Tíminn Sunnudagsblað - 20.01.1973, Blaðsíða 4

Torfi Þorsteinsson
Annar hluti
Minningamolar um Ey-
mund Jónsson í Dilksnesi
Oft var til Eymundar leitað, er veik
indi bar að höndum, ef héraðslæknir
var fjarverandi. Þótti honum heppnast
lækningar vel, einkum var hann talinn
laginn að hjálpa konum i barnsnauð.
Þorieifur Jónsson, alþingismaður i
Hólum getur Eymundar i æviminning-
um sinum i tilefni þess, er fyrsta barn
þeirra Hólahjóna, Þorbergur,fæddist.
Frá þessum atburði er einnig greint i
„Skruddu” Ragnars Asgeirssonar og
þar vitnaö til heimildar Lovisu dóttur
Eymundar.
Sú saga er einnig til i annarri útgáfu
og þar stuðzt við samhljóöa frásögn
Lovisu og Sigriðar, dætra Eymundar.
Skal sú saga sögð hér, án þess að
leggja nokkurn dóm á það, hvor sögnin
sé réttust. En saga þeirra Lovisu og
Sigriðar er á þessa leið:
„Guðrún Einarsdóttir i Arnarnesi,
tengdamóðir Eymundar, var þá enn
starfandi ljósmóðir i Nesjahreppi, þótt
öldruð væri orðin og farin að missa
kjark. Héraðslæknirinn, Þorgrimur
Þórðarson, var fjarverandi, og var þvi
samkvæmt ósk ljósmóðurinnar leitað
aðstoðar Eymundar, sem þá þegar var
kunnur að farsælli hjálp við konur i
barnsnauð. Er Eymundur sá aö barnið
mundi ekki fæöast af sjálfsdáðum, brá
hann skjótt viö, fór heim til sin og
sagði konu sinni, hvernig horfði með
barnsfæðinguna. Bað hann Halldóru
hita sér vel gott kaffi og er hann hafði
drukkiö kaffið, fór hann til smiðju
sinnar og smiðaði þar tengur, sem
hann siðan tók barnið með. Heppnaöist
verkið svo vel að kona og barn lifðu og
heilsaðist vel”.
t blaðinu „Hæni” útgefnu á Seyðis-
firði 9. april 1927 segir samtima maður
Eymundar, Sigurður Arngrimsson,
frá Hornafirði, sögu þessa að mestu
leyti á sömu leið. Getur svo hver haft
það, er honum sýnist sannast i þess-
um efnum.
Arið 1896 halda Austur-Skaftfelling-
ar héraðshátið við rætur Almanná-
skarðs, til að minnast 1000 ára
byggðarsögu i héraðinu. Þar kemur
Eymundur fram og flytur frumort
ljóð, er vel þótti takast. Séra Jón Jóns-
son prófastur á Stafafelli getur
Eymundar i minningarriti sinu, út
gefnu 1922. Telur hann Eymund
áhrifamann i flokki heimastjórnar-
manna i Nesjahreppi, árið 1902 og seg-
ir m.a. að kosningaósigur sinn það ár
hafi að einhverju leyti stafað af þvi, að
Eymundur og fleiri áhrifamenn úr
Nesjahreppi hafi þá verið á förum til
Ameriku.
Sýnir þetta vel, aö Eymundur hefur
verið gjörhugull gáfumaður, sem
braut þjóðfélagsmál til mergjar.
Kvæði Eymundar og sendibréf hans,
sem varðveitzt hafa, eru þó
eflaust öruggasta heimildin um að
hann hefur verið óvenju viðsýnn bóndi,
gæddur eldlegum áhuga um vaxandi
gengiog velmegun þjóðarinnar. Fjöldi
samtiðarmanna Eymundar gaf sér
ekki tóm til að læra að lesa og skrifa,
en Eymundur gerði sér pennastöng úr
fjöðurstaf og lærði að skrifa fagra rit-
hönd, og bréf hans eru skrifuð af svo
góðri réttritun, aö menn geta freistast
tii að halda, að iangskólagenginn mað-
ur hafi fariö þar höndum um.
Efnahagur Eymundar mun jafnan
hafa verið fremur þröngur, enda var
ómegð mikil og ætið gestkvæmt á
heimilinu. Húsbóndinn var einnig
mjög oft fjarri búi sinu við margs kon-
ar störf i þágu samfélagsins og tekjur
af þeim störfum ekki miklar. Illt ár-
ferði mun þó hafa leikiö efnahag
þeirra hjóna einna harðast og fyllt þau
efa um batnandi hag hér á landi.
Þrjú af börnum Eymundar, þau
Guörún, Sigriöur og Björn fluttust til
Ameriku nokkru fyrir aldamótin og
lýstu landkostum i Ameriku mjög vel.
Allt þetta mun hafa ýtt undir Eymund
og fjölskyldu hans aö freista gæfunnar
i þessu undralandi.
Það varð svo úr, að þau seldu allar
eigur sinar og þar með jörðina Dilka-
nes, sem þau Björn Jónsson og Lovisa
dóttir þeirra keyptu, og i einum
vesturfarahópnum, sem lagði út á haf-
ið frá Austurlandi vorið 1902 eru þau
hjónin frá Dilksnesi ásamt fimm son-
um, þeim Höskuldi, Stefáni, Asmundi,
Jóhanni og Sigurði.
Það mun hafa verið um 20. mai 1902,
sem Eymundur og fjölskylda hans
lagði af stað frá Hornafirði. Verður nú
Eymundur sjálfur látinn lýsa ferðinni
yfir hafið, með þvi að birta hér nokkra
kafla úr bréfum, sem hann skrifaði
Birni syni sinum, þá búsettum i
Lækjarnesi i Hornafirði.
Glasgow, 27. mai 1902.
Nú erum við hingað komin og liður
öllum vel. Við lögðum af stað frá
Hornafirði kl. 10.00 um kvöld og vorum
komin á Fáskrúðsfjörð kl. 5.00 daginn
eftir. Fórum frá Fáskrúðsfirði á mið-
vikudag og komum til Klakksvikur i
Færeyjum daginn eftir og til Þórs-
hafnar um nóttina. Þar vorum við i
þrjú dægur og i morgun kl. 8.00 kom-
um við til Leith. — Engin tollrannsókn
og nú erum við komin hingað til
Glasgow 27. mai.
Verunni á Ceres gleymi ég aldrei.
Það var verra en hægt sé að lýsa. Við
máttum vera undir vindi og vatni og
vaða skit og bleytu upp fyrir stigvél og
engin mannsmynd á útlitinu.
Siöan við komum i land höfum við
mætt öllu góðu, svo vart getur betra
verið. Héðan munum við fara til
Liverpool. Við vorum öll vel hraust á
leiðinni nema Siggi. Það er munur að
sjá hér eða á Fróni, öll tré i blóma og
viða farið að slá.... Við vorum heppin
með túlk, Björn Jónsson, bróðir
Kristjáns skálds, kom um borð á
Fáskrúðsfirði og er hér okkar tals-
maöur. Hann hefur dvalið i Ameriku i
25 ár. Það er stilltur og gætinn maður.
Hingaö til hef ég getað notað dönsk-
una, en svo eru hér tveir i húsinu, sem
tala norsku..
Þetta bréf hefur Eymundur ekki
póstlagt þegar i stað, heldur er við það
tengt framhald eftir komu þeirra til
Ameriku — á þessa leið:
(Dagsett rúmlega tveim vikum sið-
ar)
52
Sunnudagsblaö Tímans