Íslendingaþættir Tímans - 03.03.1982, Blaðsíða 7

V ilmundur Jónsson
bóndi í Árnanesi
F. 26. 5. 1886.
D. 6. 2. 1982.
Senn eru þeir nú a6 hverfa af svi6inu,
sem liföu tvo efstu áratugi siöustu aldar
og litu árgeisla aldamótakynslóðarinnar.
Einn þeirra, sem þau ár lif6u og mundi,
Vilmundur Jónsson í Amanesi kvaddi
svi6iöþann 6. fdirúar si6astli6inn. Hann
var einn af aldamótamönnunum og á
fermingarári aldamótaárið.
Vilmundur Jónsson var fæddur 1 Arna-
nesi þann 26. mai 1886, sonur hjónanna
Jóns Benediktssonar og konu hans,
Guönýjar Stefánsddttur. Voru börn þeirra
tveir synir, Vilmundur og Lúðvik, sem
var nokkru yngri en Vilmundur, siöar
kaupmaöur í Reykjavik.
Ungir að árum misstu þeir bræöur
nióðursina, sem lést þann 21. janúar 1892.
Jón faðir þeirra kvæntist brátt aftur og
var sfðari kona hans, Guðrún Arnadóttir
frá Holtum 1 Mýrahreppi. Börn þeirra,
sem til þroska komust, urðu niu og eru
þau búsett i Hornafirði og f Reykjavík.
Vilmundur í Árnanesi ólst þar upp f
skjóli föður sfns og stjúpu viö öll venjuleg
sveitastörf þess tima. Arið 1921 urðu
þáttaskil i lifi Vilmundar, en það ár fékk
hann jarðarhluta sinum skipt út úr föður-
leifð sinni og hdf þar sjálfstæöan búskap
og heimilishald. Þá um sömu mundir
kvæntisthann Jóhönnu Jtíhannsdóttur frá
Krossbæ i Nesjahreppi. Meö konunni
eignaðist hann eina dóttur, Guðnýju, sem
nú er búsett og gift i Reykjavik. Aður en
•Jóhanna giftist Vilmundi, hafði hún eign-
ast dóttur,Huldu Mogensen, sem dlst upp
i skjóli móður sinnar og stjúpa i Árnesi.
Eiginkonu si'na missti Vilmundur i júlf
1977. Eftir það bjó hann f Arnanesi með
aðstoö Huldu stjúpddttur sinnar, sem að
vinum ogættingjum.Gleði hennar i lifinu
var að gleðja aöra. Við sem eftir lifum
höfum ástæðu til að staldra við og íhuga
orð Salómons um hina vænu konu:
..A lampa hennar slokknar ekki um
nætúr,
hún réttir út hendurnar eftir rokknum
og fingur hennar gripa um snælduna.
HUn breiöir út lófann mdti hinum
bágstadda
og réttir Ut hendumar móti hinum
snauöa."
Blessuð sé hennar mining.
Guöbjartur Gunnarsson.
íslendingaþættir
siðustu veitti honum hjúkrun og aö-
hlynningu i ellinni.
Arið 1922 réðst Vilmundur f að byggja I-
búðarhús úrsteinsteypu og var þaö eitt af
fyrstu steinsteyptum ibúöarhúsum i
Hornafirði. Hús þetta var ekki neitt stór-
hýsi.en þó stolteinyrkjabónda,sem entist
honum allt li'fiö og varð athvarf hans og
vermireitur, sem hann afsagöi að flytja
frá, meðan lifið entist.
Þetta er i' stórum dráttum ytri umgerð
um ævi Vilmundar i Arnesi, en innan
þessarar umgerðar var svo sá kjarni, sem
gerði hann að sérstæöum persónuleika.
Hann batt ekki ávalt bagga sína sömu
hnútum og samferðamenn hans. Hann
var umfram allt mikill iðju- og athafna-
maður til starfa vinfastur og vinmargur,
glettinn og gamansamur, en þó innst inni
mikiil alvörumaður, sem leitaöist jafnan
við að brjóta sérhvern hlut til innsta
kjarna. Skólaganga hans varð aldrei mik-
il, en lifiö varð honum mjög nytsamur
skóli, þvi' aö hann var skarpvel greindur
að eðlisfari og hafði meöal annars aflað
sér mikillar hagnýtrar sjálfsmenntunar
með bókum. Meðal annars eignaöist hann
snemma á lífsferli sinum reikningsbók dr
Ólafs Danielssonar og lærði af henni
ýmsar formúlur I stærðfræði, sem hann
svo hagnýtti sér við hinar flóknustu
stærðfræöi þrautir. Hann hafði mjög
ungur lært að skrifa listræna rithönd og af
bókum læröi hann undirstöðuatriði mál-
fræði og stafsetningar. Ljóömæli og sögur
aldamótaskáldanna lærði hann og hafði
oft tiltækar tilvitnanir i þær. Mesta upá-
halds ljóðskáld hans var Kristján Jóns-
son, Fjallaskáld, en mesta trúarskáldið
taldi hann vera Þorstein Erlingsson, sem
þó haföi hvað mest gagnrýnt kirkju og
klerkdóm.
Lifsmynstur Vilmundar i Arnanesi og
heimilis hans varð þó aldrei umsvifamik-
ið. Hann unni móöur jörð af heilum og
óskiptum huga og sleit aldrei þau bönd,
fyrr en líf hans kvaddi jarðvistina.
Sérhvert vor varö honum upprisuhátfð,
þegar úr skauti náttúrunnar reis nýtt llf
með blómknapp i hlaövarpa og lömb og
folöld fæddustog brugðuá leiká grundum
grænnar jarðar. Sumarið var notað til aö
afla forða til lífsframfæris fjölskyldunni
og á haustdægrum var fagnað þeim foröa
sem að sumrinu hafði verið aflað i forða-
búr. Þessir lifshættir voru einfaldir, enda
var Vilmundur upp alinn og mótaður af
kynstofni, sem tamið hafði sér þær llfs-
venjur, að krefjastmikilsaf eiginorku, en
að krefja þjtíöfélagið aldrei um fram-
færslueyri.
Á æskuárum Vilmundar var fjölmennt
heimili I Arnanesi. Þá var I Hrisey, sem
varslægju-ogbeitiland jaröarinnar mikiö
krluvarp og engjar þar mjög grasgefnar.
t varplandi kri'unnar spratt töðugæft gras
á milli stararsvæöa, sem einnig gáfu af
sér kjarngresi. 1 Hornafjarðarfljótum
var silungsveiöi og inn i' Hornafjörð komu
flesta vetur loðnu- og fiskigöngur og Vil-
mund rak minni til aö loðnu og fiskigöng-
unum fylgdu nokkrum sinnum hvalir. Allt
þetta bauð uppá mikil auðæfi, sem sjálf-
sagt var að hagnýta. En öll þessi aflaföng
ákölluöu starfsorku og fórnfúsan vilja.
Vilmundur i Arnanesi lifði þaö, að sjá öll
þessi hlunnindi jaröarinnar hverfa fyrir
eyöingaröflum blindra náttúruhamfara.
Aö eðlisfari var Vilmundur i Amanaesi
mikill trúmaður. Þó lét hann eftir sér að
brosa I laumi að öfgafyllstu kenningum
kirkju og klerka. En aðdáun á almætti
guðs var honum mikið alvörumál.
Undirritaður innti Vilmund I Amanesi
eitt sinn eftir viðhorfi hans til framhalds-
llfsaö lokinni jarövisthans.Svar hans var
þetta:
,,Ég trúi og treysti guöi almáttugum og
sú trú hefur aldrei brugöist mér. Veldi
guðs og vilji hans á engin takmörk.
Leyndardómar guðseru of torskildir fyrir
fávlsa menn aðráða slikar rúnir. Viö vit-
7