Vísir Sunnudagsblað - 17.01.1937, Blaðsíða 1

I
EftÍF Halidóp Jðnsson, sóknapprest að Reynivöllum
Vér erum fáir, fátækir, smá-
ir. Fáir, þetta er satt: En fáir,
er það nokkurt þjóðarböl? Því
er á loft lialdið, að hér geti bú-
ið, fætt sig og klætt og lifað
menningarlífi miljóna þjóð.
Þetta er efalaust satt, og ma
fagna því. En fáir? Hverju vær-
um vér að bættari, þó vér vær-
um margir?
Þeir eru margir úti í löndum,
svokölluðum menningarlönd-
um, í austri og vestri, sem berj-
ast eins og villidýr og brytja
hvern annan niður. Þeir eru
margir, meðal stórþjóðanna,
sem mist liafa blátt áfram vitið,
sundra í villidýrsvitfirringu
verðmætum, sem aldrei verða
með nokkru móti bætt. Það má
segja, að maður komi manns í
stað. En hvað er í það varið, að
vera til og láta brytja sig niður
sem búfé? Hvaða gagn er að því
að eiga verðmæti, sem gersam-
lega eru að engu gerð í vitfirr-
ingsófriðarbáli? Vér megum
trúa því, að það er ekkert böl,
þó vér séum fáir. Hitt er gott,
að mega trúa á fyrirheitin, ef
vér verðum margir. Fámenn
þjóð getur orðið merkileg þjóð,
eins og fagur gimsteinn í stóru
.safni, líkt og blikandi smástirn-
ið á heiðu himinhvolfi. En það
er annað. Hin fámenna þjóð á
að verða fyrirmyndar þjóð. Það
er hennar hlutverk, ekkert ann-
að. Þetta er henni blátt áfram
ætlað, hennar bláber skylda.
Fátækir, er lika sagt. Það er
nú svo hvert mál, sem það er
virt. Skuklug þjóð — segja
sumir — sem er í óþolandi
fjötrum. Margir bera kvíðboga
fyrir framtíð hennar, af því að
hún er í svipinn skuldug þjóð,
stórskuldug meir að segja. En
þá er að. slíta þessa hlekki,
hrista af sér klafann, svo þjóðin
verði voldug og sterk,
Vandamál mundu flestir
segja, óviðráðanleg vandamál.
Væri það nokkur karlmenska,
að missa kjarkinn? Nei. Slíkt
mundi ekki lietjum sæma. —
Vandamál segja menn. En vér
skulum aðeins gá að því, að liér
er alls eigi um nein vandamál
að ræða. Þjóðin notar einföld
ráð, sem öllum mega vera í
augum uppi. Og einföld ráð eru
oft bestu ráð. Með þessu er eigi
sagt, að þjóðin eigi eklci við
neitt að stríða. Fjarri fer því.
En væri hún að nokkru bættari
þó við fátt eða eklcert væri að
stríða? Þjóðin sjálf ræður yfir
kappnógum ráðum, einföldum
ráðum, sém henni geíur alls
ekld orðið hált á. — Vandamál,
segja margir. En margt er talið
vandamál af þvi einu, að fólk-
ið telur sér trú um, að eitt eður
annað sé vandamál, sem er ein-
falt mál, ef menn nenna að
hugsa. Eg veit yfir höfuð að
tala ekki um neitt vandamál,
sem ekki yrði leyst með ein-
földu ráði. — Skuldug þjóð,
segja menn. Það er Iieldur ekk-
ert vandamál, ef þjóðin notar
sína vitsmuni og er svo slcyn-
söm og gætin að menn láti sér
koma saman, sameini kraftana
i samhug, friði og sátt, i stað
þess að deila, sundra þeim mátt-
arvöldum, sem í þjóðinni sjálfri
búa, sem samtaka hvergi
mundu koma að luktum dyrum.
Kem eg ef til vill síðar að þessu.
Fátækir, segja menn. Það er
nú eitthvað annað. Sú þjóð er
rík, sem á fyrirlieit. Hvilík fyr-
irheit í svölum sænum um-
hverfis strendur þessa lands!
Hvílílc fyrirheit í frjómögnum
liinnar íslensku moldar! — Eg
spurði einu sinni stórbónda
einn, gáfaðan og fróðan mann
að þvi, hvort hann hefði eigi
mikla kartöflugarða. Hann
svaraði: Enga nú. Hann kvaðst
baf reynt þetta, en árangurinn
liefði verið svo lélegur, að hann
hefði hætt við alt sáman. Mér
kom þetta undarlega fyrir eyru,
af því að eg vissi, að hann bjó
á prýðilegri bújörð, þar sem
grasvöxturinn var frábær og
veðurskilyrði liin sömu og í ná-
munda við liann, þar sem kar-
töflurækt var stunduð með á-
gætasta árangri. En þessi gáfaði
maður trúði ekki á fyrirheit að
þessu Ievti. Svo undarlegt sem
það var, liafði hann gleymt því
að hugsa, og ef til vill ekki
nent að liugsa. Það var alt og
sumt,
Fátælcir. Það er nú svo hvert
mál, sem það er virt. Fátæk er
eþjj þjóðin að gáfum eða and-
legu atgerfi. Það er nú eitlhvað
annað. I þeim efnum er hún á-
reiðanlega rik, stórrík. Þarf
eigi annað en kynnast vel ís-
lensku alþýðufólki upp og ofan.
Þar er dómgreindin á því stigi
yfirleitt, að aðdáanlegt er, heil-
brigð skynsemi, þegar hún hefir
ekki verið hnept í neina fjötra
lileypidóma. Þetta má líka til
svo að vera. Að öðrum kosti
hefði þjóðin elcki lifað fram á
þennan dag og lifað og þróast,
lifað menningarlífi alt fram á
þennan dag. Eg hefi fjölda
mörgum sinnum og í rauninni
dag frá degi fagnað þvi, hve
kjarni þjóðarinnar, alþýðufóllc-
ið sjálft er vel viti borið. Það
má rugla dómgreind gáfaðrar
þjóðar með, blekkingum.
Hrekkvísir menn geta leitt gáf-
að alþýðufólk, sem ekki yfir
neinum svikum býr, inn á ó-
hollar brautir. Það sér stundum
éklci við hrekkvisi þeirra, sem
meira vita, af því það er grand-
vart sjálft, en hefir lært svo lit-
ið, nema það sem lifið og
reynslan, sem reyndar er hvort-
tvéggja hollur kennari, hefir
kent því. í gáfum fólksins fel-
ast óteljandi fyrirheit og eg fyr-
ir mitt leyti trúi á fyrirheit. Eg
held þvi hiklaust fram, að vor
þjóð sé gáfuð þjóð. Mín vina-
lcynni eru þröngur hringur að
visu, en fólkið sem eg þelcki
veit eg að er aðeins spegilmynd
af þjóðinni sjálfri, þjóðinni
sem einni heild. Sumir menn
eru viðurlcendir sérstaklega
sem gáfumenn, sem andans
menn. Þetta er í rauninni hrein
tilviljun oft og einatt. Þeir
menn hafa aðeins verið það lán-
samari en fjöldinn allur, að fá
að láta að sinni lijartans þrá.
Margir þrá, og þrá í það óend-
anlega, og svo lendir við þrána
eina saman. Þá vantar tækifæri
til að þroslca gáfurnar, til að
læra það, sem þá langar til að
læra. Eg tel víst t. d., að stór-
feldar listagáfur fari forgörð-
um blátt áfram af því, að engir
fundust, sem gátu lilúð að neist-
anum, sem átti réttinn til að
lóga slcært þjóðinni allri til
sæmdar og gleði. Þeir lifðu í
löngun, heitri löngun, dag frá
degi og ár frá ári, og þeir dóu
án þess að fá að svala þeirri
löngun. Þetta var stórtap, þjóð-
artap, ætti að vera þjóðarsorg
um leið. Stundum er það til-
viljun ein, að sá sem yfir mikl-
um andans auði býr, veit af því
sjálfur, að hann á hann til.