Morgunblaðið - 28.02.2004, Blaðsíða 54

MINNINGAR
54 LAUGARDAGUR 28. FEBRÚAR 2004 MORGUNBLAÐIÐ
✝ Jóhann ÓskarJósefsson bóndi,
harmonikuleikari og
tónskáld fæddist í
Ormarslóni í Þistil-
firði 20. desember
1911. Hann lést á
Heilbrigðisstofnun
Þingeyinga 16. febr-
úar síðastliðinn.
Hann var sonur
hjónanna Jósefs
Kristjánssonar
bónda í Ormarslóni,
f. í Kollavík í Þist-
ilfirði 20.12. 1879, d.
18.5. 1972 og Hall-
dóru Þorgrímsdóttur húsfreyju í
Ormarslóni, f. á Oddsstöðum á
Sléttu 17.4. 1875 , d. 13.7. 1958.
Systkini Jóhanns voru: Hólm-
grímur, prestur á Raufarhöfn, f.
12.4. 1906, d. 10.6. 1946, Krist-
jana Sigríður, húsfreyja á Rauf-
arhöfn, f. 16.2. 1909, d. 2.2. 1982,
og Þorsteinn Pétur bóndi í Orm-
arslóni og Vogi, f. 11.9. 1914, d.
4.4. 1970. Sambýliskona Jóhanns
var Ellen Ludvigsen, f. í Vejle í
Danmörku 12.8. 1911, d. 1994.
Þau slitu samvistir. Fóstursonur
Jóhanns og sonur Ellenar: Pétur
Mogens Lúðvíksson,
f. 19.8. 1948. Hann
á fjögur börn.
Jóhann var harm-
onikuleikari og tón-
skáld og hélt fjölda
tónleika ásamt Þor-
steini Pétri bróður
sínum. Þeir fóru í
tónleikaferð um
landið árin 1938 og
1945 og nutu hvar-
vetna mikilla vin-
sælda. Tónsmíðar
sínar hefur Jóhann
flutt bæði í útvarpi
og sjónvarpi. Nokk-
ur verka hans hafa komið út á
hljómplötum og mun Jóhann
fyrstur Íslendinga hafa leikið
einleik á harmoniku á hljóm-
plötu árið 1933. Jóhann kenndi
við Tónlistarskóla Raufarhafnar
í átta ár og fjögur ár á Þórshöfn.
Auk þess hafði hann fjölda nem-
enda í einkakennslu. Jóhann var
smiður á tré og járn og stundaði
mikið veiðar bæði til sjós og
lands á sínum yngri árum.
Útför Jóhanns verður gerð frá
Raufarhafnarkirkju í dag og
hefst athöfnin klukkan 14.
Látinn er Jóhann föðurbróðir minn
frá Ormarslóni í Þistilfirði.
Ormarslónsheimilið var rómað fyrir
gestrisni og glaðværð, ekki síst þegar
húsfreyjan tók til við að spila á sína ein-
földu harmoniku, seinna tóku þeir
bræður við því hlutverki. Snemma
komu í ljós tónlistarhæfileikar Jóhanns
svo að faðir hans útvegaði honum
harmoniku. Jóhann var að mestu leyti
sjálfmenntaður fyrir utan lítils háttar
tilsögn hjá norskum sjómönnum sem
hjálpuðu honum að fá nótnabækur frá
Norðurlöndum. Jóhann var fyrstur
manna hér á landi, aðeins 22 ára gam-
all, til að spila inn á harmonikuplötu,
tvö frumsamin lög sem heita „Regn-
boginn“ og „Við Íshafið“. Þorsteinn
bróðir hans lærði einnig harmonikuleik
hjá honum og ferðuðust þeir um landið
og léku bæði fyrir dansi og héldu tón-
leika og nefndu sig „Ormarslónsbræð-
ur“. Síðasta tónleikaferðin var farin
1945 til Reykjavíkur, og minnist ég
þess er þeir voru að æfa sig fyrir það
ferðalag. Aldrei heyri ég „Pílagríma-
kór úr Tannhauser“ eftir R. Wagner
svo mig komi ekki í hug er þeir bræður
voru að æfa sig. Fleiri meistarar voru
æfðir, sem ekki verða taldir hér. Alltaf
vildi hann veg harmonikunnar sem
mestan og var á efri árum mjög áhuga-
samur er fóru að koma til landsins
harmonikusnillingar með harmonikur
með melódískum bössum, en samt held
ég að Toralf Tollefsen hafi alltaf verið
efstur á blaði hjá Jóhanni. Margir hafa
fengið tilsögn hjá frænda mínum í
harmonikuleik eða komið með harm-
onikur í viðgerð til hans. Frændi var
sérstakur persónuleiki, listamaður af
guðs náð, hagleiksmaður, veiðimaður
góður, smiður bæði á tré og járn, smíð-
aði hann til dæmis súgþurrkunartæki í
hlöðuna sína. Brennandi áhuga hafði
hann á allri tækniþróun í músík og
fleiru. Tölvurnar komu of seint fyrir
hann, þó vantaði ekki áhugann.
Allan sinn langa aldur átti hann
heima í Ormarslóni, þar var honum
ætlað að vera fannst honum. Í átta ár
bjó með honum dönsk kona, Ellen
Ludviksen, með son sinn Pétur.
Minntist hann þeirra ætíð með hlý-
hug. Í rúm fjörutíu ár hefur hann ver-
ið einn í Ormarslóni, ég veit að oft
voru vetrarkvöldin löng, en þá tók
hann hljóðfærið sitt og samdi sín
bestu lög. Hann var af gamla tíman-
um, lífsstíll hans var að skulda engum
neitt. Mannblendinn var hann og
sagði okkur sögur frá gamla tíman-
um og einnig sögur sem hann hafði
lesið. Hann var viðkvæmur í lund,
ljúfur sem sunnanblærinn, en gat
rokið upp í hvassviðri sem sjaldnast
stóð lengi. Heilsugóður var hann
fram yfir nírætt, en veiktist á síðasta
ári og fór þá á Dvalarheimilið Vík á
Raufarhöfn. Víst athvarf átti hann í
Vogi hjá nafna sinum og Þórunni
konu hans, sem hann bar svo mikið
traust til.
Jóhann andaðist að kvöldi 16. febr-
úar eftir rúmlega vikudvöl á Heil-
brigðisstofnun Þingeyinga á Húsa-
vík. Hann hefur komið passlega í
afmælisveislu systur sinnar en hún
hefði orðið 95 ára þennan dag. Nú eru
harmonikuómarnir hljóðnaðir í Orm-
arslóni, og símtölin okkar verða ekki
fleiri, en minningin lifir.
Vertu sæll, frændi.
Halldóra Hólmgrímsdóttir.
Frændi í Ormarslóni var merkileg-
ur maður. Hann var bæði harmoniku-
leikari og tónskáld. Hann gekk ekki í
skóla til þess að læra þessi fræði en
var samt mjög fær. Frá því að ég man
eftir mér var frændi mikið á heimili
foreldra minna, hann kenndi okkur
systkinunum að spila á harmoniku og
lagði mikla áherslu á það við okkur
hvað það væri mikilvægt að stunda
hljóðfæranám. Þegar ég flutti að
heiman, og frændi gat ekki haft um-
sjón með tónlistarnáminu, spurði
hann ævinlega þegar hann hitti mig:
„Jæja frænka, ertu ekki alltaf að æfa
þig?“ Ég skildi hana kannski ekki al-
veg þegar ég var yngri þessa ofur-
áherslu á að æfa sig á hverjum degi
þótt það væri ekki nema bara stutta
stund í einu. En ég skil hana nú.
Frændi unni sveitinni sinni og var
mikill náttúruunnandi. Það kemur
líka fram í nokkrum laga hans en þar
túlkar hann þær tilfinningar sem
vakna hjá honum úti í náttúrunni.
Frændi var mikill tækjamaður og
var ávallt fljótur að tileinka sér allt
það nýjasta sem kom á markaðinn í
tækjum og tækni. Fyrir sex árum
sendi hann mér geisladisk með lög-
um eftir sjálfan sig sem voru spiluð
og hljóðrituð af honum sjálfum
heima í stofu. Það var enginn sem
hjálpaði frænda við þetta. Nýlega
þurfti ég sjálf að gera sama hlut, en
ég þurfti sérfræðing til þess að
hjálpa mér.
Frændi var bókhneigður maður.
Hann las mikið, bæði sögur og ljóð.
Einar Benediktsson var í miklu uppá-
haldi hjá honum og langar mig til
þess að kveðja frænda minn með
þessum ljóðlínum. Blessuð sé minn-
ing hans.
Hvað bindur vorn hug við heimsins glaum,
sem himnaarf skulum taka?
Oss dreymir í leiðslu lífsins draum,
en látumst þó allir vaka,
og hryllir við dauðans dökkum straum,
þó dauðinn oss megi’ ei saka.
Af eilífðarljósi bjarma ber,
sem brautina þungu greiðir.
Vort líf, sem svo stutt og stopult er,
það stefnir á æðri leiðir.
Og upphiminn fegri en auga sér
mót öllum oss faðminn breiðir.
(Einar Benediktsson.)
Sigríður Jóhannsdóttir.
Elsku hjartans Jóhann, tónskáldið
okkar mikla, hefur nú yfirgefið þessa
jarðvist eftir langa og oft á tíðum erfiða
ævi. Hann spilaði í gegn um lífið á harm-
óníkurnar sínar sem allar voru takk-
anikkur. Hann samdi heilu tónverkin
sem hann lék fyrir landsmenn, inn á vín-
ylplötur og síðan löngu seinna inn á
geisladiska. Hann spilaði ungur með
Hólmgrími bróður sínum en mörgum ár-
um síðar kenndi hann við Tónlistarskól-
ann á Raufarhöfn. Jóhann fylgdist alla tíð
vel með tækninýjungum, fékk sér hljóm-
tæki af bestu gerð, ljósritaði sínar nótur
sjálfur og hannaði á níræðisaldri sín
geisladiskahulstur. Hann átti fjórhjól,
vélsleða og mótorhjól, gerði við það sem
bilaði og var ávallt sjálfum sér nógur.
Nægjusamari manni hef ég aldrei
kynnst. Hann aflaði sér matar sjálfur,
tíndi egg og réri einn út á sínum báti og
síðustu árin með gsm-síma með sér. Jó-
hann fékk sér videoupptökuvél og er mér
sérstaklega minnisstætt þegar hann
sýndi mér fyrstu upptökuna sem var tek-
in í fjárhúsinu af kindunum sem hann
nefndi allar með nöfnum.
Það var fyrir tæpum fimmtíu árum
að Jóhann kynntist Ellen, fyrrver-
andi tengdamömmu minni. Hún flutti
í Ormarslón við Raufarhöfn og bjó
þar um árabil ásamt syni sínum sem
síðar varð faðir tveggja barna minna.
Má því segja að Jóhann hafi verið afi
þeirra af öllu hjarta. Eftir því sem ár-
in liðu kynntist hann þeim betur og
var það fastur liður hjá honum eftir
að hann hætti að skrifa sendibréf, að
hringja í okkur til að fá fréttir.
Alltaf hafði ég einhverjar fréttir að
færa og þá sagði hann: Er það ekki
merkilegt að ég fann á mér að nú
skyldi ég hringja. Hann vildi umfram
allt fylgjast með þeim sem hann unni.
Jóhann var skemmtilegur og mjög
góður maður, alltaf léttur á fæti.
Hann var bæði fróður og laghentur
en hann harmaði að hafa ekki fengið
meiri skólagöngu. Það var þó aldrei
vandræðagangur á honum, hann
gerði það sem gera þurfti og vissi ná-
kvæmlega hvað hann vildi. Jóhann
hélt tryggð við Ormarslón, æsku-
stöðvar sínar, allt sitt líf og sagðist
hann oft dreyma foreldra sína, eink-
um síðustu árin. Hann var þess full-
viss að þau væru hjá honum og vorum
við alltaf sammála í einu og öllu.
Hann var mjög trúaður maður og það
hjálpaði Jóhanni í gegn um lífið.
Jóhann Óskar Jósefsson, bóndi í
Ormarslóni, hann bjó þar einn síð-
ustu áratugina með dyggri aðstoð frá
nafna sínum og sonarsyni í Vogi og
Þórunni konu hans. Aldrei ætlaði Jó-
hann að fara á „ellimannahæli“ eins
og hann kallaði það. Hann hafði mest-
ar áhyggjur af því að þá fengi hann
ekki að spila á nikkuna sem var hans
líf og yndi. En það fór þó svo að hann
veiktist á síðasta ári og átti ekki aft-
urkvæmt í Ormarslón nema til að líta
eftir heimili sínu. Hann varði síðustu
mánuðum ævi sinnar á Dvalarheim-
ilinu á Raufarhöfn og það var ekki
annað að sjá en hann væri mjög
ánægður þar þegar við fjölskyldan
heimsóttum hann síðastliðið sumar.
Við biðjum guð að varðveita Jóhann
og alla hans ástvini. Góður drengur
er farinn sem var gull af manni. Hans
er sárt saknað, ég hlakka til að hitta
hann aftur.
Ragnhildur Guðrún
Ragnarsdóttir.
Í dag kveðjum við okkar góða vin,
Jóhann í Ormarslóni. Með honum er
genginn einn af þessum öldnu Íslend-
ingum sem voru sjálfum sér nógir og
undu ætíð glaðir við sitt. Jóhann í
Ormarslóni var einstakur maður í
hugum okkar flestra, hann var einbú-
inn og harmónikuleikarinn sem bjó
við hið ysta haf. Hann og Ormarslón
voru eitt og þar bjó hann einn hina
síðustu áratugi. Í hafið og björgin
sótti hann björg í bú og bjó sig undir
langan og myrkan veturinn. Eftir
öðrum nauðsynjum hjólaði hann
gjarnan eða gekk til Raufarhafnar en
Jóhann var ætíð einstaklega léttur á
fæti. Jóhann átti ekki bara venjulegt
hjól, hann átti lengi skellinöðru og
síðustu árin átti hann forláta fjórhjól.
Hann átti líka bátinn sem hann notaði
við að draga fiskinn að landi en bíl átti
Jóhann aldrei. Hann tók sér gjarnan
far með póstbílnum eða góðum gest-
um þegar hann brá sér af bæ, til síns
góða skyldfólks á Svalbarði eða síns
gamla vinar, fóstra míns á Sætúni.
Í æsku minni var oft minnst á Jó-
hann og ég skynjaði það fljótt að milli
fósturföður míns og hans var sérstök
og gagnkvæm vinátta. Þeir höfðu
kynnst þegar fóstri minn var vetrar-
maður í Ormarslóni en þar eignuðust
þeir sitt sameiginlega áhugamál, að
spila á harmóniku. Jóhann varð
landskunnur harmónikuleikari og
ásamt bróður sínum lagði hann land
undir fót og hélt tónleika víða, m.a. í
Reykjavík. Eftir hann liggja tvær út-
gefnar hljómplötur auk fjölmargra
óbirtra verka. Eftir að Jóhann lét af
búskap hrærðist hann æ meir í tónlist
sinni og sjálfur tók hann upp mikið af
tónsmíðum sínum á geisladiska
heima í Ormarslóni með nútíma-
tækni. Hann stundaði tónlistar-
kennslu nokkra vetur við Tónlistar-
skóla Raufarhafnar og Þórshafnar og
það var einmitt þá er hann hringdi í
sinn góða vin að með þeim samdist
um kaup á lítilli harmóniku sem Jó-
hann átti í fórum sínum. Þessa harm-
óniku fékk síðan dóttir mín, Sigríður,
að gjöf frá afa sínum og þá hófust
kynni okkar Jóhanns. Fullur af
áhuga byrjaði Jóhann að kenna dótt-
ur minni á harmónikuna og var
óþreytandi við að koma í Sætún þeg-
ar við komum norður næstu árin. Við
hin fylgdumst með af hrifningu og
seint og snemma hljómuðu hinir
tregafullu ómar harmónikunnar í
eyrum okkar. Það var eitthvað alveg
sérstakt við harmónikuleik Jóhanns,
eitthvað sem snart mann.
Að fá að kynnast Jóhanni gerði líf
okkar ríkara og auðugra og fyrir það
vil ég þakka. Jóhann var okkur öllum
einstaklega góður og tryggur og ekki
síst Vigfúsi mínum. Með þeim tókst
innileg vinátta og kærar eru honum
minningarnar um Jóhann frá öllum
þeirra samverustundum. Ávallt, sem
og síðustu stundirnar, var Jóhann
umvafinn hlýju þeirra Þórunnar og
Jóhanns í Vogi og sendi ég þeim og
öllum öðrum ættingjum hans okkar
innilegustu samúðarkveðjur frá okk-
ur öllum. Blessuð sé minning okkar
góða vinar Jóhanns í Ormarslóni.
Sigrún Davíðs.
Nýútskrifuð úr tónlistarskóla hóf
ég störf sem tónlistarkennari á Rauf-
arhöfn. Þar bjó dugmikið áhugafólk
um tónlistarmál og strax var farið að
huga að stofnun tónlistarskóla. Það
kom í minn hlut að stýra honum og
fyrsti kennarinn sem ráðinn var auk
mín var Jóhann í Ormarslóni. Ég
hafði heyrt um þennan mann sem
spilaði eftir nótum á harmonikku,
helst af öllu fræg klassísk verk og
samdi auk þess tónverk þar sem
harmonikkan var nýtt til háleitari
markmiða en til hefðbundinnar dans-
tónlistar.
Þegar hann var beðinn um að
kenna, taldi hann af sinni alkunnu
hógværð, öll tormerki á að hann hefði
eitthvað fram að færa, en við nánari
samtöl lét hann tilleiðast og vildi
leggja lið þessum unga skóla sem
hafði fjölda áhugasamra nemenda,
ekki síst þá sem vildu læra á harm-
onikku. Jóhann var löngu þekktur
fyrir snilli sína en hafði ekki haft
tækifæri sem skyldi til að miðla öðr-
um af henni. Nemendur hans fengu
kennslu og umönnun eins og best
gerist og það var mér mikill skóli að
sjá þá alúð og vinnu sem hann lagði í
kennsluna. Námsefnið þurfti hann að
útbúa sjálfur, þar sem ljósritun var
ekki tækni þess tíma. Hann skrifaði
upp nótur af æfingum og þekktum
verkum fyrir harmonikku og samdi
svo lög og æfingar sem hentuðu sér-
staklega hverjum einstökum nem-
anda. Veit ég að nemendur hans bæði
dáðu hann og virtu og hann var þeim
sú fyrirmynd sem dugði til að halda
langan veg út á listabraut harmon-
ikkuleiksins.
Í hóp kennara bættist Orthulf
Prunner og ógleymanlegir eru tón-
leikar okkar kennaranna, þar sem Jó-
hann lék klassísk tónverk heimsbók-
menntanna á harmonikkuna. Jóhann
var ekki fyrir sviðsljósið og taldi sig
orðinn of fullorðinn fyrir tónleikahald
en hann lét þetta eftir mér og sem
betur fer lék hann mun oftar opinber-
lega meðan hann sinnti enn kennslu.
Með okkur Jóhanni tókst vinátta
sem varað hefur æ síðan. Nokkrar
góðar heimsóknir í Ormarslón eru í
minningunni og jólakveðja okkar féll
ekki niður. Hann var merkileg blanda
af náttúrubarni sem unni hinni
frjálsu jörð og listamanni sem vinnur
alla tíð að því að halda vöku sinni og
þjálfun.
Með Jóhanni í Ormarslóni er geng-
inn mætur maður sem miðlaði sam-
ferðafólki sínu ríkulega með kunn-
áttu sinni, list og lífsskilningi.
Blessuð sé minning hans.
Margrét Bóasdóttir.
JÓHANN ÓSKAR
JÓSEFSSON
✝ Anton Proppéfæddist á Þing-
eyri 7. mars 1945.
Hann varð bráð-
kvaddur á vinnustað
sínum á Þingeyri
laugardaginn 21.
febrúar síðastliðinn.
Foreldar Antons voru
Gunnar Proppé, f.
30.10. 1916, d. 9.5.
1983, og Sigríður
Björnsdóttir, f. 4.8.
1921, d. 11.8. 2001.
Systkini Antons eru
Elísabet Proppé, f.
18.5. 1942, og Guð-
mundur Júní Proppé, f. 21.7. 1948,
d. 5.1. 2003.
Anton Proppé kvæntist 25. des-
ember 1979 Grétu Björgu Gunn-
laugsdóttur, f. 26.2. 1952. Þau
hjónin hafa ávallt búið á Þingeyri
við Dýrafjörð. Börn
þeirra eru: Gunnar
S. Antonsson, f.
28.11. 1970, búsettur
í Hafnarfirði, áður í
sambúð með Veru B.
Hraundal, börn
þeirra eru Saga
Björg Gunnarsdóttir,
f. 3.12. 1998, og Þor-
stein Jökull Gunnars-
son, f. 4.2. 2003; og
Hjalti Proppé, f.
22.11. 1974, búsettur
á Þingeyri, í sambúð
með Ernu Höskulds-
dóttur, börn þeirra
eru Anton Proppé Hjaltason, f. 8.3.
1999, og Brynjar Proppé Hjalta-
son, f. 8.3. 1999.
Útför Antons fer fram frá Mýra-
kirkju við Dýrafjörð í dag og hefst
athöfnin klukkan 14.
Kæri frændi, þá ert þú farinn og
því verður ekki breytt. Það gerðist
skjótt og gerði engin boð á undan
sér.
Við vitum að dauðinn kemur til
okkar allra, en þrátt fyrir það erum
við sem eftir lifum sjaldnast sátt við
hann, eða undir hann búin. Þegar
óvænt andlát ber að dyrum, vakna
ágengar hugsanir um hverfulleika
lífsins og hversu máttvana við erum
öll gagnvart slíkum atburðum.
Við andlát er settur punktur aftan
við ævisögu viðkomandi, sem mér
fannst rétt hálfnuð í þínu tilfelli. Eft-
ir stendur minning um góðan mann,
sem setti sterkan svip á mannlífið í
þorpinu sínu, Þingeyri.
Í minningu minni, varstu barngóð-
ur, hjartahlýr og viðkvæmur maður,
en jafnframt hörkuduglegur og út-
sjónarsamur til vinnu og viðskipta.
Harðfiskverkunin þín var rekin af
dugnaði og samviskusemi þar sem
hvergi var gefið eftir, enda gæði
framleiðslunnar rómuð um allt land.
Kæri frændi, ég og systkini mín
hugsum hlýtt til þín og fjölskyldu
þinnar. Við óskum þess nú heitast af
öllu að þeir sem eftir lifa og standa
þér næst, fái þann styrk sem þarf til
þess að sætta sig við að þín njóti ekki
lengur við.
Blessuð sé minning þín,
Þórhallur Arason.
ANTON
PROPPÉ