Íslendingaþættir Tímans - 28.10.1970, Blaðsíða 16

MINNING
RICHARD THORS
FRAMKVÆMDASTJÓRI
Richard Thors andaðist 16. april
s.1. á níræðisaldri, en fæddur var
Richard 29. apríl 1888 í Borgar-
nesi, sonur hins kunna athafna
manns Thors Jensen og konu hans
Margrétar Þorbjargar Kristjáns
dóttur, en þau hjón voru svo kunn
að ekki er tilefni til að rekja ættir
þeirra hér.
Með Richard Thors hverfur af
sjónarsviðinu einn hinna svoköll
uðu aldamótamanna, sem mótuðu
athafnir og þjóðlífið allt, farman
af öldinni og allt þessa tíma og
endurheimtu fullt frelsi þjóðinni
til handa með lýðveldisstofnuninni
1944. Þessum mönnum fer nú ört
fækkandi og hafa hver af öðrum
troðið moldarskaflinn.
Rchard Thors hafið hins vegar
ákveðið bálför sér til handa um
hinztu jarðneskar leifar sínar, og
má segja, að það hafi vel sæmt
hinum stórbrotna athafnamanni.
Richard Thors er sá úr hópi alda-
mótamanna, sem hlotnaðist lengst
ur starfsdagur sinna samtíðar
manna. Hann var kominn á mann
dómsár, er ísland hlaut heima
stjórn á fyrsta tugi aldarinnar og
hóf þannig störf sín við hlið þeirra
manna, sem hófu alhliða viðreisn
menningar og atvinnumála þjóð
arinnar og hefur síðan starfað með
þremur hópum kynslóða.
Það þarf mikla hæfileika, fram
sýni, raunsæi og víðtæka mann
kosti til þess, fyrir einn og sama
manninn, að starfa með þremur
hópum ráðandi kynslóða í landinu,
O'g að verða samstiga þeim öllum
án þess að nokkru sinni yrði vart
neinna brotalama á samferðinni
með hinum breytilegu kynslóðum,
sem tóku við hver af annarri með
nýjum og breyttum viðhorfum. En
þetta tókst Richard Thors með
þeim ágætum, sem óvíst er að aðr
ir hafi fyrr eða síðar leikið eftir.
Hættan er ávallt til staðar, og verð
ur oftast raunhæf og til trafala,
þegar menn eru fyrst í yngri ald
ursflokki, en þeir, sem með völd
in fara, síðan jafnaldrar þeirra,
sem við völdum og framvindu
mála taka, og starfa loks með sér
yngri og síðast miklu yngri mönn
um. Er þetta eitt af þeim afrek
um, sem Richard Thors vann, og
er mesti og bezti mælikvarðinn á
umgengnishæfni hans í félagsleg
an þroska.
Richard Thors ólst upp á mann-
mörgu og stórbrotnu heimili for
eldra sinna, en það heimili átti
mikinn þátt í því að móta heimilis
brag eins og hann getur beztur
orðið, enda hefur það orðið sann
mæli um börn Thors Jensen að
áhrif bernskuheimilisins reyndust
gott veganesti á lífsleiðinni. Eimur
inn sem kemst í ker, keiminn
lengi eftir ber.
En áður en Richard Thors hóf
hið eiginlegt lífsstarf sitt aflaði
hann sér haldgóðrar, mikillar og
víðtækrar menntunar með fram
haldsskólanámi, fyrs-t í Danmörku,
síðar í Þýzkalandi og loks í Skot
landi og Englandi. Mun Richard
vera fyrsti íslendinguriinn, sem afl
aði sér alhliða menntunar í þeim
fræðum, sem sérstaklega varða
verzlun og viðskipti og stjórn
slikra fyrirtækja. Og sú aðferð að
sækja menntun til þeirra landa,
þar sem slík fræðsla og visindi
stóðu með mestum blóma og hafa
kynni af þeim þjóðum þar sem
framtíðarviðskipti íslendinga urðu
mest, sýndi framsýni og var heppi
legur menntunar- og lærdómsferill
fyrir mann, sem átti eftir að verða
leiðandi maður í íslenzkum við
skipta, atvinnu og félagsmálum
eins og Richard Thors varð. Náms-
dvöl Richard Thors opnaði hon-
um ungum nýtt útsýni. Hann varð
áhorfandi að hinum miklu umbrot
um og framförum í atvinnumálum
landanna, sem hann dvaldlist í. Það,
og kynnin af framkvæmdum og
stórhug föður síns og foreldra
varð til þess að, huga hans mótað
ist sama hugsunin og Einar Bene
diktsson orðar svo í sínum ljóð
um:
Sjáið risastig heims,
tröllbrot rafar og eims,
selja ramleik og auð
hverri menntaðri þjóð.
Höfum við einir þol,
fyrir vílur og vol,
til að varða og greipa vorn
arðalausa sjóð?
Og Richard Thors gerði hugar
sýnir sínar að veruleika. Hann s'kip
aði sér við hlið föður síns og gerð
ist ásamt honum virkastur í upp
byggingu íslenzkrar togaraútgerð
ar, verkunar og nýtingar hvers
kyns sjávarafla, þar á meðal í
rekstri og byggingu síldarverk
smiðja og mikillar síldarútgerðar,
en síldveiðarnar urðu á vissu tíma
bili hagkvæmur þáttur í togara-
gerðinni og brúuðu þar visst bil
á milli bolfiskvertíða.
Þegar í fyrra stríðinu gerðist
Richard Thors virkur þátttakandi
í samningum um viðskipti íslands
við erlend riki, sérstaklega Bret
land. Þeirri starfsemi hélt svo
áfram með virkri þátttöku Rihard
Thors, þótt Sveinn heitinn Björns
son, síðar forseti, væri venjulega
formaður samninganefnda, sem
f.jölluðu um viðskiptamál og við
skiptasamninga íslendinga.
Fyrstu viðskiptasamningar ís
lendinga, sem skiptu þjóðina veru
legu máli, voru samningarnir við
Breta frá 1916, sem urðu undan
fari fleiri og víðtækari samninga,
sem ófriðurinn hafði í för með sér.
í slíku samninganefndarferðalagi
tók Richard Thors þátt í marzmán
uði 1918, en sú ferð bar þann ár
angur að undirritaður var í Lond
on nýr samningur við Breta. Und
irritunin fór fram 23. maí 1918, og
gildistími samnings var til 1.
maí 1919.
Richard Thors var um langt ára-
16
ÍSLENDINGAÞÆT11R