Tíminn Sunnudagsblað - 11.11.1962, Blaðsíða 20
EVSorse -
Framhald af 857. síðu.
hagur hans var mjög bágur. Og um
þessar mundir varg hann fyrir áfalli,
sem hann tók sér mjög nærri. Banda
rikja'ping hafði skipað nefnd, sem
átti að velja úr fjóra listmálara til
þess að skreyta hringsalinn í þing-
húsinu. Adam forseti sniðgekk
Morse, og Það særði listamannsstolt
Morses djúpt: „Adam drap mig sem
málara og gerði það að yfirlögð'u
ráði,“ — sagði hann við einn af vin-
um sínum.
Eftir þetta hætti Morse alveg að
rnála, en helgaði líf sitt ritsímanum.
Fyrst hugsaði liann sér að nota raf-
segul fyrir hvern bókstaf, en eftir
margvíslegar tilraunir, fækkaði hann
þeim niður í 3—4, og að lokum fékk
hann kerfi sitt til að verka með
einum rafsegli og tveim þráðum.
Fyrsti símriti Morses var ákaflega
frumstæður. Hann var festur á gam-
alt litabretti og táknin voru send með
hjálp skífu í stað þess, að nú er not-
aður sérstakur lykill.
24. janúar sýndi Morse tæki sitt
opinberlega í fyrsta sinn. Hann von-
aði fastlega, að þingig léti honum í
té nægilegt fé til þess að koma á rit-
símasambandi milli fjarlægra staða.
En það var ekki fyrr en fimm árum
seinna, að þingig veitti honum 30.
000 dollara til þess að koma á sím-
skeytasambandi milil Baltimore og
New York. Línan milli þessara stór-
borga var tekin í notkun árig eftir,
þar með var grundvöllurinn lagður
að hinni hröðu uppbyggingu í Banda
ríkjunum. í Evrópu tóku menn einn
ig tæki Morses í sína Þjónustu, og
lífið brosti nú vig honum. Á þingi
tíu þjóða í París,, sem haldið var
1858, ákváðu Þær, að tillögu Napole-
ons III að heiðra Morse með 400.000
frönkum. Af þessari miklu fjárhæð
fengu samstarfsmenn hans sinn hluta,
en í hans hluta komu samt 19.000
dollarar. Helztu vísindastofnanir
l.aimsins heiðruðu hann. Hann var
gerður að heiðursdokto/ við Yalehá-
skólann í Bandarikjunum og þjóð-
þjóðhöfðingjar Danmerkur, Frakk-
lands og Prússlands sæmdu hann
orðum.
Á ferðalagi sínu í Evrópu heim-
sótti hann Rússland,' og Alexander
III. tók persónulega á móti honum í
Pétursborg og gaf honum styttu,
sem stendur í Central Park í New
York.
Morse andaðist, þegar hann var
81 árs ag aldri. Hann hafði hlotið
frægð og heiður fyrir símrita sinn,
en áreiðanlega hefur hann óskað frem
ur eftir því að vera metinn sem
listamaður, meðan hann lifði. En nú
er hann álitinn meðal fremstu and-
litsmálara síðustu aldar í Banda-
ríkjunum.
NJÁLSBRENNA -
Framhald af 851. síSu
í Austur-Landeyjum. Og Njála nefnir
þrjá bæi í Vestur-Landeyjum, Berg-
þórshvol, Álfhóla og Berjanes. í Aust
ur-Landeyjum kemur einungis einn
bær vig sögu Njáls, þ.e. Hvítanes,
þar sem Höskuldur bjó. Vegna strjál-
býlis hefur því ekki verið auðhlaup-
i'ð að því að draga santan mikið lið
á skömmum tíma. Og mestu mun þó
sennilega hafa ráðig í því efni, að
öflugustu styrktarmennirnir, höfð-
ingjarnir Ásgrímur Elliðagrímsson
og Hjalti Skeggjason, voru búsettir
úti í Árnessýslu. Af því ag nálæga for
ustu vantaði, getur liðssöfnunin hafa
lent í hiki og handaskolum, og ekki
sízt vegna þess, að Flosi mundi lið-
sterkur og því ekki auðsóttur nema
með öruggri forystu og fjölmennu
liði.
Eitt af því, sem bendir á undirbú-
inn liðssafnað af hálfu Njáls og sona
hans, er og viðbrögg Flosa í brennu-
lokin. Hann telur sér eigi setugrið
boðin, sem von var til. Og hann hrað-
ar mjög ferð sinni, fer jafnvel áður
en vitað er með vissu, hvort allir séu
dauðir, sem við eldinn börðust. En
hann fer ekki beina leig inn í Þórs-
mörk, sem var þó skemmsta og heppi-
legasta leiðin austur á bóginn. Hann
fer heldur í aðra átt — upp í Hvol-
hrepp — eða stytztu leið frá Berg-
þórshvoli til fjalls og skógar. Hann
sýnist hitta Ingjald frá Keldum að-
eins vegna þess, að leiðin, sem hann
velur til undankomu, gaf honum svo
gott tækifæri til þess. Það, hvernig
Flosi hagar ferg sinni frá Bergþórs-
hvoli, verður naumast skilið á ann-
an veg en að hann hafi búizt við á-
rekstri við andstæðinga á hverri
stundu. Annars hefði hann ekki sótt
til skógar úr leig eða falið sig í fjöll-
um dögum saman. Og sagan sjálf
staðfestir fyllilega, að Flosi hafi í
þessu ekki farið viilur vegar. Það
skiptir ekki löngum togum áður en
Ásgrímur og Hjalti eru komnir aust-
ur að Þverá — alla leið utan úr
Árnessýslu — meg fjölda manns.
Af öllu því, sem hér hefur verið
sagt, leyfi ég mér að draga eftirfar-
andi ályktanir: Njáll gengur ekki
hugsunarlaust inn í húsin á Bergþórs
hvoli í síðasta sinn. Hann fer þang-
að ásamt mönnum sínum, af því að
hann veit húsin rammger og því örð-
ug til sóknar. Hann veit, að eldur
muni að þeim borinn, en hann er
viðbúinn að mæta honum. Og
hann byggir á því, ag vörnin
inni muni endast þangag til
fyrir, komi til hjálpar. En þétta
lið, sem búið var að ieggja durög
fer öðruvísi en ætlað var. Kolur Þor-
steinsson finnur ráð til að flýta
brennunni og tekur hún því skamma
stund. Hjálpin utan frá kemur of
seint. Njáll hefur gjört sitt til þess
að bjarga sér og sínum. En þegar
varnirnar bregðast af óvæntum or-
sökum, vill hann ekki lifa lengur.
Hann kýs að deyja með sonum sín-
um, af því að honum mistókst að
verja þá og vantar jafnframt kjark
og getu til að hefna þeirra sjálfur.
Þannig skilst mér, að Njáli hafi farið
á hinni átakanlegu úrslitastund, en
hvorki oftrú né elliglöp hafi ráðið
gerðum hans.
Njáll virðist stundum ekki hafa
'sett það fyrir sig að beita brögðum og
tefla á tvær hættur. Ef treysta má
sögunni, er ljóst dæmi þess fyrsta
ferð Gunnars á Hlíðarenda í Dali
vestur, sem farin var að ráðum og
undirlagi Njáls. Ef til vill hefur hann
ætlað Flosa að falla á sjálfs síns
bragði á svipaðan hátt og Hrútur
féll fyrir Gunnari. Með því að leyfa
Flosa að komast alla leið að sér og
bera eld að húsum, gat Njáll verið
að safna glóðum elds að höfði honum-
Tækist að hrekja hann frá því hefnd-
arverki með utanaðkomandi hjálp,
hafði hann verr af stað farið en heima
setið. Það sagðist ekki lítið á því að
bera eld að húsum manna. Njáll liafði
því ráð Flosa í hendi sér og átti
auðvelt með að jafna víg Höskuldar
Hvítanessgoða, ef hann hefði getað
hrundið brennunni af höndum sér í
tæka tíð.
Að dómi fróðra manna er Njála
ekki skráð fyrr en um 250 árum eft-
ir að atburðir hennar gerast. Það
þarf því enginn að furða sig á því,
þótt margt kunni að hafa gerzt eitt-
hvað öðruvísi en sagan sjálf vill vera
láta. Hinn glæsilegi höfundur Njálu
er ef til vill fyrst og fremst skáld,
sem byggir listaverk sitt utan um
harmleikinn mikla, brennu Njáls og
sona hans, án þess að hafa örugg
söguleg gögn í höndum. Þess vegna
verður honum ekki legið svo mjög
á hálsi fyrir það, þótt hann misskilji
síðustu fyrirskipunina, sem Njáll gef-
ur.
Eg ge'hg þess ekki dulinn, að ýms-
ir muni ekki vera mér alls kostar
sammála um fyrrgreindar niður-
stöður. En hvað sem því líður, verður
því ekki neitað, að þær sýna Njál
heilsteyptastan og sjálfum sér sam-
kvæmastan alveg fram á síðustu
stund. Og ég vona, að þrátt fyrir allt
megi þessar hugleiðingar mínar frem-
ur verða til þess að nálægja menn
sögu Njáls, örlögum hans, mannviti,
drengskap og dáð. Njálssaga er eitt
af þeim sígildu þjóðarverðmætum,
sem engin ísler.zk kynslóð hefir ráð
á að láta sig litiu skipta eða gleyma-
860
T f M I N N — SUNNUDAGSBLAÐ