Nýja dagblaðið - 16.10.1936, Blaðsíða 3

N Ý J A
8
D A G B L A f> I Ð
NÝJA DAGBLAÐIÐ
Útgefandi: Blaöaútgáfan h.f.
Ritnefnd:
Guðbrandur Magnússon,
Gísli Guðmundsson,
Guðm. Kr. Guðmundsson.
Ritstjóri og ábyrgðarmaður:
þórarinn pórarinsson.
Ritst j ómarskrif stofumar:
Hafn. 16. Símar4373 og 2353.
Afgr. og auglýsingaskrifstofa
Hafnarstr. 16. Sími 2353.
Áskriftargjald kr. 2,00 á mán.
í lausasölu 10 aura eint.
Prentsmiðjan Acta.
Sími 3948.
Sumarbástaðir
Þjóðbankans
Mönnum er það enn í fersku
minni, hversu slælega Kveld-
úifur sótti fiskinn á síðustu
vetrarvertíð. En hitt muna
menn líka, að þegar mestallur
flotinn var farinn norður fyrir
land til síldveiða, höfðu Kveld-
úlf stogararnir einkennilegt
verkefni hér syðra. Þeir þurftu
sem sagt að flytja efnivið í
nýjan sumarbústað vestur að
Haffjarðará. Og hinir „ráð-
kænu“ fors’tjórar, sem eigi
munu telja sig miður fallna til
að stjórna göngu fiskanna en
landsfólkinu, treystu því að
síldin myndi bíða á meðan.
Svo lengi, sem Kveldúlfs-
bræður skulda bönkunum 5
milljónir og geta ekkert borg-
að, verður svona „buisness“
íyrir veiðiskipin að vísu að
teljast nokkuð vafasamur, eftir
að vertíð er byrjuð. En hitt er
þó enn íhugunarverðara, hvort
sumarbústaðaframleiðsla þeirra
Kveldúlfsmanna só svo arðvæn-
leg, að rétt sé að halda áfram
að binda veltufé þjóðbankans
þar, það getur að vísu verið
gaman fyrir þjóðbankann að
eiga þessa sumarbústaði. En
hitt væri þó enn ánægjulegra,
að fá eitthvað endurgreitt af
hinni stóru skuld, því að nóg
er af lánbeiðnum frá framleið-
endum, sem hvergi geta hreyft
sig fyrir skorti á veltufé.
Það stendur líka ómó'tmælt,
að hátt upp I hálfa miljón af
því fé, sem Kveldúlfur hefir
fengið að láni til framleiðslu
sinnar, hafi verið varið til að
byggja íbúðarhús handa fram-
kvæmdastjórunum. Það er víst
líka nokurnveginn áreiðanlegt,
að þetta eru lang hagstæðustu
byggingalánin, sem veitt hafa
verið á þessu landi. Fram-
kvæmdastjórarnir þurfa sem sé
ekki að borga neina vexti af
þessum lánum. Það myndi
mörgum bóndanum þykja gott.
Það má í rauninni telja, að
bankinn hafi byggt yfir þessa
heiðursmenn og láti þá búa
leigulaust. Þetta er auðvitað
einstaklega mannúðlegt, ef
þjóðin hefði ráð á. En margur
myndi sjálfsagt verða fáanleg-
ur til að ávaxta þessa hálfu
miljón, ef hún væri innheimt
og sett í umferð handa fram-
leiðslunni.
Og býsna fróðlegt myndi það
Nv leið i mjóiRurmáli
Sunnlendiuga
Mjólkurmálið sunnlenzka
hefir haft tjón af því að vera
rætt á of þröngum grundvelli.
Það er stundum dæmt eingöngu
út frá sjónarmiði • neytenda í
Rvík og Hafnarfirði, en í önn-
ur skifti eins og það væri sér-
mál mjólkurframleiðenda í
Rvík, Mosfellssveit, ölfusi,
Kjósinni, Suðurláglendinu yfir-
leitt eða í Borgarfirði og Mýr-
um. Ifver hópur framleiðenda
hefir komið með sérhagsmuna-
lcröfur sínar, og beitt sér ein-
huga fyrir þeim.
En það má taka þetta mál á
allt annan hátt, sem afar þýð-
ingarmikið þjóðþrifamál fyrir
alla sem búa á landinu sunnan-
og vestanverðu. Þá er það ekki
lengur mjólkurmál Reykjavíkur,
heldui- mál allra, sem búa við
Faxaflóa sunnan- og vestan-
verðan og á hinum tveim miklu
undirlendum við Faxaflóa og
austanfjalls.
Lausnin í þessu mjólkur-
máli Sunnlendinga, er sú, að
sem allraflestir menn geti haft
atvinnu af að framleiða mjólk
á þessu svæði, og að sem allra-
mest verði notað af þessari
mjólk til lífsuppeldis þeirra, er
þar búa. í stuttu máli: Að
framleiða sem mesta mjólk og
nota sem mesta mjólk til dag-
legrar fæðu.
Bráðabirgðalög þau er Her-
mann Jónasson gaf út, sumarið
1934 og sem Alþingi sam-
þykkti síðar á því ári, hafa
aukið framleiðsluna stórkost-
lega. Svo mjög hefir mjólkur-
framleiðslan aukist í skjóli
þessarar löggjafar, að mörgum
þykir tvítýnt að svo megi halda
áfram stefnunni. Markaðurinn
hefir að mestu staðið í stað, en
framleiðslan stórum aukizt.
Mjólkurneyzlan er allt of lítil
bæði í kaupstöðunum og sveit-
unum, ef miðað er við hina
raunverulegu þörf fólksins. En
í erfiðu atvinnuári er von að
mörgum fátæklingi verði þungt
um fót að auka mjólkurkaup
ef lítrinn er 40 aurar. Erfið-
leikar atvinnulífsins við sjóinn
valda því að minna selst af
niðursoðinni mjólk en áður. Við
það skapast sölutregða fyrir
Borgarnesbúið. í fyrra og nú
hafa sunnlenzku mjólkurbúin
selt osta til Þýzkalands með
sæmilegu verði. En sá markað-
ur er næsta hverfull. í einræð-
islöndunum getur eitt stjórnar-
bréf haft hausavíxl á markaðs-
skilyrðum milli þjóða, og mark-
aður undanfarandi ára í Þýzka-
landi hefir verið dýrkeyptur
og á hverfanda hveli. Fyrir
framleiðendur er sala á mjólk
til neyzlu í landinu lang ör-
vera, að fá nánari sundurliðun
á því, hvar þær eru niðurkomn-
ar þessar fimm milljónir, sem
bankarnir eiga í Kveldúlfi.
uggasti og bezti markaðurinn.
Og fyrir líf og heilbrigði þjóð-
arinnar, þarf mjólkurneyzlan
stórlega að aukast.
Einn af bezt menntu mjólk-
lU'fi'amleiðendum í Rvík, hefir
um undanfarin ár, haldið því
íram, að í mjólkurmáli Sunn-
iendinga væri ekki nema ein
leið fær: Að hafa sameiginleg-
an sölureikning fyrir alla mjólk
af verðlagssvæði Sunnlendinga,
livort sem mjólkin er seld til
daglegrar neyzlu í Rvík og
Hafnarfirði, soðin niður handa
sjómönnunum íslenzku, eins og
Baula í Borgarnesi gerir, eða
unnin í osta, skyr og smjör
eins og gert er aðallega í bú-
unum austanfjalls. Hvert bú
er þá orðin deild í sama félagi.
Skúli á Móeiðarhvoli, Sigur-
grímur í Holti, Thor Jensen og
Jón í Deildartungu og Ragn-
liildur í Háteigi fá þá sama
verð fyrir hveni lítra af jafn-
góðri mjólk, sem lögð er í alls-
herjarsölu Mjólkurbandalags
Sunnlendinga.
En .jafnhliða þessu þarf að
athuga það, hvað sé heppileg-
ast markaðsverð á mjólk til
sölu í Rvík og Hafnarfirði, ef
miðað er við að ná sem mestri
sölu og mestri neyzlu. Til lengd-
ar er það vafasamur gróði fyr-
ir framleiðendur, að hver
mjólkurlítri sé seldur á 40 aura
í Rvík, en bóndinn austanfjalls
eða í Borgarfirði verði að tak-
marka framleiðslu sína, af því
að markaðurinn utanlands og
innan er of þröngur fyrir það
sem framleitt er. Bændur í
Eyjafirði komust að þeirri nið-
urstöðu, að 25 aurar fyrir lítra
væri hentugt söluverð fyrir þá
á Akureyri, og í skjóli við það
verð hefir framleiðslan stór-
iega aukizt í Eyjafirði, þanníg
að nú er mjólkurbúið þar að
verða allt of lítið og þarf að
endurbyggjast. Það er álitið að
verð á mjólk þurfi að vera
hærra á Suðurlandi en í Eyja-
firði. En takmörkin hafa ekki
enn verið fundin hér sunnan-
lands, hvar mætast kröfur
framleiðenda um mesta sölu
með arði, og mesta neyzlu í
bæjunum. En rétt er að taka
það fram, að reynslan hefir
sýnt að Eyfirðingar eru í far-
arbroddi um alla meðferð
mjólkurmála hér á landi, og er
þess vegna tilgangslaust, að
tala um aðgerðir þeirra eins og
fávitaskap eða svik við bænda-
stétt landsins.
Ég hygg að tillaga hins fram-
sýna stórbónda í Rvík, sem
vill hafa sameiginlega sölu fyr-
ir allar mjólkurvörur Sunn-
lendinga, sé þess verð að henni
sé gaumur gefinn. J. J.
Hjartans pakkir Syrir sýnda hluttekn-
ingu víð andlát og jarðarSör móður okk-
ar og tengdamóður
Jónu Lárusdóttur.
Börn og tengdabörn.
Leopold III. lýsir yfir al-
gerðu hlutleysi Belgjíu
Endurskipulagning: hersins í vændum
Frakkar óttaslegnir
Leopold III. Belgíukonungur
gaf í fyrrakvöld út mikilsverða
yfirlýsingu. Hann tilkynnti, að
Belía ætlaði að taka upp á ný
Leopold III.
liina fyrri stefnu sína um al-
gert hlutleysi, og standa alger-
lega utan við deilur nágranna-
landa sinna.
Aðstaða Belgíu væri þannig,
að henni myndi gagnslaust að
gera sáttmála við önnur ríki
sér til vamar, þar sem unnt
væri fyrir árásarþjóð að ráð-
ast , inn í landið, áður en að
ákvæði slíks sáttmála gætu
komið til íramkvæmda. Belgía
æ'tti þess eins kost, að standa
utan við öll bandalög, til þess
að forðast að verða dregin inn
í deilur nágrannaþjóðanna.
Samtímis nyeddist hún til að
styrkja hervarnir sínar á sem
fullkomnastan hátt.
Leopold konungur lýsti yfir
þessari stefnu á fundi ráðu-
ney'tis síns í gærkvöldi, en van
Zeeland forsætisráðherra fór
fram á það við konunginn, að
yfirlýsingin yrði birt opinber-
lega, og gaf konungurinn til
þess samþykki sitt.
Konungurinn tilkynnti ráðu-
neytinu einnig, að hann myndi
biðja stjómina að leggja fram
tvö frumvörp, annað um end-
urskipulagningu hersins, og
hitt um breytingu á reglugerð-
um um herþjónustu.
Yfirlýsing Belgíukonungs
liefir vakið mikinn ugg í Frakk
landi. (FÚ).
Vesalingarnir
» myndín í Nýja Bíó er listaverk
Hin mikla og fræga saga
Vietor Hugo ,,Les Miserables“,
hefir í fyrsta skipti nú verið
tekin á talmynd. Myndin sýnir
alla höfuðviðburði sögunnar,
baráttu Jean Valjean við misk-
unnarlaus lög, sem leggja gal-
eiðuþrældóm á menn fyrir smá-
vægileg afbrot. Valjean kemst
að raun um, að það er ekki nóg
að heita frjáls maður. Þótt af-
brotamaðurinn hafi afplánað
sekt sína, er líf hans eyðilagt.
Gula vegabréfið gerir hann út-
rækan úr sambúð náunga hans.
Hann segir mönnunum stríð á
hendur, en um leið gerast
straumhvörfin. Hann verður
snortinn af miskunnsemi og
göfgi góðgerðamanns síns,
biskupsins, og heitir því að
gerast nýtur maður.
Jean Valjean fær aðstöðu til
þess að lina hina hörðu dóma
laganna; hann verður borgar-
stjóri. En þá koma fornar synd-
ir yfir hann á ný. Hann verð-
ur að bjarga meðbróður sínum,
sem dæmast átti vegna hans,
með frelsi sínu. Þó ofbýður
honum fyrst frekja og hrotta-
skapur lögreglustjórans, er
hann ryðst inn að sjúkrabeði
skjólstæðings hans og svo að
segja drepur hann. Jean legg-
ur á flótta með uppeldisdóttur
sinni og kemst undan. Árin
líða. Uppeldisdóttir hans er
orðin gjafvaxta kona, og ástin
kemur til sögunnar. Maður
gizkar á að föðurtilfinningar
Jean séu blandnar öðrum heit-
ari. En — hvað elskar sér líkt.
Hann er ekki ungur lengur og
verður að bergja á þeim beizka
bikar, að annar maður taki
stúlkuna hans. Þetta áfall fær
liann naumast borið, en þá taka
atburðimir aðra rás. Jean Val-
jean fær enn á ný að sýna
miskunnsemi sína og hjálp-
ar elskendunum til þess að ná
saman. En þá koma gömlu
syndimar. Þjónn laganna stend-
ur við dymar, óbifanlegur. Jean
gefst upp. Nú var stundin kom-
in, og hann réttir fram hend-
urnar eftir járnunum. Þá loks
mildast Javert, lögreglustjór-
inn. Hið góða er að fá yfir-
liöndina í sál hans: Farðu og
kveddu ástvini þína. í fyrsta
sinn braut þessi strangi maður
Framli. á 4. siðu.