Vísir Sunnudagsblað - 31.01.1937, Blaðsíða 1

Vísir Sunnudagsblað - 31.01.1937, Blaðsíða 1
1937 Suxinudaginn 31. janiiar 5. blaö r ramtíd I erlendum fréttaskeytum var þess getið fyrir nokkurum dög- um, að þeir Anthony Eden, ut- anríkismálaráðherra Bretlands og Joseph Beck, utanrikismála- ráðherra Póllands, liefði rætt í Genf við Greizer, borgarstjóra í Danzig, hvort Þjóðabandalagið skyldi hafa fulltrúa áfram í Genf eður eigi. Þessar viðræður fóru fram meðan ráðsfundur Þjóðabandalagsins stóð yfir og varð það að samkomulagi, að Þjóðabandalagið skyldi liafa fulltrúa áfram í Danzig.Það hef- ir því farið svo, að Danzigmálin gefa þvi að líkindum ^ékki til- efni til mjög alvarlegra deilna í bili, enda mun Anthony Eden hafa lagt ríka óherslu á það, að þetta mál vrði eigi til þess að tefja fyrir umræðum um önnur mál, en ráð Þjóðabandalagsins hefir nú i allmörg horn að líta. Kom því jafnvel til orða, að umræðum um Danzigmálin yrði algerlega frcstað til vors, er ráð Þjóðabandalagsins kemur saman á nýjan fund. En svo er annað mál livort þetta samkomul. er til frambúð- ar og livort nokkurntíma fæst viðunandi lausn á Danzigmál- inu. Verður hér rifjað upp ým- islegt, sem þetta mál varðar, en hvað sem verður má fullvíst telja, að það á eftir að koma mikið við sögu enn. Verður hér stuðst við ameriska tímarits- grein um málið. I grein þessari er að því vikið, að frá því í júnímánuði s. 1., er Arlliur Greizer flutti ræðu í Genf um Danzigmálin og krafð- ist þess, að Danzig fengi að ráða málum sínum sjálf, hafi margt og mikið gerst. í Danzig er national-socialistisk stjórn, sem hefir haft fulla samúð Þjóð- verja. En bæði Þjóðverjar og Pólverjar eiga mikilla liags- muna að gæta í Danzig og ef takast mætti að finna viðunandi lausn á Danzigmálunum mundi það verða til þess að tryggja friðinn i þessum hluta álfunnar frekara en margt annað. Það, sem Danzighúar kvarta yfir, er það, að borg þeirra hafi verið aðskilin frá Þýskalandi — en hún sé og liafi aldrei verið annað en þýsk horg — og fram- tíð hennar sé undir þvi kom- in, að hún geti liaft sem nánast samhand við Þýskaland. Jafn- framt kvarta Danzigbúar yfir því, að samhúðin við Pólverja sé ekki eins góð og skyldi og liagurinn af viðskiftum við þá hafi ekki orðið sá, sem húist var við. Það, sem Danzigbúar kvarta yfir er að mestu leyti það sama og þeir héldu frani fvrir átján árum. , Menn munu minnast þess, að það var mikið deiluefni livað gert skyldi við Danzig, er frið- arsanmingarnir voru á döfinni. Pólveriar vildu fá borgina af pólitískum og viðskiftalegum ástæðum og skírskotuðu til þess, að Wilson forjseti hefði m. a. lcrafist þess, að Pólverjar fengi aðgang að sjó, sem Pól- verjar skildu þannig, að þeir ætti að fá hafnarborgviðEystra- salt. Þjóðverjar liéldu því vitan- lega fram, að Danzig væri þýsk borg, sem óréttmætt væri að aðskilja fná þýska rikinu, þar sem meginþorri Danzighúa (95%) væri af þýskum ætluin. Eftir mikið þóf var svo Danzig gerð að fríborg og Þjóðabanda- lagið skipaði fulltrúa fyrir Danzig. Danzig, sem fyrir styrjöldina hafði verið ein af mörgum borg- um Þjóðverja við Eystrasalt, varð nú sú liafnarborg, sem hið nýja pólska ríki með 30 miljónir ihúa, álti að nota. Það var því eklcert kynlegt, þótt Danzigbúar gerði sér miklar vonir um hagn- að af viðskiftum (umhleðslu- viðskiftum o. fl.) við Pólverja. En þegar i upphafi gekk sam- vinna Danzigbúa og Pólverja illa. Reynslan sýndi brátt, að Danzigbúar og Pólverjar gátu ekki unnið saman. — Árið 1922 tregðuðust Danzigbúar við að koma áleiðis lil Pól- verja vopnum og skotfærum, sem þeir þörfnuðust mjög, því að þeir voru þá að berjast við bolsvíkinga, og liefðu þeir tapað var úti um sjálfstæði hins nýja Póllands. Framkomu Danzigbúa þetta ár liafa Pólverjar aldrei gleymt. Og það var hún, sem varð þeim aðalhvatningin til þess að koma sér upp sinni eigin liafnarborg, borginni Gdynia, sem nú er orðin milcil liafnarborg, og hefir náð til sín nærri öllum þeim viðskift- um, sem Danzibúar gerðu sér vonir um, að því er Pólland snertir. En frá þeim degi, er Gdynia var tekin til notkunar, liafa Danzigbúar beðið þess, að sú stund rynni upp, að Danzig yrði sameinuð Þýskalandi. Þeir hafa haldið því fram, að nú sé höfuðástæðan fyrir því, að Danzig varð gerð að friborg upp úr heimsstyrjöldinni, úr sögunni, þar sem Pólverjar hafi eignast sína eigin liafnarborg. Á hátíðisdögum kom iðulega til óeirða, livaða flokkar sem studdu 'istjórnina, milli Þjóð- verja og Pólverja í borginni. En með aukinni pólitískri starf semi natioílal-socialista, frá því í júní einkanlega, liafa önnur deilumál komið fram, sem meira hefir borið á en jafnvel sjálfu höfuðatriðinu, hvort Danzig skuli sameinuð Þýska- landi eða ekki. Deilur þessar eru milli Danzigbúa innbyrðis. National-socialistar hafa 42 af 72 þingsætum. Þeir fengu ekki % atkvæða á þingi, í kosningunum 1933, sem nauð- synlegt var til þess að koma fram breytingum á stjórnar- skránni. En — þótt Þjóða- bandalagið hafi hönd í bagga með yfirstjórn Danzig, með því að hafa þar fulltrúa — eru það í rauninni Þjóðverjar, sem ráða í innanríkismálum borg- arinnar. Greizer fer í öllu að ráðum þeim, sem liann fær frá Berlin, og upplausn social- demokrataflokksins var eitt ráðið, sem hann fékk, og fylgdi. Þýskra áhrifa gætir hvarvetna. Danzigbúum er jafnvel „Ieyft“ að ganga í þýska herinn. Stormsveitarhersveitir hafa verið myndaðar í Danzig og skipulagðar þannig, að raun- verulega er myndun þeirra lið- ur í. stormsveitarkerfinu fyrir Austur- og Yestur-Prússland, eins og Danzig væri þegar orð- inn liluti Prússlands á ný. National-socialistiski flokk- urinn i Danzig er nýr, og allir leiðtogarnir eru innan við fer- tugt, og sumir þeirra, t. d. rit- stjóri Danziger Vorposten, er innan við þrítugt, en blað þetta er liið opinhera málgagn flokksins. Hvað, sem um stjórn natioal- socialista má segja, liefir sam- búðin við Pólverja i seinni tið farið batnandi, og náðst hefir samkomulag milli Danzig og pólsku stjórnarinnar, um að meira réttlætis gæti i þvi, að Danzig fái nokkurn hluta við- skifta þeirra, sem borgin Gdynia liefir fengið. National- socialistar segjast geta leyst öll vandamál Danzig á frið- samlegan hátt, ef þeir að eins fengi að vinna að málum sin- um án afskifta annara. Og þessa kröfðust þeir i liaust: 1) Að þjóðabandalagið hætti að liafa fulltrúa í Genf. 2) Að Danzig fái viðurkendan rétt til þess að sinna inn- anríkismálum sínum, alger- lega án afskifta annara. Frh. á bls. 5.

x

Vísir Sunnudagsblað

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Vísir Sunnudagsblað
https://timarit.is/publication/299

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.