Tíminn Sunnudagsblað - 02.05.1971, Blaðsíða 6
OLAFUR ÞORVALDSSON:
TEKIÐ
Áður fyiT var oft liaft á orði, að
þessi eða hinn væri búinn „að
taka heima“, þegar sá hinn sami
hafði fest sér jörð eða kot til ábúð-
ar. Þessi ósköp hafa nokkrum sinn-
um hent mig á lífsleiðinni, að taka
heima, festa mér jörð eða ábýli til
búskapar, oft að lítt athuguðu
máli, jafnvel af tilviljun einni.
Þessi tilbreytni reyndist mér
nokkuð misjafnlega — á stundum
vel, stundum miður.
Það mun flestum reynast nokk-
ur viðburður, þegar jörð er tekin
til ábúðar, hvort heldur er til
kaups eða á leigu. Það er eitt af
hinum óskráðu blöðum í lífsbók
hvers og eins.
Það er sagt, að skórinn verði að
laga sig eftir fætinum — eða fót-
urinn eftir skónum. Ég held, að
svipað lögmál gildi um manninn
og jörðina. Annað tveggja verður
sá, sem flyzt á bft lítt eð óþekkta
jörð, að laga sig sem bezt eftir
jörðinni eða jörðin lagar sig eftir
manninum. Geti ekkert samkomu-
lag orðið, tel ég vonlítinn búskap
á þeirri jörð.
Ekki verða hér rekin tildrög
allra minna heimtaka. Ég tek hér
eitt út úr, en það var, þegar ég
tók heima í Herdísarvík í Selvogs-
hreppi vorið, eða réttara sagt sum-
arið 1927. Vorið áður, það er 1926,
seldi ég jörð okkar hjónanna vest-
ur á Snæfellsnesi, sem við höfðum
búið á nokkur undanfarin ár, en
áður var ég búinn að tryggja okk-
ur jarðnæði tveggja kota á Hval-
eyri við Hafnarfjörð. Ekki rek ég
heldur hér orsakir þess flutnings,
þær koma máli þessu ekki við —
en til hverrar sögu verður noikkuð
að bera.
Það mun hafa verið í síðara
hluta júlímánaðar 1927, er við
hjónin stóðum við slátt á túni okk-
ar á Hvaleyri, nokkuð fyrir venju-
legan fótaferðartíma, að kona mín
vekur athygli mína á, að maður á
FYRRI HLUTI
HEIMA
brúnu hrossi kemur niður veginn,
sem liggur af aðalveginum, og
stefnir að túnhliði okkar. Þetta var
óvenjuleg sjón, einkum á þessum
tíma sólarhringsins. Hér hlaut
langferðamaður að vera á ferð, og
fer ég strax að huga nánar að þess-
um árrisula ferðalangi. Eftir smá-
stund segi ég við konu mína, að
ekki kunni ég mann að kenna, sé
þetta ekki Kristmundur bóndi í
Stakkavík í Selvogi. Við Krist-
mundur vorum vinir og mjög sam-
rýndir á æsku- og uppvaxtarárum
okkar í Hafnarfirði, og svo var
ekki nema mánuður frá því, að við
sáum Kristmund seinast á þessu
sama hrossi. Þetta reyndist rétt
vera. Sá var maðurinn.
Hið fyrsta, sem ég spurði Krist-
mund um eftir kveðjur okkar, var,
hvort nokkuð væri að hjá honum.
Hann kvað svo ekki vera, en seg-
ist ætla að biðja mig fyrir hann
Brún sinn, þar eð hann þurfi að
biegða sér til Reykjavíkur, og var
það auðsótt mál.
Þegar við höfðum koimið hestin-
um á snapir, gengum við í bæinn.
Kona min bar Kristmundi góðgerð-
ir — hann hlaut að vera hjall-
hanginn eftir að hafa verið á ferð
alla nóttina. Á meðan við drukkum
morgunkaffið, minntist ég á það,
að hann hlyti að hafa mjög brýnt
erindi að reka, úr því að hann
væri á ferð um hásláttinn, og það
í þurrkatíð.
„Það er nú samt í sambandi við
sláttinn, að ég fer þessa ferð“, anz-
ar Kristmundur.
Svo segir hann mér, að nú sé
Herdísarvíkin komin í eyði, og hafi
ég ef til vill heyrt um það. Þórar-
inn, bóndinn í Herdísarvík, hafi
flutt til Reykjavíkur með sitt fólk,
sem væri ekki margt, aðeins þau
hjónin og gömul kona, sem búin
hafi verið að vera þar mjög lengi.
Þetta hafi gerzt eftir að rúningu
fjárins og ullarþvotti lauk.
„Þau ætla ekki að hrekja Fríðu,
gömlu vinnukonuna, frá sér, þótt
hún geti lítið eða ekkert gert“,
segir Kristmundur.
Þííss var von og vísa af þeim
hjónum, Ólöfu og Þórarni. Tryggð-
inni og ræktarseminni hafði ekki
verið týllt lauslega í þær mann-
eskjur.
Og Kristmundur heldur áfram
og segir:
„Nú þarf ég að reyna að kom-
ast til Reykjavíkur, þegar b.lar
fara að ganga, og leita uppi Einar
Benediktsson, skáld og fyrrver-
andi sýslumann, til að vita, hvort
hann vill lofa mér að slá meira
eða minna í Herdísarvikurtúninu,
þar eð útlit er fyrir, að Herdísar-
víkin byggist ekki þetta árið. Hlíð-
artúnið, sem ég hef undir, ætlar
að verða mjög lélegt, og ekkert
tún heima, svo sem þú veizt. Þór-
arinn bar vel á túnið að venju og
lét róta úr öllum hlössum snemma
í vor. Og nú þarf ég að biðja þig
fyrir Brún minn. Ég hugsa, að
hann verði rólegur, hann er ýmsu
vanur“.
Ég svaraði Kristonundi því til,
að þetta væri alveg sjálfsagt.
Um kvöldið kom Kristmundur
aftur, 'svo sem hann ætlaði sér, en
ekki með Herdísarvíkurtúnið í vas-
anum, og óvíst, hvort úr þessu
rættist fyrir honum. Við ræddum
þetta nokkra stund, unz Krist-
.mundur segir:
„Heyrðu annars, af hverju tek-
ur þú ekki Herdísarvíkina. Þessi
kot hérna eru ekki við ykkar
hæfi“.
Við þessa spurningu Kristmund-
ar hvarflaði hugur minn tíu ár aft-
ur í tímann til sumarsins 1917. Þá
var það, sem við hjónin komum
fyrst að Herdísarvík. Það sumar
dvöldumst við, ásamt ungri dóttur
okkar, í Krýsuvík. Þá bjuggu á
heimajörðinni systkm úr Hafnar-
firði, æskuvinir mínir og næstu
nágrannar. Það var á tíunda
sunnudegi eftir þrenningarhátíð,
nánar tiltekið þann 12. ágúst 1917,
að búið var að ákveða, að þau
systkinin og við hjónin riðum til
messu að Strönd í Selvogi, hvað
við og gerðum. Ekki var stanzað
á austurleiðinni í Herdísarvík, að-
eins komið heim á hlaðið og heils-
að upp á hjónin. Kaupamaðurinn
og vinnukonan voru nýriðin úr
hlaði til kirkju að Strönd. Allgóð
vinátta var með þeim Herdísarvík-
urhjónum, Þórarni og Ólöfu, og
systkinunum í Krýsuvík. Urðum
við að lofa þeim hjónum að koma
í bæinn á heimleið.
Þegar við komum til kirkjunnar,
var fólkið af bæjunum ýmist kom-
1 i n i n n
SUNNUDAGSBLAB