Íslendingaþættir Tímans - 11.11.1970, Blaðsíða 1

ZSLEJIfDIJra-AÞJETVIR
Timans
16. TÖLUBL. — 3. ÁRG. MIÐVIKUDAGUR 11. NÓV. 1970 NR. 48
AÐALBJÖRG PÁLSDÓTTIR
Aðalbjörg Pálsdóttir fæddist að
Stóruvöllum í Bárðardal, 13. októ-
ber 1891. Hún var dóttir hjónanna
Sigríðar Jónsdóttur, Illugasonar í
Baldursheimi og Páls Hermanns
Jónssonar, Benediktssonar, Ind-
riðasonar frá Fornastöðum. Móðir
Sigríðar var Þuríður, dótturdóttir
Ara á Skútustöðum, sem kominn
var út af Þorleifi prófasti Skafta-
syni. Móðir Páls á Stóruvöllum var
Aðalbjörg Pálsdóttir, Jóakimsson-
ar frá Hólum í Laxárdal, bróður
Jóns Jóakimssonar á Þverá.
Stóruvellir í Bárðardal voru fyr-
ir marga hluta sakir merkileg bú-
jörð, kostamikil og fögur en háð
duttlungum náttúrunnar. Að baki
bæjarins var víðáttumikil, há og
brött fjallshlíð, gróin að mestu
upp í brúnir og all víða með kjarri.
Neðan fjallsins, beggja vegna bæj-
arins, voru víðáttumiklar, renni-
sléttar valllendisgrundir, sem óvíða
áttu sinn líka. Voru þær hinar feg-
urstu til slægna, þegar vel spratt
og eru þeim er þær muna, full-
sprottnar hávöxnu puntgrasi, sem
bylgjaðist fyrir golunni, ógleyman
legar. Neðan grundanna tóku við
lyngmóar með fram Skjálfanda-
fljóti.
Beitiland fyrir sauðfé var gott
og skammt til hinnar ágætustu af-
réttar. Víðáttumikil útsýn var til
norðurs og suðurs, allt til fjalla
öræfanna, en til austurs horfðu
við yfirlætislausar og mjúkar lín-
ur Fljótsheiðar. Á kyrrum kvöld-
um fyllti niður Skjálfandafljóts all
an dalinn.
En þarna var náttúran einnig
óblíð og duttlungafull. Snjóflóð og
skriður féllu úr fjallinu. í erfiðu
árferði gat spretta grundanna ger-
brugðizt og þá voru Stóruvellir
engjalaus jörð. Skjálfandafljót var
farartálmi, og klauf sveitina að
FRÁ STÓRUVÖLLUM
endilöngu, óreitt vikum saman i
vor- og sumarvöxtum og illferj-
andi fyrir straumkasti, illfært hest
um á vetrum vegna krapafara og
grunnstönguls, og þá illferjandi
vegna flúða og grynninga. Einstaka
sinnum undir ís, eða með breiðum
skörum með bökkum, og þá þjóð-
vegur eftir endilöngum dalnum.
Allt þetta og miklu fleira myndaði
umgerð um mannlífið á þessari
merkisjörð og mótaði persónuleika
þeirra er þar ólust upp og batt
þá tryggðaböndum við stað og
sveit sem engin örlög slitu.
Enn fleira kom til, sem gerði
Stóruvelli óvenjulegt bændabýli.
Haustið 1888 var byrjað að efna
til nýs bæjar. Var hann þá fluttur
fjær brekkurótum, vegna snjó-
flóðahættu og nú byggður úr
höggnu grágrýti, steinlímdu. Fyrir
mynd, og enda kunnátta, var sótt
til Alþingishússins í Reykjavík. í
þennan nýja steinkastala fluttu
fyrstu ábúendur haustið 1890, en
fleirbýlt var á Stóruvöllum. Páll
og Sigríður fluttu þangað vorið
1891, og fyrsta barnið sem þar
fæddist var Aðalbjörg, og var hún
afmælisgjöf til föður síns, því þau
áttu sama afmælisdag.
Mannmargt var á Stóruvöllum og
menning heimilisins í fremstu röð.
Þar var sungið, leikið á hljóðfæri,
lesnar bækur. Þar voru sKemmti-
samkomur og miðstoð félagsmála
í sveitinni. Félagslíf í Bárðardal
var með ágætum, söngfélög, ung-
mennafélag eitt hið elzta á land-
inu, búnaðarfélag, lestrarfélag,
kvenfélag. Frá Stóruvöllum lágu
þræðir félagshyggju og félags-
starfs um endilanga sveit og þeir
þræðir voru óblíðum náttúruöflum
sterkari. Jafnvel Skjálfandafljót,
með duttlungum sínum og hama-
gangi gat ekki slitið þá þræði.
Ahugi á mannlífinu í öllum þess
litbrigðum tendraði hugi fólksins
og gerði þvi heitt um hjarta. Þessi
áhugi og hjartahlýja entist því
mörgu um langan aldur.
Svo langorður hef ég orðið um
Stóruvelli og Bárðardal af því að
þar fékk Aðalbjörg Pálsdóttir upp
eldi sitt og þroska. Allt þetta, sem
lýst hefur verið, mótaði skapgerð
hennar og var henni veganesti.
Hún unni ekki einungis æskustöðv
unum til hins síðasta, heldur höfðu
þær mótað hana og orðið með-
fæddum hæfileikum þroskameðal.
Hún gerðist hin fríðasta atgervis-
kona. Hún lærði að taka mótlæti
með óbifandi ró og skapfestu og
að sigra erfiðleika, en gefast ekki
upp fyrir þeim. Áhugi hennar á
blómum, fuglum, fjöllum, fossum.
MINNING