Vísir Sunnudagsblað - 31.01.1937, Blaðsíða 1
1937
Suxinudaginn 31. janiiar
5. blaö
r ramtíd
I erlendum fréttaskeytum var
þess getið fyrir nokkurum dög-
um, að þeir Anthony Eden, ut-
anríkismálaráðherra Bretlands
og Joseph Beck, utanrikismála-
ráðherra Póllands, liefði rætt
í Genf við Greizer, borgarstjóra
í Danzig, hvort Þjóðabandalagið
skyldi hafa fulltrúa áfram í
Genf eður eigi. Þessar viðræður
fóru fram meðan ráðsfundur
Þjóðabandalagsins stóð yfir og
varð það að samkomulagi, að
Þjóðabandalagið skyldi liafa
fulltrúa áfram í Danzig.Það hef-
ir því farið svo, að Danzigmálin
gefa þvi að líkindum ^ékki til-
efni til mjög alvarlegra deilna
í bili, enda mun Anthony Eden
hafa lagt ríka óherslu á það, að
þetta mál vrði eigi til þess að
tefja fyrir umræðum um önnur
mál, en ráð Þjóðabandalagsins
hefir nú i allmörg horn að
líta. Kom því jafnvel til orða,
að umræðum um Danzigmálin
yrði algerlega frcstað til vors, er
ráð Þjóðabandalagsins kemur
saman á nýjan fund.
En svo er annað mál livort
þetta samkomul. er til frambúð-
ar og livort nokkurntíma fæst
viðunandi lausn á Danzigmál-
inu. Verður hér rifjað upp ým-
islegt, sem þetta mál varðar, en
hvað sem verður má fullvíst
telja, að það á eftir að koma
mikið við sögu enn. Verður hér
stuðst við ameriska tímarits-
grein um málið.
I grein þessari er að því vikið,
að frá því í júnímánuði s. 1., er
Arlliur Greizer flutti ræðu í
Genf um Danzigmálin og krafð-
ist þess, að Danzig fengi að ráða
málum sínum sjálf, hafi margt
og mikið gerst. í Danzig er
national-socialistisk stjórn, sem
hefir haft fulla samúð Þjóð-
verja. En bæði Þjóðverjar og
Pólverjar eiga mikilla liags-
muna að gæta í Danzig og ef
takast mætti að finna viðunandi
lausn á Danzigmálunum mundi
það verða til þess að tryggja
friðinn i þessum hluta álfunnar
frekara en margt annað.
Það, sem Danzighúar kvarta
yfir, er það, að borg þeirra hafi
verið aðskilin frá Þýskalandi —
en hún sé og liafi aldrei verið
annað en þýsk horg — og fram-
tíð hennar sé undir þvi kom-
in, að hún geti liaft sem nánast
samhand við Þýskaland. Jafn-
framt kvarta Danzigbúar yfir
því, að samhúðin við Pólverja
sé ekki eins góð og skyldi og
liagurinn af viðskiftum við þá
hafi ekki orðið sá, sem húist var
við.
Það, sem Danzigbúar kvarta
yfir er að mestu leyti það sama
og þeir héldu frani fvrir átján
árum. ,
Menn munu minnast þess, að
það var mikið deiluefni livað
gert skyldi við Danzig, er frið-
arsanmingarnir voru á döfinni.
Pólveriar vildu fá borgina af
pólitískum og viðskiftalegum
ástæðum og skírskotuðu til
þess, að Wilson forjseti hefði m.
a. lcrafist þess, að Pólverjar
fengi aðgang að sjó, sem Pól-
verjar skildu þannig, að þeir
ætti að fá hafnarborgviðEystra-
salt. Þjóðverjar liéldu því vitan-
lega fram, að Danzig væri þýsk
borg, sem óréttmætt væri að
aðskilja fná þýska rikinu, þar
sem meginþorri Danzighúa
(95%) væri af þýskum ætluin.
Eftir mikið þóf var svo Danzig
gerð að fríborg og Þjóðabanda-
lagið skipaði fulltrúa fyrir
Danzig.
Danzig, sem fyrir styrjöldina
hafði verið ein af mörgum borg-
um Þjóðverja við Eystrasalt,
varð nú sú liafnarborg, sem hið
nýja pólska ríki með 30 miljónir
ihúa, álti að nota. Það var því
eklcert kynlegt, þótt Danzigbúar
gerði sér miklar vonir um hagn-
að af viðskiftum (umhleðslu-
viðskiftum o. fl.) við Pólverja.
En þegar i upphafi gekk sam-
vinna Danzigbúa og Pólverja
illa. Reynslan sýndi brátt, að
Danzigbúar og Pólverjar gátu
ekki unnið saman. — Árið
1922 tregðuðust Danzigbúar
við að koma áleiðis lil Pól-
verja vopnum og skotfærum,
sem þeir þörfnuðust mjög, því
að þeir voru þá að berjast við
bolsvíkinga, og liefðu þeir tapað
var úti um sjálfstæði hins nýja
Póllands.
Framkomu Danzigbúa þetta
ár liafa Pólverjar aldrei
gleymt. Og það var hún, sem
varð þeim aðalhvatningin til
þess að koma sér upp sinni
eigin liafnarborg, borginni
Gdynia, sem nú er orðin milcil
liafnarborg, og hefir náð til
sín nærri öllum þeim viðskift-
um, sem Danzibúar gerðu sér
vonir um, að því er Pólland
snertir.
En frá þeim degi, er Gdynia
var tekin til notkunar, liafa
Danzigbúar beðið þess, að sú
stund rynni upp, að Danzig
yrði sameinuð Þýskalandi. Þeir
hafa haldið því fram, að nú sé
höfuðástæðan fyrir því, að
Danzig varð gerð að friborg
upp úr heimsstyrjöldinni, úr
sögunni, þar sem Pólverjar hafi
eignast sína eigin liafnarborg.
Á hátíðisdögum kom iðulega
til óeirða, livaða flokkar sem
studdu 'istjórnina, milli Þjóð-
verja og Pólverja í borginni.
En með aukinni pólitískri starf
semi natioílal-socialista, frá því
í júní einkanlega, liafa önnur
deilumál komið fram, sem
meira hefir borið á en jafnvel
sjálfu höfuðatriðinu, hvort
Danzig skuli sameinuð Þýska-
landi eða ekki. Deilur þessar
eru milli Danzigbúa innbyrðis.
National-socialistar hafa 42
af 72 þingsætum. Þeir fengu
ekki % atkvæða á þingi, í
kosningunum 1933, sem nauð-
synlegt var til þess að koma
fram breytingum á stjórnar-
skránni. En — þótt Þjóða-
bandalagið hafi hönd í bagga
með yfirstjórn Danzig, með
því að hafa þar fulltrúa — eru
það í rauninni Þjóðverjar, sem
ráða í innanríkismálum borg-
arinnar. Greizer fer í öllu að
ráðum þeim, sem liann fær frá
Berlin, og upplausn social-
demokrataflokksins var eitt
ráðið, sem hann fékk, og fylgdi.
Þýskra áhrifa gætir hvarvetna.
Danzigbúum er jafnvel „Ieyft“
að ganga í þýska herinn.
Stormsveitarhersveitir hafa
verið myndaðar í Danzig og
skipulagðar þannig, að raun-
verulega er myndun þeirra lið-
ur í. stormsveitarkerfinu fyrir
Austur- og Yestur-Prússland,
eins og Danzig væri þegar orð-
inn liluti Prússlands á ný.
National-socialistiski flokk-
urinn i Danzig er nýr, og allir
leiðtogarnir eru innan við fer-
tugt, og sumir þeirra, t. d. rit-
stjóri Danziger Vorposten, er
innan við þrítugt, en blað þetta
er liið opinhera málgagn
flokksins.
Hvað, sem um stjórn natioal-
socialista má segja, liefir sam-
búðin við Pólverja i seinni tið
farið batnandi, og náðst hefir
samkomulag milli Danzig og
pólsku stjórnarinnar, um að
meira réttlætis gæti i þvi, að
Danzig fái nokkurn hluta við-
skifta þeirra, sem borgin
Gdynia liefir fengið. National-
socialistar segjast geta leyst
öll vandamál Danzig á frið-
samlegan hátt, ef þeir að eins
fengi að vinna að málum sin-
um án afskifta annara.
Og þessa kröfðust þeir i
liaust:
1) Að þjóðabandalagið hætti
að liafa fulltrúa í Genf.
2) Að Danzig fái viðurkendan
rétt til þess að sinna inn-
anríkismálum sínum, alger-
lega án afskifta annara.
Frh. á bls. 5.