Morgunblaðið - 21.12.2003, Blaðsíða 57

MINNINGAR
MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 21. DESEMBER 2003 57
Kveðja frá Félagi
íslenskra leikara
Ein af okkar mestu
leikkonum hefur kvatt
þennan heim eftir langvarandi veik-
indi. Þetta er Guðbjörg Þorbjarn-
ardóttir. Hér hefur kvatt okkur ein
af þeim leikkonum sem báru hitann
og þungann af starfsemi Þjóðleik-
húss og þar á undan Leikfélags
Reykjavíkur í rúmlega hálfa öld.
Glæsileg og töfrandi með drama-
tíska rödd sem seint líður úr minni.
Í 30 ár var Gugga, eins og við
kölluðum hana, önnur af aðalleik-
konum Þjóðleikhússins og lék þar
hvert stórhlutverkið af öðru mjög
eftirminnilega. Guðbjörg var oftast
í hlutverkum sterkra kvenna og ég
get ekki annað en nefnt nokkur
hlutverk sem ennþá standa ljóslif-
andi fyrir mér eins og t.d. Elsa
Gant í Engill horfðu, hlutverk sem
færði henni Silfurlampann og Frú
Alving í Afturgöngum eftir Henrik
Ibsen. Ég sá þessar sýningar sem
ungur maður og munu þær seint
líða mér úr minni.
Guðbjörg sagðist sjálf hafa byrj-
að sinn leiklistarferil norður á
Siglufirði með ýmsum félagasam-
tökum. Seinna gerðist hún nemandi
hjá Lárusi Pálssyni eins og flestir
okkar þekktustu leikarar gerðu á
þeim tíma. Árið 1946 var henni falið
sitt fyrsta hlutverk hjá Leikfélagi
GUÐBJÖRG ÞOR-
BJARNARDÓTTIR
✝ Guðbjörg Þor-bjarnardóttir
fæddist í Bolungar-
vík 13. júlí 1913. Hún
lést á Dvalar- og elli-
heimilinu Grund 19.
nóvember síðastlið-
inn og var útför
hennar gerð frá
Dómkirkjunni 28.
nóvember.
Reykjavíkur og síðan
hélt hún utan til að
mennta sig enn frekar.
Eftir að heim kom lék
hún bæði hjá Leik-
félagi Reykjavíkur og
Þjóðleikhúsinu. Hún
var síðan fastráðin hjá
Þjóðleikhúsinu allt þar
til hún lét af störfum
sjötug að aldri. Mig
langar persónulega að
færa henni þakkir fyr-
ir samstarfið en við
lékum saman í nokkr-
um verkum hjá Þjóð-
leikhúsinu seinast í
hinu geysivinsæla verki Stundar-
friði eftir Guðmund heitinn Steins-
son, en með þá sýningu fórum við
til nokkurra landa og mikið þótti
henni Guggu þetta skemmtilegt.
Hún var hrókur alls fagnaðar, alltaf
brosandi, alltaf glöð.
Ég er þakklátur Guggu fyrir allt
sem hún gaf mér – sem var svo
margt, mig langar líka fyrir hönd
Félags íslenskra leikara þakka
starfið sem hún innti af hendi af
sömu alúð og samviskusemi sem
einkenndi allt sem hún fór höndum
um, meðstjórnandi í skamman tíma
og ekki síst fyrir stofnun Slysasjóðs
í samstarfi við Sinfóníuhljómsveit
Íslands og Slysavarnafélagið – en
þessi sjóður var starfræktur í nokk-
ur ár – hlutverk hans var að
styrkja þá einstaklinga sem misst
höfðu nána ættingja í sjóslysum.
Haldnar voru skemmtanir árlega
þar sem listamenn gáfu vinnu sína
til styrktar bágstöddum. Guðbjörg
fór fremst og allt skipulag var á
hennar herðum í nokkur ár. Fórn-
fúst og fallegt starf. Megi guð
blessa þig.
Randver Þorláksson,
formaður Félags íslenskra
leikara.
Eiríkur Bragason,
Gunnarshólma, en það
hét húsið sem hann
fæddist og bjó í lengst
af og var ætíð kenndur
við, var mér sem fast-
ur punktur tilverunnar. Hann ólst
upp hjá afa sínum og ömmu, Eiríki
Gíslasyni trésmið og Guðrúnu Ás-
mundsdóttur.
Eiríkur Gíslason var mjög virkur
smiður á þeim árum og smíðaði
mörg hús á Eyrarbakka og víðar. Í
Gunnarshólma var hár kjallari sem
Eiríkur hafði í vinnustofu með lær-
linga í grein sinni og smíðaði glugga
og líkkistur en Guðrún kona hans
sá um saumaskapinn í kisturnar.
Þau voru einnig með búskap, kýr
og hesta, og ræktuðu kartöflur.
Börn þeirra voru 8, Elín, Gísli, Ing-
unn, Ásdís, Ingigerður, Ása, Guð-
björg, og Vigdís.
Af föður sínum hafði Eiríkur lítið
að segja því foreldrar hans fóru í
sitthvora áttina og eignaðist Eirík-
ur mörg hálfsystkini. Móðir hans
fluttist að Þóroddsstöðum í Gríms-
nesi 2–3 árum síðar, þar var hann í
sveit á sumrin hjá móður sinni og
Sigurbirni manni hennar. Ekki
ílengdist hann þar því hann vildi
vera hjá afa og ömmu á Eyrar-
bakka. Móður sína missti hann
langt um aldur fram, þegar hann
var 17 ára.
Á Gunnarshólma var margt um
manninn og ættartréð stórt. Eirík-
EIRÍKUR
BRAGASON
✝ Eiríkur Braga-son fæddist á
Gunnarshólma á
Eyrarbakka 24. febr-
úar 1928. Hann lést á
gjörgæsludeild
Landspítalans 26.
nóvember síðastlið-
inn og fór útför hans
fram í kyrrþey.
ur fór snemma að að-
stoða afa sinn við
smíðarnar því hann
var orðinn mjög sjón-
skertur, þurfti hann
því að finna fyrir hann
verkfæri og rétta hon-
um. 9 ára missti hann
Eirík afa sinn. Þá stóð
Guðrún eftir með
heimilið, Gerðu dóttur
sína sem þá var orðin
berklaveik. Gerða
lagði heimilinu mikið
lið þegar heilsa hennar
leyfði með umhirðu á
fatnaði og heimilis-
störfunum enda bráðlagin og vand-
virk eins og einkenndi allt þetta
fólk. Þá var Jóhanna dótturdóttir
hennar 6 ára og Eiríkur. Þungt hef-
ur heimilishaldið verið. Sigmundi
Stefánssyni leigði hún verkstæðið,
skepnurnar seldi hún og leigði
Steini Einarssyni Gunnarshólma-
túnið og fékk mjólk í staðinn.
Skólaganga Eiríks varð ekki
nema Barnaskólinn á Eyrarbakka
því 14 ára fór hann á vertíð með
Jóni Helgasyni formanni til að geta
lagt til heimilisins. 17 ára réðst
hann í vegavinnu hjá Jóni Ingv-
arssyni yfirverkstjóra sem kokkur í
vinnuflokk og lenti þá í flokki með
Ólafi Guðjónssyni frá Mundakoti
Eb. Það var tekið til þess hve flat-
kökurnar hans þóttu góðar. Ólafur
tók þennan unga mann upp á sína
arma, bauð honum vegavinnu á
sumrin ef hann hefði bíl. Ekki hefur
það verið áhlaupaverk fyrir svo
ungan mann á þeim árum að eign-
ast vörubíl, þegar skömmtun var á
öllu og bílainnflutningur háður leyf-
um sem aðeins atvinnustarfsemi gat
fengið. Árni Helgason frá Akri og
Sveinn sonur hans gerðu þá út bát
„Gullfoss“ og seldu Eiríki bílinn
Ford 46 módel. Amma hans hafði
innrætt honum hyggindi og spar-
semi. 18 ára var hann kominn með
sinn eigin vörubíl til vegagerðar í
Grímsnesinu með velgjörðarmanni
sínum Ólafi Guðjónssyni sem hann
leit alltaf svo á og var alla tíð mjög
kært á milli þeirra.
Vegavinnan var aðeins sumar-
starf og á veturna sundaði Eríkur
ýmsa tilfallandi vinnu, var tog-
arasjómaður með Sigurði Guðjóns-
syni skipstjóra á Hallveigu Fróða-
dóttur, reri vertíðir á dagróðra-
bátum, var fangavörður á Litla--
Hrauni, vann í vélsmiðju Guðjóns
Öfjörð o.fl. o.fl. sem allt of langt
yrði upp að telja. Hann var eft-
irsóttur í vinnu, duglegur, laginn og
mjög vandvirkur og traustur.
Eiríkur var ákaflega barngóður
og börn hændust að honum og
þannig kynnist ég honum fyrst. 8
mánaða er mér komið fyrir hjá afa
og ömmu Ólafi Helgasyni kaup-
manni og Lovísu Jóhannsdóttur að
Túnbergi, Eb. Hús þeirra var smíð-
að af Eiríki Gíslasyni afa Eiríks og
stendur beint á móti Gunnars-
hólma, aðeins gatan á milli. Því var
Eiríkur alltaf aufúsugestur ef gest
skyldi kalla, því í sinni var hann
einn af okkur, bráðmyndarlegur og
honum fylgdi alltaf ákveðinn sjarmi.
Ein er bernskuminning að Steinn
í Vatnagarði kom með hestana og
plóginn að kvöldi til til að plægja
kartöflugarðinn á Gunnarshólma,
þetta varð ég að fá að sjá þó að
komið væri að háttatíma, ég náði
samkomulagi við ömmu um að fá að
vera úti og sjá meðan plægðir væru
2 hringir í garðinum. Ég kom mér
vel fyrir til að fylgjast með og úr
augsýn frá Túnbergi. En þeir rétt
byrjuðu með þetta stórvirka tæki
eins og það þótti þá en þá var
stoppað því einhverra hluta vegna
þurfti að skipta um hest sem þurfti
að sækja annað. Í þetta fór tölu-
verður tími. Þegar svo verkið var
komið í gang aftur sneri Eiríkur sér
að mér og spurði mig hvort ég ætti
ekki að vera kominn inn. Ég sagði
honum eins og var að ég hefði mátt
horfa á þá plægja 2 hringi. Fáum
var betur lagið að skilja barnið en
Eiríki, einhver hefði rekið höstug-
lega heim og minnt á tímann. En
Eiríkur rétti út sína traustu hönd
og leiddi mig yfir götuna og bank-
aði upp á heima, amma kom til
dyra. Jæja, Lóa mín, sagði Eiríkur
o.s.frv. svo ekki fengi ég bágt fyrir.
Þótt Eiríkur væri mjög farsæll í
öllu sem hann tók sér fyrir hendur
og góður bílstjóri varð honum það
einu sinni á að missa bílinn utan í
hitaveitustokk í Ártúnsbrekkunni í
Reykjavík fullhlaðinn fiski að koma
að austan. Þetta var mikið tjón, hús
bílsins lagðist næstum saman án
þess þó að Eiríkur meiddist nokk-
uð. Bíllinn var dreginn austur og
settur inn í bílskúr að Gunnars-
hólma. Ég man að ég fékk að fara
með afa til að skoða bílinn og þótti
okkur ljótt að sljá hvernig hann var
útleikinn. Eftir nokkra umræðu
sagði svo afi við hann: Eiríkur
minn, ef þig vantar einhverja aura
til að komast aftur í gang komdu þá
til mín. Eiríkur greip boðið á lofti
og mikið hýrnaði yfir honum og
þakkaði vel fyrir, þetta var þín von
vísa, sagði hann. Ekki þurfti hann á
peningunum að halda en boðinu
gleymdi hann aldrei. Ég nefni þetta
hér til að minnast þess mannlífs og
samhjálpar sem einkenndi lífið á
Bakkanum í þá daga. Viðmót og
framkoma Eiríks gagnvart okkur á
Túnbergi var slík að hans vandi var
einnig þeirra vandi.
Ingigerður „Gerða“ sem fékk
góðan bata af berklunum og Eirík-
ur bjuggu lengst af tvö á Gunn-
arshólma. Og hélt hún heimilið af
miklun myndarskap.
Þegar fram liðu stundir eignaðist
Eiríkur hesta sem hugur hans hafði
lengi staðið til. Einn þeirra var mik-
ill gæðingur, Blakkur, sem oft kom
við sögu á hestamannamótum sem
kappreiðahestur. Oft var farið yfir
götuna til að stússast með Eiríki í
kringum hestana og svo var skropp-
ið á bak og farið í útreiðartúra.
Þegar áð var áttum við góðar
stundir. Þá var rætt um lífið og til-
veruna og allt í mikilli hreinskilni,
oft kom fram hve vænt honum þótti
um móður sína. Eiríkur var alltaf
hvetjandi ef ég sýndi hug á skóla-
námi eða öðrum framtíðaráætlun-
um. Þótt Eiríkur þætti stundum
forn í hugsun og líta mikið til liðins
tíma var hann fljótur til að tileinka
sér nýjungar og framfarir sem
komu að gagni og sýndi stórhug í
þeim efnum þegar hann seldi gamla
bílinn og keypti stóran Skania Vab-
is-vörubíl, bætti svo á hann öxli
(búkka) til að geta flutt meira og
komið bílnum frekar í vinnu vegna
þungatakmarkana sem voru á veg-
um á vorin meðan klaki var að fara
úr jörðu. Eiríkur var hlédrægur að
eðlisfari við ókunnuga en gekk samt
vel með útsjónarsemi að ná sér í
verkefni á bílinn þegar minna varð
um þau.
Fjölskyldan stóra heimsótti þau
oft, þó bar mest á Vigdísi sem gift-
ist Sigurði Matthíassyni kaupmanni
sem stofnaði verslunina Víði í Star-
mýri. Þau komu oft austur með
börn sín Ástu, Matthías og Eirík.
Og dvöldu börn þeirra oft sum-
arlangt þar.
1971 giftist Eiríkur Halldóru
Jónsdóttur og hófu þau búskap á
Gunnarshólma en fluttu fljótlega til
Reykjavíkur. Þar líkaði Eiríki dvöl-
in illa og keyptu þau þá hús á Sel-
fossi þar sem þau bjuggu alla tíð.
Með Halldóru átti hann góða daga,
þó að þeim yrði ekki barna auðið
eins og hann alla tíð þráði, þá naut
hann samskipta við syni Halldóru
og síðan börn þeirra. Eiríki þakka
ég samfylgdina og veit að ég tala
fyrir munn margra þegar ég lýsi
því sem gæfu að hafa kynnst hon-
um. Hönd hans var alltaf útrétt líkt
og í kartöflugarðinum forðum og
tilbúin að leiða alveg heim að dyr-
um til að ljúka öllum málum. Svona
minnist ég hans sem barn, sem
unglingur og ungur maður, ummæli
hans voru alltaf hrein og bein.
Blessuð sé minning hans.
Halldóru og fjölskyldu votta ég
innilega samúð.
Hinsta kveðja,
Ólafur Jóhannsson, Túnbergi.
✝ Guðjón Matthías-son fæddist í Ein-
arslóni í Breiðavíkur-
hreppi á Snæfellsnesi
30. apríl 1919. Hann
lést á Dvalarheim-
ilinu Grund í Reykja-
vík 14. desember síð-
astliðinn. Foreldrar
hans voru Hansborg
Vigfúsína Jónsdóttir
og Matthías Þor-
steinn Björnsson.
Syskini hans voru sjö
en eftirlifandi eru
Huldís, Anna Ólína
og Matthildur.
Dóttir Guðjóns og Sóleyjar
Halldórsdóttur, f. 17. júní 1927, d.
17. júní 1987 er: Sigríður Hans-
borg, f. 22. júní 1944, gift Sævari
Berg Mikaelssyni, börn þeirra eru
þrjú : a) Sóley, gift Guðmundi Ein-
arssyni og eiga þau þrjú börn, Rut
Berg, Breka Berg og Bjarka
Berg. b) Sigurð Halldór, kvæntur
Svövu Hrund Guðjónsdóttur og
eiga þau tvö börn, Sævar Berg og
Magðalenu Láru. c) Steinar Berg,
kvæntur Vilborgu Helgu Kristins-
dóttur og eiga þau
tvo syni, Mikael
Mána og Marvin
Darra.
Sonur Guðjóns og
Jakobínu Ebbu Guð-
mundsdóttur, f. 19.
júní 1910, d. 2. mars
1985, er Sverrir, f.
10. janúar 1950,
kvæntur Elínu Eddu
Árnadóttur, þau
eiga tvo syni: a) Ívar
Örn, unnusta hans er
Arna Ösp Guð-
brandsdóttir, sonur
þeirra er Arngrím-
ur, og b) Daði.
Guðjón var landsþekktur harm-
onikkuleikari og hljómsveitar-
stjóri og mun alls hafa samið um
200 lög. Hljómplötur og hljóm-
snældur með hljóðfæraleik hans
og útsetningum eru um 100 en
ekki er hægt að hafa neina tölu á
þeim ljóðum og textum sem hann
orti.
Útför Guðjóns var gerð í kyrr-
þey frá Ingjaldshólskirkju 20. des-
ember.
Mig langar að minnast afa míns
með þessu ljóði er afi hans orti:
Dvínar þrek og þróttur þver,
þungt og sárt margt sporið er,
hjartkæri Jesú himnaherra,
hjálpa nú í þrautum mér.
Hér ligg ég í dúradvala,
drottinn minn, ég kalla á þig,
leið mína önd til sælusala,
sonur Guðs, ó, bænheyr mig.
(Jón Ólafsson.)
Afi var alinn upp í Einarslóni til
11 ára aldurs, en fluttist þá að
Helludal í sama hreppi og bjó þar
fram yfir tvítugt. Fátækur var hann
að veraldarauði, hann dreymdi um
að eignast hljóðfæri og til þess að
það gæti ræst seldi hann 20 kindur
sem hann átti og gat því keypt sér
harmonikku fyrir ágóðann af þeim.
Hann taldi það bestu fjárfestingu
sem hann hafði nokkurn tíma gert
og unni henni alla tíð. Hjá Guðna S.
Guðnasyni naut hann kennslu í tón-
fræði og nótnaskrift og að útsetja
lög fyrir mismunandi hljóðfæri.
Hann hefur gefið út fullt af lögum
og textum, þó ekki hafi öll þeirra
birst opinberlega. Afa kynntist ég
ekki mikið sem barn því ég bjó vest-
ur á fjörðum en hann í Reykjavík.
Ég hitti hann þó aðeins oftar eftir að
ég flutti suður. Er dóttir mín fór í
heimsókn til hans 9 ára gömul og
spilaði fyrir hann á flautuna sína
fannst honum ekki mikið til þess
koma og hvatti hana til að læra á
harmonikku því það væri eina hljóð-
færið sem hún ætti virkilega að læra
á og það varð ofaná að hún lærði á
bæði hljóðfærin. Eftir að aldurinn
færðist yfir leið afa ekki alltaf vel og
sælt var að hann fékk að kveðja
þennan heim í svefni. Nú getur hann
spilað á ný á nýjum stað.
Ættingjum hans sendi ég mína
samúðarkveðju með lag og ljóði eftir
afa, Til æskustöðvanna:
Ég man þig enn og minning þína geymi,
milda bjarta æskubyggðin mín,
þó árin líði, þér ég aldrei gleymi
og nú ég sendi kveðju heim til þín,
því þar mín liggja ótal æskusporin,
hjá litla bænum barn þar lék ég mér
en fegurst alltaf fannst mér þó á vorin,
þá fósturjörðin græna kjól í fer.
Nú allt er hljótt og enginn á þar heima
og eyðilegt er kringum bæinn minn,
en alla tíð ég mun þó ávallt geyma
minningu um þig og jökulinn,
því þar mín liggja ótal æskusporin,
hjá litla bænum barn þar lék ég mér
En fegurst alltaf fannst mér þó á vorin
þá fósturjörðin grænan kjól í fer.
En alla tíð ég mun þó ávallt geyma
minningu um þig og jökulinn.
Blessuð sé minning hans.
Sóley.
GUÐJÓN
MATTHÍASSON
Minningargreinum þarf að
fylgja formáli með upplýsing-
um um hvar og hvenær sá sem
fjallað er um er fæddur, hvar
og hvenær dáinn, um foreldra
hans, systkini, maka og börn og
loks hvaðan útförin verður gerð
og klukkan hvað. Ætlast er til
að þetta komi aðeins fram í for-
málanum, sem er feitletraður,
en ekki í greinunum sjálfum.
Formáli minn-
ingargreina