Morgunblaðið - 30.06.2004, Blaðsíða 37

MENNING
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 30. JÚNÍ 2004 37
Landsmót hestamanna á Hellu 28. júní - 4. júlí
Hátíð hestamanna
og allrar fjölskyldunnar
Sannkölluð uppskeruhátíð íslenskra hestamanna þar sem gæðingar og
knapar sýna hvað í þeim býr í fjölbreyttum keppnis- og sýningaratriðum.
Sannkölluð sumarhátíð fjölskyldunnar þar sem gefst ógleymanlegt tækifæri
fyrir börn og fullorðna til að njóta upplifunar, ævintýra og skemmtunar.
Missið ekki af einstæðu tækifæri til fundar við íslenska hestinn, íslenska
hestamenn, íslenska náttúru og sumardýrð.
Kynnið ykkur dagskrána og leitið frekari upplýsinga á www.landsmot.is
28. JÚNÍ - 4. JÚLÍ
www.landsmot.is
Í
S L
E N
S K
A
A
U
G
L Ý
S I
N
G
A
S T
O
F A
N
/ S
I A
. I
S
L
A
N
2
5 0
4 9
0
6 /
2 0
0 4
Fjölbreytt skemmtiatriði á hverjum degi
Fjölbreyttir gistimöguleikar
Góð tjaldstæði
Stutt í golf
Áhugaverðir ferðamannastaðir í nágrenninu
Barnaleikvöllur
Barnagæsla
Spaðarnir hleypa á músíksprett á fimmtudagskvöld
Stuðmenn halda uppi fjörinu á föstudagskvöld
Milljónamæringarnir með Stefáni Hilmars og
Bogomil Font slá í á laugardagskvöld
er lýsir því
hvernig hann og
frændsystkini
hans komast að
staðreyndinni um
dauða afa þeirra
– mannsins sem
með réttu hefði
átt að vera höfuð
fjölskyldunnar,
ættfaðirinn. Af-
inn birtist hvergi
í fjölskyldualbúmum eða bréfa-
kistlum – fjarvera hans er algjör.
Hann hefur jafnvel verið klipptur
út af ljósmyndum. Þannig á ósýni-
leiki föðurins sér samsvörun í fjar-
Í BÓKUM Pauls Austers verður
hversdagsleikinn ráðgáta. Fólk lifir
tvöföldu og þreföldu lífi, það hverf-
ur og birtist svo aftur, það leynir
nákomna grundvallaratriðum um
sig, fer á bakvið. Önnur stétt
manna fylgist með og njósnar. Þeir
púsla saman brotunum og komast
að hinu sanna á endanum, eða
missa af því, eins og gengur.
Þetta þekkja allir sem lesið hafa
skáldsögur Austers. Í Mynd af
ósýnilegum manni, sem Jón Karl
Helgason hefur þýtt af lipurð, fær
maður hinsvegar vissar skýringar á
því hversvegna Auster skrifar eins
og hann skrifar, hversvegna hið
hversdagslega og nálæga er honum
slík ráðgáta.
Allt liggur þetta auðvitað í sam-
bandi Austers við föður sinn.
Þetta er einfeldningsleg fullyrð-
ing, en það er mikið til í henni að
minnsta kosti svo mikið að það er
vel hægt að kalla þessa stuttu hug-
leiðingu Austers, sem hann skrifar
eftir fráfall föður síns, lykil að
verkum hans. Frásögnin hefst
þremur vikum eftir dauða föðurins
og kemur til af einhverskonar
nauðsyn: „Ég hugsaði: Faðir minn
er horfinn. Ef ég bregst ekki fljótt
við hverfur allt líf hans með hon-
um“ (bls. 8). Missir föðurins er ógn-
un við sjálfsmynd sonarins: Hættan
á að faðirinn taki merkinguna í lífi
hans með sér inn í dauðann. Frá-
sögnin frelsar soninn undan föðurn-
um: Á endanum hættir faðirinn að
skipta máli. Það er umhverfi hans
og hlutirnir sem honum tilheyra
sem glata merkingu sinni: „Og fyrr
eða síðar ganga þeir úr sér, detta í
sundur og lenda í glatkistunni. Ég
held að það muni ekki einu sinni
skipta nokkru máli“ (bls. 108).
Bók Austers er sársaukafull til-
raun til að ná utan um og skilja
samband sonar og föður sem er í
besta falli fjarlægt, í versta falli
ástlaust og innantómt. Hún snýst
öll um föðurinn, hver hann hafi ver-
ið, hverskonar maður, hverskonar
lífi hann hafi lifað. En innihald
hennar og það sem heldur henni
gangandi er leit sonarins að ást og
hlýju sem hann fékk aldrei frá föð-
ur sínum. Hvað eftir annað dvelur
Auster við sama hlutinn: Skort föð-
urins á ást sem birtist hvort heldur
er í viðbrögðum hans við fæðingu
sonarins, fyrsta barnsins, eða við-
brögðum hans við fæðingu fyrsta
barnabarnsins: „Ef hann gæti sýnt
sonarsyni sínum hlýju, væri hann
þá ekki með óbeinum hætti að sýna
mér hlýju? Maður hættir ekki að
þrá ástúð föður síns þótt maður sé
kominn á fullorðinsaldur“ (bls. 29).
Jafnvel þó að sonurinn hafi fyrir
löngu verið búinn að gera sér ljóst
að ást föðurins var annaðhvort of
djúpt grafin til að geta nokkurn
tíma komið fram, eða alls engin, þá
er dauði hans engu að síður það at-
vik sem útilokar ást hans end-
anlega. Með dauða sínum hefur fað-
irinn, sem í raun brást syni sínum
alltaf, brugðist honum fyrir fullt og
allt.
En það eru fleiri ráðgátur á
kreiki í frásögn Austers, sem að
hluta er saga sérkennilegrar gyð-
ingafjölskyldu í Bandaríkjunum á
fyrstu áratugum 20. aldar. Í fjöl-
skyldunni er þagað yfir glæp. Aust-
veru afans. Ljósmyndir af föðurn-
um í vinahópi vekja fyrst vonir um
nýja sýn, en hún reynist blekking.
Þær sýna aðstæður og fólk sem
engu máli skipta. Hátíðlegt sér-
pantað albúmið með áletruninni:
Líf okkar: Austerfjölskyldan er
tómt.
Mynd af ósýnilegum manni kom
fyrst út árið 1982 og er því á meðal
fyrri verka Austers. En bókin kall-
ast greinilega á við síðari verk, ekki
síst nýjustu bók hans, Book of Ill-
usions (Bók blekkinganna) sem
kom út fyrir tæpum tveimur árum.
Þar tekst sögumaður á við dauða
fólks í kringum sig og að lokum
sinn eigin dauða og skrif hans hafa
þann tilgang fyrst og fremst að
varðveita nærveru: Koma í veg fyr-
ir að veruleikinn sé alls ósnortinn
af nærveru þeirra sem þó hafa ver-
ið til.
Mynd af ósýnilegum manni er
bók um mann sem var en var þó
ekki. Því betur sem skyggnst er því
minna virðist vera að skoða. Samt
tekst Auster á endanum að gæða
föður sinn lífi. Þegar upp er staðið
hefur ráðgátan um Sam Auster
tæplega verið leyst – en hún hefur í
vissum skilningi verið leyst upp.
BÆKUR
Æviminningar
Paul Auster, 175 bls., þýðandi Jón Karl
Helgason, Bjartur, 2004.
MYND AF ÓSÝNILEGUM MANNI
Jón Ólafsson
Paul Auster
Samband sonar og föður
Sængurfataverslun,
Glæsibæ • Sími 552 0978
Sængur, koddar
og dýnuhlífar