Tíminn Sunnudagsblað - 11.04.1965, Blaðsíða 2
Hrólfur Kristbjörnsson:
HAFÍSÁR 06 HARÐ-
INDI í MlNU MINNI
Nú er hafísinn, landsins forni
fjandi, á sveimi við Norðuriand, og
fyrstu útvarpsfréttirnar, sem við
heyrum á morgnana, og hinar síð-
ustu, sem við heyrum á kvöldin, eru
venjulega um hann. Því er nákvæm-
lega lýst, hvar hann sé og hvert
hann stefni. Svo er að sjá, að mönn-
um standi ennþá nokkur stuggur af
honum, þrátt fyrir alla tækni, og er
það ekki ástæðulaust. Áður fyrr voru
menn þessu vanir. ef marka má hinn
gamJa málshátt:
„Sjaldan er mein að miðsvetrarís
né gagn að góuís. en oft kemur veiði
með vorís “
Þótt ekki sé failegt að auka ótta
manna-við ísinn, datt mér í hug að
vekja upp gamlan draug — sem sé
rifja upp mirtningar um ísa- og harð-
indavetur. Ég ætia þó ekki að fara að
segja neinar Munkhausensögur. Ég
held mig við staðreyndir, hef draug-
ana eins og þeir voru, og segi allt
eins og ég man bezt og veit sannást
og réttast. Þó getur verið, að ég
muni ekki rétt öll ártöi frá fyrri
tímum — fyrir aidamótin síðustu.
Öli árin milli 1880 og 1890 mun
nokkur hafís hafa komið að Norður-
iandi og flest árin einnig að Austur-
landi Eitt þessara ára kom hafís á
túnaslætti, snemma í júlímánuði, og
fyllti þá alla firði á Austurlandi, að
minnsta kosti suður fyrir Fáskrúðs-
fjörð, og lá hann þar til ágústloka.
Séra Daníel Halldórsson, sem þá
var prestur á Hólmum í Reyðarfirði,
lýsti komu hans svo í minni
áheyrn: Dag þann, er ísinn kom,
var vinnufólk frá HóJmum úti í varp
hólmum, sem eru utar í firðinum,
skammt undan landi, að taka dún úr
hreiðrum. Veður var gott um morg-
uninn, sólskin og logn, en snemma
dags kom snarpur, sárkaldur utan-
vindur, og kom hafísinn hraðbyri
með innfallinu. Fólkið, sem í hólm-
unum var, sá hann koma inn fjörð-
inn. En það vildi Ijúka verki sínu og
fór ekki brott fyrr en ísinn urgaði
við klettana. Sagði séra Daníel, að
karlarnir hefðu orðið að leggjast
fast á árarnar til þess að hafa undan
ísnum inn í lendinguna á Hólmum.
Ekki taldi séra Daníei þetta vont
sumar til landsins. Það var úrfella-
lítið, þótt kalt væri, og nýting þvi
góð á heyjum. Sjálfur sagðist hann
aldrei hafa átt meira hey heldur en
eftir þetta sumar, og kvað hann það
hafa stafað af því, að flestir þurra-
búðarmennirnir, sem þá voru eink-
um á Eskifirði, hefðu unnið af sér
dagsverk það, sem hverjum verkfær-
um manni var skylt að gjalda presti,
og sumir meira til þess að afla sér
bjargar, því að ekki varð þá róið til
fiskjar, svo að teijandi væri. Dag-
laun voru þá tvær krónur og matur;
en sumir unnu fyrir minna. Átta
stunda vinnudag nefndi enginn, og
mun tólf stundir hafa verið iágmark-
ið.
Einn vetur á þessu tímabili kom
ísinn á einmánuði, og fyllti þá alla
firði. Þá stóð svo á, að fjórir menn
voru staddir úti í Seley, og tepptust
þeir þar í nokkra daga. Vonuðu þeir
fyrst, að ísinn greiddist svo sundur,
að fært yrði til lands. En það brást,
og lögðu þeir þá á stað með lítinn
bát, sem þeir ýmist drógu á jökunum
eða fleyttu á milli þeirra. Lentu þeir
í miklu erfiði og hröktust með norð-
urfallinu fyrir Vaðlavík norður und-
ir Gerpi og svo með suðurfallinu
suður undir Krossanes. Þar komust
þeir á land heilu og höldnu. Frá
þessu er greinilega sagt í bók Ás-
mundar Helgasonar frá Bjargi, Á sjó
og landi. Hann var einn af þessum
fjórum mönnum, sem tepptust í Sel-
ey, greindur maður og sannorður.
Vorið 1889 sá ég fyrst hafís, svo
að ég muni eftir því. Þá var Reyðar-
fjörður fullur af ís fram á sumar,
harðindi og heyleysi og verzlanir
vörulausar. Þetta vor var iengi síð-
an nefnt Míökustrandsvor. Svo stóð
á þeirri nafngift, að Ottó Wathne
var að reyna að koma skipi sínu, er
Miaca hét, gegnum ísinn til Seyðis-
fjarðár, en gat kom á skipið undan
Gerpi, svo að hann sigldi því á land
í Vaðlavík. Var vörunum skipað þar
upp, sumum sjóblautum, en þó miklu
óskemmdu. Voru þær boðnar þar upp
með þeim skilmála, að þær skyldi
borga þegar í stað við hamarshögg.
Fáir komu þó þangað með peninga,
sem neinu næipi, og urðu því vörurn-
ar ódýrar. Keypti Ottó Wathne mest
sjálfur og seldi þær aftur á lágu
verði. Dreifðust þær þannig um ná-
læg byggðarlög og urðu mörgum að
gagni. Sjóblautt korn var notað
sem gripafóður, en hitt, sem
óskemmt var, til manneldis, svo og
kaffi, sykur og fleira. Um þetta allt
/
314
T 1 M I N N - SUNNUDAGSBLAU