Íslendingaþættir Tímans - 16.03.1972, Blaðsíða 24

Sextugur:
Páll Hallgrímsson, sýslumaður
Um áramótin 1936—37 uróu siðast
sýslumannsskipti hér i Árnessýslu, er
Magnús Torfason lét af sýsluvöldum
fyrir aldurs sakir. t embættið var skip-
aður kornungur maður, Páll Hall-
grimsson lögfræöingur frá Reykhús-
um i Eyjafirði. Hann var þá aðeins 24
ára gamall, rétt staðinn upp frá próf-
borðinu, og þótti bæði fréttnæmt og
dirfskubragð að setja svo ungan mann
yfir eina beztu sýslu landsins.
Stóð heldur ekki á hrakspám. Var
þessi embættisskipun rakin til Jónasar
Jónssonar frá Hriflu — talin af and-
stæðingum hans meðal embættisglapa
hans. En Jónas var alltaf maður
óvæntra ákvarðana og mikillar mann-
þekkingar. Hann vildi virkja hæfi-
leikamenn strax, frekar en biða þess
að þeir fetuðu sig upp metorðastigann.
Þvi spáði hann i þennan mann eins og
marga aðra skjólstæðinga, er meðal-
mennskan virti að vettugi. Hinn ungi
sýslumaður lenti á bekk með þeim
Pálma Hannessyni rektor, Bjarna frá
Laugarvatni, Sigvalda Kaldalóns og
mörgum öðrum, sem seinna urðu
viðurkenndir afreksmenn þessarar
þjóðar. Þannig fór einnig hér, þvi i
október næsta haust eru 35 ár liðin sið-
an Páll Hallgrimsson tók við Árnes-
sýslu. Hrakspár hafa engar rætzt:
næsta h'aust hefur Páll gegnt einni
sýslu samfellt lengst allra löglærðra
manna á landi hér.
Jakob Páll Hallgrimsson fæddist
þann 6. febrúar 1912 að Reykhúsum i
Hrafnagilshreppi i Eyjafirði, sonur
hjónanna Hallgrims Kristinssonar for-
stjóra Sambands isl. samvinnufélaga
og Mariu Jónsdóttur bónda i Reykhús-
um Daviðssonar. Hann lauk stúdents-
prófi frá Menntaskólanum á Akureyri
1931 og lögfræöiprófi frá Háskóla Is-
lands 11. júni 1936. Starfaði hann þá
um eins árs skeið við lögfræðileg störf
og endurskoðun hjá Sambandi isl.
samvinnufélaga.
1. janúar 1937 var Páll skipaður
sýslumaður Arnessýslu, og tók hann
við þvi embætti 1. október sama ár.
Hefur hann siðan staðið að embættis-
verkum óslitið hér um slóðir, rétt að-
eins vikið sér frá til framhaldsnáms
nokkra mánuði einu sinni eða tvisvar.
Með þessu starfi hafa hlaðizt á hann
ýmis trúnaðarstörf: f stjórn Félags
héraðsdómara, siöar Dómaraféiags
íslands var hann frá 1945 og formaður
þess félags 1961—1964. 1 stjórn Kaup-
félags Arnesinga sat hann samfleytt
24
1939—1968 og var formaður hin siðustu
ár sin þar 1960—1968. Skipaður var
hann af dómsmálaráðherra haustið
1956 formaður nefndar, er átti að rann
saka ástand i fangelsismálum og gera
þar tillögur til úrbóta. Hann sat
sumarþingið 1942, kjörinn 2. þingmað-
ur Arnesinga af lista Framsóknar-
flokksins, en hugði ekki lengur á þing-
frama, er kom að haustkosningum
1942, og gaf þá ekki kost á sér. 1 yfir-
kjörstjórn Suðurlandskjördæmis var
hann kosinn 1959 og situr þar enn.
Miklu drýgri og þýðingarmeiri störf
hefur Páll Hallgrimsson unniö i emb
ætti sinu fyrir Arnesinga, beint og ó
beint. Hann tók við þvi úr góðra
manna höndum, kempunnar Magnús-
ar Torfasonar, sem tók við f járhag Ar-
nessýslu i óreiðu og sneri öllu á ör-
skömmum tima til betri vegar. Bilið
milli þeirra sýslumannanna brúaði
ungur lögfræðingur, Björn Fr. Björns-
son, siðar kunnur sem velmetinn
sýslumaður og þingmaður Rangæ-
inga. En fjármálum sýslunnar hefur
verið haldið vel i horfinu siðan, forðazt
að taka lántökur, en öllu vel til skila
haldið enda sýslumaður látið sig flest
þau máli skipta, er horft hafa til heilla
fyrir þetta hérað.
Mun hér fátt eitt nefnt: Eitt hið
merkilegasta mái, sem unnið hefur
verið að hér i sýslu undanfarin ár er
uppbygging Þorlákshafnar. Þótti i tvi-
sýnu ráðizt, er Egill Thorarensen lét
Kaupfélag Arnesinga kaupa Þorláks-
höfn og hefja aftur útgerð á staðnum.
Nú er svo komið, aö ekki er þarna ein-
ungis risin landshöfn og glæsilegt
sjávarþorp, heldur hafa þessi umsvif
veitt útgerð á Eyrarbakka og Stokks
eyri mikinn styrk: gert sjómönnum
þaðan fært að sækja sjóinn miklu oftar
en ella. t allri þessari baráttu stóð Páll
sýslumaður fast að baki Egils
Thorarensens, og varð, er Egill lézt,
sterkasta stoðin i uppbyggingu Þor-
lákshafnar. Þá hafði Arnessýsla eign-
azt Þorlákshöfn, og tók Páll að sér for-
mennsku Þorlákshafnarnefndar frá
upphafi hennar 1946 til þess er Þor-
lákshöfn varð landshöfn. Fylgdi gifta
öllu starfi hans þar, og eins þvi hve
myndarlega Þorlákshafnarnefnd skil-
aði verki sinu yfir til landshafnar-
stjórnar.
Hér skal og drepið á afskipti Páls
Hallgrimssonar af skólamálum
héraðsins. Setið hefur hann i skóla-
nefnd Héraðsskólans á Laugarvatni
siðan 1959, og reynzt þar málafylgju-
maður, hvenær sem hann hefur þurft
að beita sér. Miklu glæsilegra verk
liggur þó eftir hann, þar sem uppbygg-
ing Húsmæðraskóla Suðurlands er. Er
þar nú risinn stærsti og glæsilegasti
húsmæðraskóla landsins, sem gegnir
einnig hlutverki vandaðs sumarhótels.
Uppbygging húsmæðraskólans hefur
meira komið við Pál en nokkurn annan
innan héraðs. Fylgdist hann með þar
frá upphafi, átti góðan þátt i staðsetn-
ingu skólans, hvað þá öðru er siðar
kom, fjárbónum og lántökum, unz
þessi mikla bygging var risin.
Páll Hallgrimsson slær ekki um sig I
margmenni né leitar sér félagsskapar
um of. Um hann má þó segja hér, sem
haft er eftir einum skólabróður hans
norðan af Akureyri forðum tið: „Allir,
sem höfðu nokkur kynni af honum,
báru traust til hans”. Þetta hefur
gengið eftir. Traust á manninum kem-
ur ósjálfrátt viö kynningu, slik eru úr-
ræði hans og svo óhagganlegar ák-
varðanir hans. Einhver myndi segja,
að vart sé Páll sýslumaður steyptur i
það sama mót og sýslumaöur Matt
níasar i Skugga-Sveini. En þá er þess
að geta, að hér i Arnessýslu hefur rikt
friðaröld i valdatið Páls, hvort sem
honum telzt það til tekna en öðrum.
Framhald á bls. 23
Islendingaþættir