Íslendingaþættir Tímans - 15.04.1982, Blaðsíða 7
WfWigff
Axel Arnf iörð
píanisti og organisti
Mörg eru ævintyrin um umkomulítinn
dreng, sem snauður að veraldar auði ýtti
ÚE vör til erlendra stranda, til þess að
þroska meðfædda hæfileika, sjálfum sér
t'l staðfestingar og uppfyllingar. Þrátt
fyrir þungan röður og oft örvæntingar-
fuUa baráttu, þar sem i nauðum er jafnvel
teflt á tæpasta vað, tekst sókn að settu
marki. Lokastigi menntunar er náð, og
®ttjörðin skal njóta mikilhæfrar kunn-
^ttu. En ekki fer allt sem ætlað er.
Menntunarsnautt föðurland daufheyrist
við kalli góðs sonar og ævistarf er unnið
erlendis þeim, er siður þarfnast þess.
Einn þessara ævintýradrengja var Axel
Arnfjörð, sem fannst látinn í einveru-íbúð
s>nni i Holte, Kaupmannahöfn, 26. febr.
Andlátsdagur kann þvi' að hafa verið 25.
febr., þvi að það segir fátt af einum.
Axel var fæddur i Bolungarvlk 1910.
Snemma kom I ljós næm tónvisi hans,
sem Jónas Tómasson á Isafirði og Anna,
kona hans, beindu með kennslu sinni inn á
réttarbrautir. Þannig varð Axel kornung-
Ur færum að taka að sér organleik og kór-
stjórn við kirkju Bolungarvíkur. Eftir
stutta námsdvöl i Reykjavik heldur hann
1930 til Kaupmannahafnar og innritast við
konservatóriuna þar. Kennari hans í
Pianóleik er fyrsti pianisti Islands,
Haraldur Sigurðsson. Jafnhliða stundar
hann þar einnig orgelnám. Burtfararprófi
fykur hann I báðum greinum áriö 1935.
Þessi tiltölulega stutti námstími sýnir
afburða gáfur Axels, ástundunarsemi
hans og ábyrgðartilfinningu, undraverð-
an árangur, þrátt fyrir harðla nauma for-
skólakunnáttu. En gangaverður sem lag-
'Ö er. Fordæmi Haralds Sigurðssonar var
honum slfelld hvatning, enda bar hann
mikla virðingu fyrir lærimeistara sínum,
þessum gagnfágaða og hámenntaða Nest-
or islenskra pianóleikara.
En fleiri greiddu götu hans. Ber þar
fyrst að nefna þau öndvegishjón, stein-
Unni og Þórð Jónsson I Nordre Frihavns-
§ade 31, sem gerðu Axel að kjörsyni sín-
Um, eftir að hann veglaus og févana hafði
gert tilraun til þess að innsigla meö eigin
hendi sitt æviskeið. Þannig veröur líknar-
yerk þessara göfugu hjóna aldrei fullgold-
‘þ- A heimili þeirra eignaðist Axel raun-
verulega i fyrsta sinn öruggt athvarf,
enda gengu þau honum I foreldra stað.
Hér einbeitti hann sér að kröfuhörðu
námi, braut bein til mergjar, kættist í
mannmörgum vina hópi, naut frásagnar-
íslendingaþættir
gleði kærkominna gesta frá ættjörðinni og
lét fjúka eigin spaugsyrði.
Að afloknu námi gerðist Axel félagi I
,,Det unge Tonekunstnerselskab.” Þar
var hann mikilsvirtur pianisti og kom oft
fram á konsertum. Viðbrugðið var að-
lögunarhæfni hans í kammermúsík-sam-
leik,enda var hann eftirsóttur meöleikari
I mörgum hljómleikahúsum, ýmist með
söngvurum eða einleikurum, sömuleiðis
sem trió-pianisti. Tækni hans var
óbrigðul, ásláttur mjúkur og syngjandi og
innlifun slvökul. Allir vildu með Axel
vinna, bæöi fullvaxið listafólk og hálf-
vaxnir nemendur, sem fjölmargir sóttust
eftir kennslu hans.
Þannig Uða nokkur ár konserta og
kennslustunda, þar sem frábær kunnátta
færað njóta sin. Samt hvarflar hugur tiö-
um heim. Átthagar heilla. Árið 1939 opn-
ast möguleiki til heimferðar. í Reykjavfk
losnar organista-staða. Axel kemur á
framfæri sinni umsókn. En stafið hlýtur
hann ekki, enda þótt hann sé útlærður
organisti og fyrsti íslendingur með tvenn
konservatóríu-próf. Vonbrigði hans urðu
skiljanlegameiri enorð fá lýst og ollu því,
að hann gerði sér ekki framar tiðförult til
ættlandsins.
Vissulega hefði það oröið landi og lýð
mikill ávinningur að endurheimta Axel
Arnfjörð heim á feöra storð, ekki síst þar
sem tónmenntaleg vanþróun margra alda
hafði markaðsin spori öllu þjóðlifi. En Is-
land þekkti ekki sinn vitjunartima. Ævi-
löng útlegð urðu hans örlög, sjálfum hon-
um til sárinda og þjóð hans til vansa.
Einka-hagsmunir voru teknir fram yfir
þjóðarnauðsyn. Slik menningarpólitlsk
afstaða er litt til heilla fallin og ber vott
um enn minna eðlilegt þjóðarstolt. Af því
hlýst margvíslegt tjón, sem reynt er að
bæta upp með hverskyns útlendingadekri
(gott dæmi þess er á siðustu timum áhöfn
og rekstur Sinfóniuhljómsveitarinnar), en
auðginnt er barn i bernsku sinni.
Axel Arnfjörð var gæddur hreinni lista-
mannssál. Að upplagi var hann glaðsinna,
léttur I lund við vina fund, kiminn I svari
og skjótorður. Músik var honum heilagt
afl, mannþroskandi og siðbætandi. Hún
var honum miskunn og náð i andstreymi
lifs, kraftsins uppspretta gegn mannleg-
um veikleika, uppljómun tilverunnar I
efasemdanna striði. Þessi sannfæring
hans gerði hann að hrifandi kennara. Og
enda þótt einsemd og biturleiki sæktu aö
honum hin siðari ár, þá yfirunnust slikar
umleitanir jafnskjótt og hann sló fyrstu
korðu á hljóöfæri sitteöa ræddi um músík
og ofurmennskan mátt hennar. Hún upp-
tendraði hug hans svo sem dögg grænkar
gra s.
Að slðustu þakka ég góöum vin ótölu-
legar ánægjustundir. Eins og hann
forðaðistallar feilnótur, þá var og hvergi
til falskur tónn I hans drengskapar-sál.
Allir samfundir með honum voru lofgjörð
til þess lífs, sem vegsamar þá háu hug-
sjón að stefna að æðra marki, sjálfum sér
og samvistarmönnum sinum til fyllsta
þroska. Þessi gæfa var gefin Axel Arn-
fjörð.
Dr. Hallgrimur Helgason.
7