. Það er þeim mun merkilegra að
greina þessa kunnáttusamlegu list-
vinnslu, þegar haft er í huga að Jó-
hann naut sáralítillar tilsagnar í
skólum í tónfræði. En hann hefur
notað sína ríku eðlisgáfu og beitt
henni til að nema og læra allt sem
honum bauðst. Lögin hans eru róm-
antísk og útfærsla píanóundirleiks
oft schuberskrar ættar og ekki leið-
um að líkjast. En það var nú einu
sinni rómantíska tónlistin og ætt-
jarðarsöngvarnir sem heilluðu alda-
mótakynslóðina mest og urðu okkar
tónskáldum á fyrri hluta 20. aldar-
innar mikilvægasta viðmiðið í verk-
um sínum, svo var einnig með Jó-
hann Ó. Haraldsson. Sönglögin eru í
senn ljóðalög og einnig oft með
glæsilegu þani raddsviðs í anda róm-
antísku óperunnar. Lögin leggja
mörg söngvurum miklar kröfur á
herðar og reynir bæði á mikla
breidd í túlkun frá því mýksta og blí-
ðasta upp í dramatísk átök. Jóhann
Ó. gerði miklar kröfur til einsöngv-
aranna hvað raddsvið áhrærir og til
píanóleikarans að sama skapi. Engin
málamiðlun var honum að skapi, það
varð að vera allt eða ekkert eins og
reyndar kemur fram í heiti á ljóði
Guðmundar skólaskálds, sem Jó-
hann samdi lag við ár-
ið 1954 og glæsilega
var flutt á tónleikun-
um af Óskari og Sól-
veigu Önnu. Nokkur
laga Jóhanns grípa
mann strax sterkum
tökum. Áður nefndi ég
Rósina, einnig Smala-
drengurinn, Að skýja-
baki, Nótt, Minning,
Sigling inn Eyjafjörð
og Ég bið ekki rósir
rauðar. Önnur lög
vinna örugglega mörg
á við að hlýða á þau
aftur. Vonandi verður
þessi viðburður fleiri
söngvurum hvatning
til að bergja af söngvabrunni Jó-
hanns Ó. Haraldssonar. Sérstakt
ánægjuefni er fyrir okkur Eyfirð-
inga að geta státað af svo glæsileg-
um einsöngvurum á heimaslóð, en
yfirleitt var söngur þeirra framúr-
skarandi. Alda Ingibergsdóttir hef-
ur ágæta sópranrödd og var túlkun
hennar yfirleitt ágæt. Háa tóna og
kraftmikla flutti hún vel, en helst
fannst mér skorta á stuðning við
veikari tóna á miðsviðinu. Michael J.
Clarke er í feikigóðu formi, röddin
léttari og framsögn skýr og vönduð.
Hann gefur bestu baritónum ekkert
eftir þegar best tekst til og er þar
mjúki söngurinn til sérstakrar fyr-
irmyndar. Sama má segja um Þuríði
Baldursdóttur. Hún hefur einhverja
fallegustu altrödd sem ég þekki og
næm túlkun hennar á ljóði og skýr
framburður var heillandi. Óskar
okkar, eins og við köllum hann hér,
þrátt fyrir skagfirskan uppruna,
hefur hlotið í vöggugjöf bæði rödd
og tónlistarnæmi, sem landsþekkt er
orðið. Honum brást ekki bogalistin
nú sem fyrr. Hlutur Sólveigar Önnu
við píanóið var einstaklega góður,
hélt utan um þetta allt af öryggi og
smekkvísi, án þess að ofgera nokk-
urn tímann. Þegar sýnt er hve vel
Ketilhúsið hentar til slíkra tónleika
er nauðsynlegt að það verði búið
góðum eigin flygli, en þurfi ekki að
nota misgóð lánshljóðfæri. Um leið
og ég óska aðstandendum tón-
leikanna til hamingju með glæsilega
tónleika þá vitna ég í fyrstu setn-
inguna sem ég heyrði af vörum Jó-
hanns Ó. Haraldssonar, þá var ég
krakki á tónleikum í Samkomuhús-
inu, en þá kallaði Jóhann í hrifning-
arvímu í lok lags: „Da Capo“, sem
þýðir: „endurtaka“...
TÓNLIST
Listasumar á Akureyri
Ketilhúsið
Flytjendur: Alda Ingibergsdóttir, sópran,
Þuríður Baldursdóttir, alt, Michael J.
Clarke, baritón, og Óskar Pétursson, ten-
ór. Píanóleikari var Sólveig Anna Jóns-
dóttir.
Á efnisskrá voru einsöngslög eftir Jóhann
Ó. Haraldsson samin á árunum 1919 til
1957 og einnig dúettinn Sigling inn Eyja-
fjörð. Mánudaginn 19. ágúst kl. 20.30.
MINNINGARTÓNLEIKAR
Hundrað ár frá fæðingu
Jóhanns Ó. Haraldssonar
Jón Hlöðver Áskelsson
Jóhann Ó.
Haraldsson
Viltu léttast
um 1-4 kíló á viku
Símar 557 5446 og 892 1739
Kvennasögu-
slóðir í Kvosinni
hefur að geyma
hluta af sögu
Reykjavíkur.
Byggt er á stuttri
gönguferð um
gamla miðbæinn.
Ritstjóri og texta-
höfundur er Auð-
ur Styrkársdóttir, forstöðumaður
Kvennasögusafns Íslands. Þar er
sagt frá 38 viðkomustöðum í Kvos-
inni í Reykjavík þar sem konur hafa
komið við sögu. Forsíðuna prýðir
ljósmynd af styttunni Móðurást eftir
Nínu Sæmundsdóttur.
Útgefandi er Kvennasögusafn Ís-
lands. Bæklingurinn er 20 bls.,
með þykkri kápu.
Bæklingur
Anna Björnsdóttir
yfir 20 ára yogareynsla
innritun er hafin
yogakennari
opnum 3. september
að Seljavegi 2, 5 hæð
í síma 511-2777
anna@yogawest.is
í nýju og glæsilegu húsnæði
þriðjud. og fimmtud. 7.00-8.00
þriðjud. og fimmtud. 10.45-11.45
þriðjud. og fimmtud. 12.00-13.00
mánud. og fimmtud. 17.30-18.30
mánud. og fimmtud. 18.45-19.45
þriðjudaga 17.30-19.00
fimmtudaga 18.35-20.05
GRUNNNÁMSKEIÐ:
YOGATÍMAR, frjáls mæting:
YOGA FYRIR BARNSHAFANDI:
þriðjud. og fimmtud. 16.15-17.15
YOGA FYRIR BÖRN:
8-11 ára, miðvikud. 15.15-16.00
12-15 ára, miðvikud. 16.15-17.00
11.-30. september
mánud. og miðvikud. 20.00-22.00
YOGA
yogawest.is
stofnuð 1994
VESTURBÆJAR
YOGASTÖÐ