Morgunblaðið - 16.02.2004, Blaðsíða 15

LISTIR
MORGUNBLAÐIÐ MÁNUDAGUR 16. FEBRÚAR 2004 15
Í
SL
EN
SK
A
A
U
G
LÝ
SI
N
G
A
ST
O
FA
N
/S
IA
.I
S
L
BI
2
33
17
0
2/
20
04
Greiðsluþjónusta
www.landsbanki.is
sími 560 6000
Minni áhyggjur -
fleiri gæðastundir
Síur og hreinsiefni
í potta og sundlaugar
Skeifan 2 - 108 Reykjavík - S. 530 5900
poulsen@poulsen.is - www.poulsen.is
ELÍN G. Jóhannsdóttir er þessa
dagana með málverkasýningu í
Baksalnum í Galleríi Fold, Rauð-
arárstíg 14–16. Sýninguna nefnir
listakonan Sker og er þetta hennar
sjötta einkasýning, en hún hefur
ennfremur tekið þátt í fjölda sam-
sýninga.
Elín er fædd árið 1954 í Reykja-
vík.
Hún útskrifaðist úr málaradeild
Myndlista- og handíðaskóla Íslands
árið 1996. Hún stundaði áður nám
við Kennaraháskóla Íslands og við
myndmenntadeild sama skóla. Enn-
fremur stundaði Elín nám við Sta-
tens lærerhøgskole i Forming í
Ósló, Noregi
Sýningin stendur til 22. febrúar.
opið virka daga kl. 10–18, laug-
ardaga til kl. 17 og sunnudaga kl.
14–17. Eitt verka Elínar G. Jóhannsdóttur á sýningunni í Galleríi Fold.
Sker í Gall-
eríi Fold
LHÍ í Laugarnesi kl. 12.30
Myndlistarmaðurinn Rúrí flytur
Feneyjarímur.
Í DAG
 Sjá einnig Staður og stund á mbl.is
ÞÖGNIN er eftir katalónska
skáldið Carles Duarte i Montserrat,
birt á fjórum tungumálum: kata-
lónsku, íslensku, spænsku og
frönsku. Íslensku þýðinguna hefur
gert Guðrún Halla Tulinius sem áður
þýddi Pablo Neruda ásamt Karli
Guðmundssyni.
Að skrifa þögnina nefnir höfund-
urinn inngang sinn og segir m.a.:
„Að skrifa ljóð er eins og endur-
móta hægt með orðum þann forna
spegil þar sem gefur að líta leynd-
ardóm heimsins, hina raunverulegu
ásjónu hans.“ Höfundurinn segist
enn fremur vitna í Þögninni til Ní-
undanna eftir Plótínos til að tjá
nauðsynlegt samhengi alls.
Í formálsorðum skýrir Guðrún H.
Tulinius kenningar Plótínosar og
áhrif þeirra. Byggir hún á inngangi
Eyjólfs Kjalars Emilssonar úr Sam-
drykkjunni eftir Platón, en þar er
einnig að finna ritgerð Plótínosar um
fegurðina. Guðrún kemur með at-
hyglisverða ábendingu til lesenda:
„Uppsetning ljóðanna með tilvitn-
unum gefur lesandanum þrjár leiðir
til að lesa ljóðin. Í fyrsta lagi að lesa
tilvitnanirnar til að kanna hvar
þræðir ljóðsins liggja, í öðru lagi að
lesa ljóðin ein sér án tilvitnana og í
þriðja lagi að lesa hverja tilvitnun og
síðan ljóðið í framhaldi, eins og þau
eru á hverri baksíðu. Auk þess eru í
þessari útgáfu litprentanir af nokkr-
um málverkum eftir spænska mál-
arann Antonio Hervás Amezcua,
sem sum hver eru innblásin af ljóð-
unum og gefa þau fjórðu leiðina til að
lesa ljóðin.“
Carles Duarte i Montserrat er eitt
þeirra katalónsku skálda sem virðast
byggja verk sín á heimspeki og einn-
ig er sköpun áleitið yrkisefni.
Í byrjun var þögnin ein og Guð
hefði enn ekki fæðst. „Guð fæddist í
þögninni / til að skapa óstöðvandi líf,
/ hjartslátt án enda.“
Í þriðja ljóði stendur:
Svimi heimsins
leiðir þig að miðju sinni,
feiknamikill flaumur
vatns og moldar,
fullur af lofti og eldi,
býr þig til
og þú finnur slátt hans
í hvert sinn sem þú andar
Handan dauðans endurfæðist
heimurinn með feiknakrafti, stendur
í fjórða ljóði.
Þetta um endurfæðinguna kemur
fram í lokaljóðinu og minnir ekki svo
lítið á Völuspá:
Handan rótar og skýs,
raddar og snertingar,
nætur og dauða,
handan leyndardóms,
ryks og einskis,
myrkurs og bláma,
þar sem himinn og haf renna saman,
er líf sem vex af þögn,
hins Eina,
af miklum ógnarkrafti,
orsök og upphaf:
æ fæðist heimur á ný.
Í sautjánda ljóði er hamingjan
ástand samkvæmt Plótínosi, ástand
sem varir einungis og fullkomlega í
nútíðinni. Sá sem sest niður og horfir
á vatnið sér heiminn hefjast á ný.
Íslendingar eru ekki vanir jafn
heimspekilegum skáldskap en það
sakar ekki að kynnast honum. Vegna
þess að hér er um samfelldan ljóða-
flokk að ræða getur hann á köflum
orðið eintóna.
Guðrún Halla Tulinius þýðir ljóð
Carles Duarte i Montserrat af nær-
færni og smekkvísi og gætir þess af-
ar vel að þýða rétt.
Yfirleitt tekst henni með ágætum
þótt hún sé stundum kannski of var-
færin í beitingu málsins en aldrei til
skaða.
Katalónsk Völuspá
BÆKUR
Ljóðaþýðingar
Ljóð á fjórum tungumálum eftir Carles
Duarte i Montserrat. Málverk eftir Annt-
onio Hervás Amezcua. Íslensk þýðing eft-
ir Guðrúnu Höllu Tulinius. Prentun: Gut-
enberg. Háskólaútgáfan 2003 – 79 síður.
ÞÖGNIN
Jóhann Hjálmarsson
HIÐ íslenska bókmenntafélag boðar
til húsþings í Norræna húsinu á
þriðjudag kl. 13.15, í samstarfi við
Jöklarannsóknafélag Íslands, Jarð-
fræðafélag Íslands og Félag um
átjándu aldar fræði. Níu náttúru-,
sagn- og bók-
menntafræðingar
greina frá þáttum
í lífi og starfi
Sveins Pálssonar
en um þessar
mundir kemur út
á bók hjá Hinu ís-
lenska bók-
menntafélagi
ensk þýðing á
Jöklariti Sveins
Pálssonar náttúrufræðings og lækn-
is (1762–1840).
Sveinn Pálsson læknir bar langt af
flestum samtíðarmönnum sínum að
andlegu og líkamlegu atgervi. Hann
þjónaði í áratugi sem héraðslæknir
frá Selvogi austur á Skeiðarársand
og fór í vitjanir allt austur á Djúpa-
vog og vestur á Seltjarnarnes því að
slíkt orð fór af læknislist hans. Hafa
svaðilfarir og barátta Sveins við jök-
ulvötn Suðurlands orðið skáldum
yrkisefni. Er það eitt undrunarefni
að hann lifði af allar ferðir sínar á
þeim slóðum. Húsþinginu stjórnar
Sveinbjörn Björnsson, fyrrverandi
háskólarektor.
Húsþing um
Svein Pálsson
Sveinn Pálsson
GAGNRÝNANDI helgarblaðs
danska dagblaðsins Avisen, Week-
endavisen, líkir verkinu Virkni sjón-
deildarhringsins á sýningu Ólafs
Elíassonar Frost Activity, eða
Frostvirkni, í Hafnarhúsi Lista-
safns Reykavíkur við japanska
hæku og segir Ólaf fyrst og fremst
vera listamann ljóssins.
„Ólafur Elíasson er umfram allt
ljós-listamaður og það er í leiknum
milli ljóss, tíma og rýmis sem hann
hefur skapað sínar stórkostlegustu
sýnir,“ segir í dómi blaðsins sem
segir rými Ólafs, í verkum á borð
við Virkni sjóndeildarhringsins,
stundum vera hreinar opinberanir.
„Það gerðist í Tate Modern og
það gerist líka hér í Reykjavík.
Listamaðurinn býr að þessu sinni til
sjóndeildarhring sinn með hljóð-
lausum einfaldleika. Líkt og inn- og
útgang að rýminu, landinu og sjálfi
hans sem listamanns. Díóðaljós er
fellt inn í vegginn og virkar sem
mjó rönd á veggjum herbergisins.
Þar er [ljósið] og logar í fullkominni
þögn. Það sama gerir áhorfandinn.
Hverja mínútu breytir ljósröndin
um lit og með því að meðtaka það
skynjar maður sig sem þátttakanda
í rytma dags og árstíða og í sál
landslagsins. Maður sér sjóndeild-
arhringinn lýsa í breytilegum litum,
maður sér veröldina opna sig með
sinni mestu fjarvídd. Og samt sér
maður ekki annað en rönd af raf-
magnsljósi.“
Listrænan útgangspunkt í verk-
um Ólafs segir gagnrýnandinn þá
jafnan vera í senn einfaldan og fág-
aðan. List Ólafs snúist líka oft um
samskipti áhorfandans við verkið –
það að sjá sjálfan sig skynja. „Verk
listamannsins verður með öðrum
orðum fyrst til þegar áhorfandinn
sér það, sér í gegnum það og horfir
á sjálfan sig í verkinu,“ segir í um-
fjöllun blaðsins. Gagnrýnandinn
kveður sýningu Ólafs í Hafnarhús-
inu þá búa yfir nákvæmlega þessum
eiginleikum, auk þess sem listamað-
urinn m.a. vinni hér með hefðunum í
gegnum íslenska grjótið í verkinu
Frostvirkni, og minnir á að basaltið
var einmitt einn af efniviðum Ein-
ars Jónssonar myndhöggvara sem
einnig leitaði á vit náttúrunnar.
„Þetta er jafn einfalt og japönsk
hæka,“ segir gagnrýnandinn þá um
Virkni sjóndeildarhringsins og segir
Ólaf með heiti sýningarinnar, Frost-
virkni ekki aðeins vísa til snjóbyls-
ins utandyra heldur leiti hann djúpt
í hjarta náttúrunnar. „Frostvirkni
er þannig einnig jarðfræðilegt íðorð
sem vísar til þess hvernig frostið og
eldvirkni neðanjarðar geta í samein-
ingu sprengt steina og brotið jarð-
skorpuna, rofið kuldaveruna er eld-
ur og ís mætast. Í myndmáli má
segja að virkni listamannsins sé sú
sama. Hann opnar rifu fyrir nýjum
skilningi, hjá sjálfum sér og áhorf-
endum sínum. Og hann lætur sjón-
deildarhringinn glóa með ljósrifu
sem opnar sig mót óendanleik-
anum.“
Frostvirkni Ólafs Elíassonar í Hafnarhúsinu fær góða dóma í Weekendavisen
Bak við sjóndeildarhringinn
Morgunblaðið/Sverrir
Ólafur Elíasson spjallar við gesti á sýningu sinni í Hafnarhúsinu.