Tíminn Sunnudagsblað - 21.02.1965, Blaðsíða 2

ViS leitarmannakofann við Langavatn. — Ljósmynd: Þorsteinn Jósepsson.
■'.u- ••■ -r' ■■■ ; ,• . ■ * .
Jóhannes Davíðsson
j LEITUM Á LANGAVATNSDAL
Vorið 1914 lauk ég námi í bænda-
skólanum á Hvanneyri, og var eftir
það um vorið og sumarið kaupamað-
ur á Ánabrekku á Mýrum hjá Guð-
laugi bónda /ónssyni og Páli Jóns-
syni, kennara mínum á Hvanneyri,
og konu hans, Þóru Baldvinsdóttur,
er fóru að búa á Ánabrekku þetta
vor í félagi við Guðlaug, sem átti
jörðina, að mig minnir. Eins og
kunnugt er fór Páll til búskapar
að Einarsnesi vorið 1916 og bjó þar
síðan til dauðadags, 1925, en kenndi
í Hvanneyrarskóla á vetrum.
Vorið 1914 var eitt hið kaldasta,
sem komið hefur á þessari öld. Jörð
var að vísu auð snemma þar vestur
á Mýrum, en greri afar seint, og
minnist ég þess, að þriðja dag júlí-
mánaðar var ennþá talsverður klaki
í jörðu í túninu á Ánabrekku. Sú
jörð er þó skammt frá sjó, og svo
láglent er þar, að sjórinn fellur upp
í ána við túnfótinn um flæðar.
Sumarið 1913 var eitt versta sum-
ar, sém komið hefur á Suðurlandi.
Rigndi að heita mátti hvern dag
allt sumarið. Ég man aðeins eftir
fjórum þurrkdögum samfelldum. Það
var þess vegna ekki við góðu að
búast um afkomuna vorið 1914: Hey-
ln níðhrakin, kaup á fóðurbæti eng-
ln í þá daga og ofan á illt sum-
ar bættist erfiður vetur og fádæma
kalt vor. Þá varð líka hið mesta
fellisvor, sem komið hefur á þessari
öld, einkum um Suðurland og Vest-
urland.
Ekki man ég um fénaðarhöld í ná-
grenni við okkur þetta vor — heyrði
þó talað um horfallið hross og stór-
bónda í Norðurárdal, sem keypt
hafði þrjú hundruð ær vestur í sveit-
um og rekið heim til sín, en svo
margar ánna dóu á leiðinni, að hún
var sögð vörðuð horskrokkum.
Ekki veit ég hvernig fullorðna
fénu á Ánabrekku reiddi af, því að
lítið var um það talað. Ég kom aldrei
nálægt fé. Fjárhúsin voru nokkuð
langt frá bænum, og þangað fór Guð-
laugur bóndi eftir vinnutíma á kvöld-
in til þess að sinna fénu, því að
alla daga vann hann að jarðabótum,
ásamt fjórum piltum, sem voru við
verknám hjá Páli Jónssyni. Ég hafði
þó lokið verknámi mínu vorið áður.
Það man ég samt, áð Guðlaugur
kvaðst hafa misst áttatíu unglömb
um vorið. Lambið reiknaði hann á
tíu krónur, og þótti honum að von-
um tjón sitt mikið.
Einu sinni um vorið kom ég nið-
ur að fjárhúsunum, sem voru við
Langá. Mér er það glöggt í minni,
að fjárhúshaugurinn, sem var mikill
um sig, var alþakinn dauðum lömb-
um, sem þangað hafði verið fleygt.
Hef ég ekki séð slíka sjón í ann-
an tíma, og henni fæ ég ekki gleymt.
Ekki veit ég, hve margt fé hafði
verið á fóðrum um veturinn, en ég
býzt við, að það hafi verið nokkuð
margt, miðað við fjáreign þá, því
að jörðin var mikil og góð, skóg-
ar miklir og útigangur.
Sumarið 1914 var einnig úrfella-
samt, einkum síðari hlutinn og haust-
ið. Man ég, að firnin öll af heyi
voru úti, bæði í sæti og öðru ásig-
komulagi, inni með Borgarfirði, þeg-
ar við riðum í göngurnar, og var
mikið af sætinu umflotið vatni.
Svo kemur að göngunum. Her-
mann Ingimundarson úr Saurbæ í
Dölum hafði verið í Hvanneyrarskól-
anum veturinn áður og ætlaði að
ljúka þar námi næsta vetur sem hann
og gerði. Hann var einnig kaupa-
maður á Ánabrekku um sumarið.
Vorum við sendir þaðan í göngurn-
ar. Hefur fundum okkar ekki borið
saman síðan við skildum þetta haust.
Við lögðum af stað sunnudags-
morguninn í tuttugustu og annarri
viku sumars með þrjá hesta. Var
klyfsöðull á einum þeirra, og var
þar nesti okkar og sokkaplögg til
skipta. Olíuklæðnað höfðum við að
sjálfsögðu með okkur.
Það var fimm vetra foli, sem
klyfsöðullinn var á, bleikur að lit,
lítt taminn, fjörugur og baldinn og
svo stríður í taumi, að erfitt var
að halda við hann. Gnúði hann sér
fast upp að hesti þeim, sem hann
var teymdur með, og kom það óþægi-
lega niður á gangnanestinu okkar
Hermanns eins og síðar kom í ljós.
Guðlaugur átti gamla stóðhryssu,
bleika, sem aldrei hafði í hús kom-
ið, en einu sinni verið bönduð í
forardýi. En þeir menn, sem það
gerðu, urðu fegnir að sleppa henni
sem fljótast aftur. Út af þessari
hryssu var allmargt hrossa, allt
bleikt á lit, fjörmikið, viljugt og
þróttmikið. Til var á Ánabrekku
nokkuð af hrossum af öðru kyni,
allt lakara, og hef ég þar séð gleggst-
an mun á erfðum í hestastofni.
Við Hermann riðum að heiman
í góðu og þurru veðri þennan sunnu-
dag, sem leið liggur — fyrst upp
með Langá, unz komið var á Borg-
arnesbrautina við Langárfoss, síðan
eftir henni til Borgarness og þaðan
upp þjóðveginn inn með Borgarfirði
allt að Svignaskarði. Þar varð ég
eftir. Hermann fór yfir í Stafholts-
tungur að finna kunningjafólk sitt.
Þetta var svo snemma dags, að við
gátum auðveldlega náð háttum á
Langavatnsdal, þótt við tefðum nokk-
uð.
Ég beið Hermanns í Svignaskarði,
en þar stóð svo á, að fátt manna
var heima. Fólk var að hirða hey,
binda og reiða heim á tólf hestum,
og er það mesta heylest, sem ég
hef séð á ævi minni. Á Svignaskarði
var stórbýli og byggingar réisuleg-
146
T f M I N N — SUNNUDAGSBLAÐ