Morgunblaðið - 17.10.2003, Blaðsíða 6

KVENNAGAGNABANKINN,
www.kvennaslodir.is, verður opnaður
í dag en að sögn Irmu J. Erlingsdótt-
ur, forstöðumanns Rannsóknastofu í
kvenna- og kynjafræðum (RIKK),
eru tvö ár síðan undirbúningsvinna að
gagnabankanum hófst.
Að gerð gagnabankans stendur
RIKK í samstarfi við jafnréttisnefnd
Háskóla Íslands, Kvennasögusafn Ís-
lands og Jafnréttisstofu.
„Það eru 2–3 áratugir síðan konur
fóru að ræða nauðsyn þess að koma
saman einhvers konar gagnabanka
með nöfnum kvenna sem t.d. fjöl-
miðlar gætu leitað til ef það þyrfti að
fá álit sérfræðinga,“ segir Irma og
bætir við að háskólakonur hafi af og
til sent lista með nöfnum kvenna til
fjölmiðla.
Irma bendir á að nú sé fjöldi vel
menntaðra kvenna í samfélaginu en
að sá fjöldi hafi ekki skilað sér í
stjórnir, ráð og nefndir. „Konur eru
enn í miklum minnihluta stjórnar-
manna og eins í nefndum ráðuneyta,
bæjarstjórna og svo framvegis. Svo
er það þannig að konur sem búa yfir
sérfræðiþekkingu eru mun sjaldnar
en karlar í hópi viðmælenda fjöl-
miðla,“ segir Irma og vísar í niður-
stöðu rannsókna frá árunum 1999 og
2000. Rannsóknirnar voru unnar af
nefnd um konur og fjölmiðla sem var
skipuð af menntamálaráðuneytinu.
Þar kom í ljós að í fréttatímum sjón-
varpsstöðvanna voru konur aðeins
18,5% þeirra sérfræðinga sem leitað
var til en í dagblöðum 16%.
Spurning um hefð og völd
Að sögn Irmu er RIKK nú að vinna
greiningu á orðræðu um jafnréttis-
hugtakið í aðdraganda alþingiskosn-
inganna síðastlið-
ið vor. „Því miður
eru þar sambæri-
legar niðurstöður
á hlut kvenna í
fjölmiðlum. Hann
er mjög rýr.“
Irma segir að það
geti verið erfitt að
segja til um hvers
vegna þessi mun-
ur er fyrir hendi.
„Ekki er hann af því að konur hafa
ekki menntað sig. Ekki er það af því
að þær eru ekki úti á vinnumarkaðin-
um. Þetta er spurning um viðhorf,
völd og venjur,“ segir Irma.
Sambærilegir gagnabankar hafa
verið gerðir á Norðurlöndum og í
Evrópu. Irma segir reynsluna af þeim
vera mjög góða. „Þeir eru mikið not-
aðir af atvinnulífinu, fjölmiðlum og
stjórnvöldum.“
Í kvennagagnabankanum verður
hægt að fá upplýsingar um menntun,
störf, rannsóknasvið og útgefið efni
viðkomandi sérfræðinga. „Nú þegar
hafa skráð sig um 350 konur. Kvenna-
gagnabankinn er að stíga sín fyrstu
spor. Það verður unnið að því að þróa
hann og notkunarmöguleikana. Það
verður markvisst unnið að því að fá
konur af ákveðnum fagsviðum til að
skrá sig, s.s. sjávarútvegi, samgöngu-
málum og fleiru þar sem karlmenn
eru í miklum meirihluta,“ segir Irma.
„Markmiðið er auðvitað að gera
konur og sérþekkingu þeirra sýnilega
og aðgengilega og efla tengsl fjöl-
miðla og atvinnulífsins við sérfræð-
inga. Kvennaslóðir eru svar til þeirra
sem segja að hæfar konur séu ekki til
staðar og/eða segja að þær vilji
ekki, geti ekki, þori ekki.“
Kvennagagnabanki opnaður í dag
Irma J.
Erlingsdóttir
Tveggja ára
undirbúningur
FRÉTTIR
6 FÖSTUDAGUR 17. OKTÓBER 2003 MORGUNBLAÐIÐ
ORÐ Dorritar Moussaieff for-
setafrúar í Morgunblaðinu í gær, um
að við Íslendingar megum ekki láta
Dani eigna sér myndlistarmanninn
Ólaf Elíasson alfarið,
hafa vakið talsverða at-
hygli og forvitni um
þennan heimsþekkta
listamann sem Íslend-
ingar þekkja þó fremur
lítið til. Tilefni orða
hennar var opnun sýn-
ingar á gríðarmiklu
verki Ólafs, Veðurverk-
efninu, í Tate Modern-
galleríinu í Lundúnum í
fyrradag, en heið-
ursgestur á sýningunni
var Friðrik Danaprins.
Foreldrar Ólafs eru
Ingibjörg Ólafsdóttir og
Elías Hjörleifsson sem
er látinn, „rótgrónir
Hafnfirðingar“, eins og Magnús
Hjörleifsson, föðurbróðir Ólafs, sagði
í samtali við Morgunblaðið í gær.
Elías og Ingibjörg fluttu ung til
Danmerkur og þar fæddist Ólafur ár-
ið 1967. Ólafur ólst upp í Danmörku,
þar sem Elías faðir hans lærði til
kokks og Ingibjörg móðir hans lærði
fatahönnun. „Ólafur kom oft heim
með foreldrum sínum, og þó æ meira
í seinni tíð. Elías var kokkur á þekkt-
um stað sem hét Frascati, en heitir í
dag Copenhagen Corner, en var líka
alla tíð í myndlist og hélt margar sýn-
ingar í Kaupmannahöfn.“
Magnús segir að Ólafur hafi
snemma smitast af myndlistaráhuga
föður síns. „Hugmyndir Ólafs í mynd-
listinni eru nátengdar Íslandi, vegna
þess að hann kemur oft hingað og vill
helst vera í íslenskri veðráttu, þótt
það sé rigning og rok. Ég er búinn að
fara með hann marga túra út á land,
og þá er hann að mynda í þoku og öll-
um veðrum. Innblásturinn kemur
héðan og efni sýninga hans bera þess
merki – veðrið, klakinn, vatnið, svo
eitthvað sé nefnt. Ólafur reynir að
koma hingað eins oft og
hann getur og var hér
síðast fyrir þrem, fjór-
um vikum. Þá var hann
hér aðeins í sólarhring
en notaði samt tímann
til að fara út á land.
Honum líður hvergi
eins vel og hér.“
Elías og Ingibjörg
skildu en eftir að Elías
kvæntist að nýju,
sænskri konu, flutti
hann aftur til Íslands
og var með vinnustofu
fyrir austan fjall. Þá
vinnustofu notar Ólafur
nú þegar hann dvelur á
Íslandi. „Það er gaman
að heyra fréttirnar af Ólafi og nú
heyri ég að Þjóðverjar séu farnir að
eigna sér hann líka en hann hefur bú-
ið í Þýskalandi. Ólafur verður auðvit-
að að vera hliðhollur Dönum því þeir
hafa hjálpað honum mjög mikið,
greitt götu hans og veittu honum
styrki þegar hann var að byrja. En
innst inni er hann okkar maður. Ólaf-
ur er ekkert uppi í skýjum þótt hon-
um vegni svona vel, hann er með báða
fætur á jörðinni og það er gaman að
því. Hann heldur sýningu hér eftir
áramót og er einnig að undirbúa sýn-
ingu á verkum föður síns í Hafn-
arborg á sama tíma,“ sagði Magnús
Hjörleifsson, föðurbróðir Ólafs.
Myndlistaraugað er ríkt í fjölskyld-
unni því sjálfur er Magnús kunnur
ljósmyndari og sonur hans, Ari
Magg, sömuleiðis, en Ari sendi Morg-
unblaðinu ljósmyndir frá opnun sýn-
ingar Ólafs Elíassonar í Tate Modern
í vikunni.
„Innst inni er hann
okkar maður“
Ólafur Elíasson
FORSÍÐUR helstu blaða í London
voru helgaðar opnun sýningar
Ólafs Elíassonar í Tate Modern í
gær, en þá var sýningin opnuð fyr-
ir almenningi. Bæði The
Independent og The Guardian
lögðu forsíður sínar undir flenn-
istórar myndir af Ólafi í óræðum
geislum rauðgulrar sólarinnar sem
er svo áberandi þáttur verksins,
auk þess sem The Guardian birti
veglega frétt með myndum á inn-
síðu. The Times birti hálfsíðugrein
um verkið á fréttasíðu.
Fær hárin til að rísa
„Ef þig langar til að kynnast
þeirri tilfinningu sem bændur mið-
alda hljóta að hafa fundið fyrir
þegar þeir gengu inn í dómkirkj-
urnar í Chartres eða Salisbury í
fyrsta sinn,“ segir í frétt The
Guardian, „þá skaltu drífa þig í
túrbínusal Tate Modern.“ Verkinu
er lýst sem einhverju „dulmagn-
aðasta verki af þessari stærðar-
gráðu sem nokkru sinni hefur sést
á þessum stað – sól er rís upp úr
yndislega höfugri Wagnerískri
móðu er fær hárin til að rísa á
hálsinum á manni.“
Blaðamaður The Guardian bend-
ir á að Ólafur hafi ekki óttast
stærðina á salnum, þvert á móti
hafi hann tvöfaldað hæð hans með
því að þekja loftið með speglum.
Listagagnrýnandi The Guardian
gefur verki Ólafs lofsamlegan dóm
á sömu síðu og segir m.a.: „Mér
verður óhjákvæmilega hugsað til
orða þeirra sem JMW Turner á að
hafa látið falla á banabeði sínum;
„sólin er Guð“, auk þess sem hann
vísar til samsvörunar við annan
heimsfrægan listamann, Rothko.
Lokaorð gagnrýnandans eru: „Í
öllum sínum listverkefnum hefur
[Ólafur] viljað höfða til okkar sem
meðvitaðra áhorfenda frekar en
sem óvirkra, áhorfenda er stendur
ógn af listinni. En til þess að ná
því fram þarf hann að fanga at-
hygli okkar. Hvað það varðar er
Verkefnið um veðrið nánast of vel
heppnað, ekki síst vegna þess að
það leikur sér með hugmyndir um
upphafningu og vekja djúpstæðar
áhyggjur með Elíassyni sjálfum.
Þetta er ágengt og sterkt verk.“
Afhjúpar íslenskar
rætur Ólafs
Umfjöllun The Times er á
áþekkum nótum, en þar segir að
Ólafur Elíasson hafi skapað eins
konar dómkirkju í túrbínusalnum.
Verkið er þó ekki einungis álitið
vísun í andlegan veruleika og veðr-
ið, heldur einnig í upphafleg hlut-
verk túrbínusalarins sem eitt sinn
framleiddi orku fyrir Lundúna-
borg, en sólin er auðvitað sú orku-
stöð er knýr jarðlífið áfram. Blaða-
maður The Times álítur speglana í
loftinu vera þann þátt er vekur
fólk til mestrar umhugsunar, þar
sem það hreyfist eins og litlir
maurar á gólfinu. „Ef til vill af-
hjúpar þessi þáttur íslenskar ræt-
ur Elíassonar – myndir af fólki
sem svífur í loftinu vekja upp
óljósar hugrenningar um fjarlæg
lönd, sem margir álíta að hafi
fengið víkingana til að yfirgefa Ís-
land,“ segir hann enn fremur og
vísar þar væntanlega til ferða Ís-
lendinga vestur um haf.
Umfjöllun breskra blaða um Ólaf Elíasson í Tate-safninu
Trúarlegar vísanir
London. Morgunblaðið.
Ljósmynd/Ari Magg
„Sól er rís upp úr yndislega höfugri Wagnerískri móðu er fær hárin til að
rísa á hálsinum á manni,“ segir í The Guardian.
FRAMLEIÐSLU bókarinnar Ísland í
aldanna rás 1900-2000 – Saga lands
og þjóðar ár frá ári í einni bók lauk
nýverið og kemur hún út eftir helgi.
Það er JPV útgáfa sem gefur verkið
út, en áður hafði það verið prentað í
þremur bindum sem nú hafa verið
sameinuð. Nýja bókin er 1312 blað-
síður og vegur 3400 grömm. Aðal-
höfundur er Illugi Jökulsson, en
margir aðrir höfundar komu að
verkinu. Aðalritstjóri Íslands í ald-
anna rás er Sigríður Harðardóttir.
„Þegar farið var að stað með
verkið á sínum tíma var markmiðið
að þetta yrði eitt bindi, en svo átt-
uðum við okkur á því að efnið var
miklu viðameira en svo að við gæt-
um komið því fyrir í einu bindi. Síðar
kom í ljós að það var framkvæm-
anlegt að steypa bindunum saman í
eitt stórglæsilegt bindi og með góðu
samstarfi við prentsmiðjuna Odda
þá er það orðið að veruleika,“ segir
Egill Örn Jóhannsson fram-
kvæmdastjóri JPV útgáfu.
Spurður hvort nýja bókin sé not-
endavænni svarar Egill því játandi.
„Þegar við ákváðum að steypa þessu
í eina bók héldum við að það yrði lít-
ið mál að smella þessu saman. En
síðan í ljós að það þurfti náttúrlega
að leggja töluverða umbrots- og
hönnunarvinnu í þetta upp á nýtt.
Sameina þurfti heimilda- og nafna-
skrár, svo og ýmis kort og skýr-
ingar. Þess má geta að heildar-
útgáfukostnaður við þetta verk er
hátt í tvö hundruð milljónir. En mið-
að við hvað þetta er ofboðslega stór
prentgripur þá hefur okkur tekist
með góðu samstarfi við Odda og höf-
undinn að gera þetta ódýrt fyrir
neytendur. Þetta verk á sér enga
hliðstæðu í íslenskri útgáfu og eng-
inn útgefandi hefur ráðist í verk af
þessu tagi fyrr,“ segir Egill.
Að sögn Rúnars Jónatanssonar,
viðskiptastjóra Odda, er ritið
stærsta litprentaða verkið sem gert
hefur verið á Íslandi. „Fyrst þegar
við fengum pöntun um að gera eitt
verk úr þessum þremur bókum þá
hristu allir hausinn og leist ekkert á
það. En síðan var brotið minnkað og
pappírinn þynntur um helming og
eftir það gekk prentunin bara eins
og í sögu,“ segir Rúnar.
Stærsta litprentaða
verk á Íslandi
Morgunblaðið/Árni Sæberg
Björn Heimir Björnsson, framleiðslustjóri Odda, Sigríður Harðardóttir að-
alritstjóri, Egill Örn Jóhannsson, framkvæmdastjóri JPV-útgáfu, Illugi
Jökulsson aðalhöfundur og Rúnar Jónatansson, viðskiptastjóri Odda.
HÉRAÐSDÓMUR Reykjavíkur
dæmdi í gær karlmann á þrítugsaldri
í 15 mánaða fangelsi, þar af 12 mánuði
skilorðsbundið, fyrir rán í mars síð-
astliðnum. Ákærði fór inn í lyfjaversl-
un í Reykjavík, ógnaði starfsfólki þar
með járnstöng og greip nokkra pakka
af lyfjum úr skáp. Hann var einnig
sakfelldur fyrir þjófnaðarbrot.
Héraðsdómur sagði að við ákvörð-
un refsingar yrði að líta til þess að rán
sé hættulegt brot jafnvel þótt barefli
hafi ekki verið beitt öðrum til líkam-
legs tjóns. Með tilliti til sakaferils
mannsins þótti refsing hæfileg 15
mánaða fangelsi sem ekki þótti hægt
að skilorðsbinda að fullu.
Arnfríður Einarsdóttir, settur hér-
aðsdómari, dæmdi málið. Verjandi
ákærða var Örn Clausen hrl. Málið
sótti Dagmar Arnardóttir, fulltrúi
lögreglustjórans í Reykjavík.
15 mánaða
fangelsi
fyrir rán
GISTINÆTUR á hótelum í ágúst-
mánuði síðastliðnum voru 122 þús-
und á móti 113 þúsundum í ágúst ár-
ið 2002 og fjölgaði því um 8% að því
er kemur fram í yfirliti Hagstofunn-
ar.
Gistinóttum fjölgaði í öllum lands-
hlutum. Eins og í júní og júlí var
aukningin mest á Suðurnesjum,
Vesturlandi og Vestfjörðum, en þar
fór gistináttafjöldinn úr 9.500 í
11.300 milli ára sem er 19% aukning.
Á Austurlandi fjölgaði gistinóttum
um 16% og fóru úr 6 í 7 þúsund milli
ára. Á höfuðborgarsvæðinu taldist
aukningin um 8% og á Norðurlandi
eystra og vestra var hún rúmlega
6%.
Fleiri gisti-
nætur í ágúst
♦ ♦ ♦