Tíminn Sunnudagsblað - 22.11.1964, Blaðsíða 9

Ágúst Sigurðsson:
BAK VIÐ STÓLINN
Tindastóll er eitt mesta fjall í
SkagafirSi, nær tuttugu km. langur
og mikill um sig á alla vegu. Svip-
mestur er hann allra fjalla, þegar
siglt er inn fjörðinn. Og úr Austur:
Skagafirði er hann meginbreiður, hár
og samanrekinn að sjá, yfir stálgrá-
um sæ. Strandlengjan austan undir
honum er byggð og dregur nafn af
yzta bænum, Reykjum. Hin kunna
Glerhallavík er þar skammt norður
af Reykjadiski. Hét þar áður Reykja-
nes, én þaðan segir Grettissaga, að
vika sjávar sé til Drangeyjar. Þá er
þeir bræður Grettir og Illugi höfðu
ákveðið að leita til Drangeyjar, héldu
þeir til Skagafjarðar og að Reykj-
um á Reykjaströnd. Þorvaldur bóndi
taldist undan að flytja þá út í eyna
og sagði, að Skagfirðingum mundi
það þykja engin vinsending. Grettir
tók þá fésjóð, er móðir hans hafði
gefið honum, og fékk bónda. Hann
varð léttbrýnn við féð og fékk til
húskarla sína þrjá að flytja þá um
nóttina í tunglsljósi. Stephan G.
Stephansson kallar þar Reykjasund
í vísunni Við Drangey. Hér synti
Grettir til lands, er eldur slokknaði
í eynni, en Reykjabóndi ferjaði aft-
ur út. Innar á ströndinni er hið
forna prestsetur, Fagranes. 1880 var
Fagranesprestakall lagt niður og
1891 voru báðar kirkjurnar, í Fagra
nesi og á Sjávarborg, felldar af og
ein sókn skipuð um kirkju á Sauðár-
króki.
Hér var ekki ætlunin að lýsa því
landi, sem við blasir af sjó, bæjaröð-
inni inn Reykjaströnd og í Borgar-
sveit. Við skulum halda upp frá Sauð
árkróki innan Tindastóls, leiðina um
Gönguskörð. Á vinstri hönd sjáum
við heim að Skollatungu. Af fom-
um.skrám má ráða, að hún hafi verið
önnur tveggja jarða, sem Möðru-
vallaklaustur átti í Skagafirði. Hin
jörðin em Móskógar í Fljótum. Ann-
ars leikur vafi á um Skollatungu.
Vera kann, að átt sé við Sörlatungu í
Hörgárdal. Ýmíss bæjarnöfn hafa
breytzt ótrúlega. Vonandi fær þó hið
ágæta Skollatungunafn enn að hald-
ast lengi í Gönguskörðum, enda þótt
hitt sé von manna, að ref fækki á
þessiun slóðum. — Bærinn á Veðra-
móti er á hægri hönd og stendur
hátt. Vegfaranda finnst nafnið hálf-
kuldalegt, því honum býður í grun,
að næðingasamt sé þarna á öxlinni.
En hin nafnkunnu Veðramótssyst-
kini gera garðinn frægan. All löngu
norðar er bærinn á Heiði. Þar mun
oft hafa verið gestkvæmt, er menn
gengu milli héraða. Þetta er fæðing-
arstaður Stefáns grasafræðings op
kennara á Möðruvallaskóla. A
Möðruvöllum bjó Stefán til 1910 og
þar em þau grafin, hjónin frá Heiði
í Gönguskörðum. Heiðl er á sveitar-
og sóknarenda. Við fórum hjá yzta
bænum í Gönguskörðum, og síra Þór-
ir Stephensen á Sauðárkróki á ekki
eridni lengra á húsvitjunarferðum.
Breiðastaðir em í eyði. Áfram er
haldið með Grímsá milli Tindastóls
og Kolugafjalls, þar til komið er nið-
ur í Laxárdal. Vegurinn skiptist, leið-
in upp dalinn liggur framhjá eyði-
býlunum Hrafnagili, Herjólfsstöðum
og loks gömlu landssímastöðinni á
Illugastöðum. Þar bjó eitt sinn hag-
yrðingur, Lúðvík R. Kemp. Bók hans
af sögnum um síysfarir í Skefilsstaða-
hreppi 1800-1950 vitnar um það, hve
sumar sveitir gátu beðið mikið af-
hroð sakir slysfara, einkum þar sém
sjósókn var. Kemp getur 70 manna, ,
sem fómst ó þessum tíma, meirihlati
úr hreppnum utanverðum. Ófáií •
drukknuðu í ám og vötnum o# 1
hörmulega margir urðu úti. Síra *
Gunnar Árnason segir í ritdómi um
bókina: „Að lestri loknum verður
skuggi sorgarinnar og slóði erfiðleik-
anna, sem fór í kjölfar þessara at-
burða og ólýst er, — enda ekki unnt
að segja með orðum — manni minni
legast". — Hjá Illugastöðum er orð-
ið þröngt um og hækkar landið ört,
en vegurinn liggur áfram um Þverár-
fjall og níður í Refasveit í Austur- .
Húnavatnssýslu. Sú leið er löngu fær
bílum og miklu fyrr en leiðin fyrir ■
Skaga, en þá er farið niður Laxárdal-
inn og út Skefilsstaðahrepp. í Laxái»'
dal eru nú fimm bæir í byggð. Skíða
staðir, mikil jörð og forn bænhús-
staður, skammt utan við vegamótin
Hafragil austan undir bröttum Háls
inum og Þorbjargarstaðir alllöng
utar, út við Laxárvík eða Sævar
landsvík, sem stundum er svo nefnd
eftir bænum Sævarlandi, gömlum
kirkjustað, sem stendur undir norð-
urrótum Tindastóls. Skammri bæjar-
leið þar innar frá er staðurinn að
Hvammí í Laxárdal. Þar skulum við
koma heim á þessari ferð okkar bak
við Stólinn.
Við Laxána er sýnt, að vegamála-
stjórnin sóar ekki almannafé í brú
Gamla kirkjan á Sjávarborg er nú skemma. Hríngur er í hurðinni, og kvist-
gluggi, sem var yflr prédikunai ptól, er enn óhreyfSur. Borgarsveit’ hefur átt
kirkjusókn að Sauðárkróki síðan 1891, líkt og Reykjaströnd.
Ljósmynd: Ágúst Sigurðsson.
T í M I N N — SVNNUDAGSI5LAÐ
104!