Íslendingaþættir Tímans - 08.06.1983, Blaðsíða 4

NG
Guðrún Hólmfríður
Eyþórsdóttir
Fædd 12. mars 1897
Dáin 25. maí 1983
Miðvikudaginn 1. júní var til moldar borin
Guðrún Hólmfríður Eyþórsdóttir, til heimilis að
Laugavegi 78, Reykjavík, en hún lést á Land-
spitalanum 25. maí síðastl. að undangengnum
langvinnum og þjáningarfullum veikindum. -
Löng og elskuleg kynni mín af þessari fágætu
konu voru með þeim hætti, að ég finn mig knúinn
til að minnast hennar með nokkrum orðum, að
henni látinni.
Guðrún Hólmfríður Eyþórsdóttir fæddist 12.
mars 1897 á Tindum í Svínavatnshreppi, A-Hún.
Foreldrar hennar voru Eyþór bóndi Benediktsson
frá Skagaströnd og kona hans, Björg Jósefína
Sigurðardóttir frá Blönduósi. Guðrún átti aðeins
skamma hríð búsetu á Tindum, en ólst að mestu
upp á Hamri í sömu sveit, næstelst í allstórum
hópi alsystkina. Elstur þeirra var Jón Pétur
Eyþórsson veðurfræðingur, þjóðkunnur sem
fræðimaður og útvarpsmaður áratugum saman.
Hálfbróður átti Guðrún sammæðra, sem ekki var
síður þjóðkunnur á íslandi og raunar þekktur
meðal lærdómsmanna víða um heim, en það var
dr. Sigurður Nordal prófessor og síðar sendiherra
íslands í Kaupmannahöfn.
Þegar Guðrún hélt úr föðurgarði, lá leið hennar
í Kvennaskólann í Reykjavík, en þar nam hún í
3 ár (1918 - 1921). Síðar hélt hún til Kaupmanna-
hafnar og dvaldist þar við nám og störf í 6 ár (1923
-1929), en árið 1929 kom hún aftur út til íslands
og réðst þá sem handavinnukennari við Héraðs-
skólann á Laugarvatni á öðru starfsári þess skóla.
Guðrún kenndi handavinnu á Laugarvatni í 7 ár
með mikilli prýði. Eftirtektarverð eru orð frú
Rósu B. Blöndals skáldkonu, er var nemandi
' Guðrúnar veturinn 1929 - 1930. Frú Rósa taldi,
að Guðrún hefði átt að vera bókmenntakennari,
þar eð hún hefði haft „dýpri skilning á bók-
menntum og víðari yfirsýn en margur sá, sem
stundað hefur háskólanám í þeim fræðum." Á
Laugarvatni kynntist Guðrún eftirlifandi eigin-
manni sínum, Þórði Kristleifssyni söngkennara,
er hóf kennslu við Héraðsskólann haustið 1930.
Gengu þau Guðrún og Þórður í hjónaband 11.
sept. 1931. Þeim hjónum fæddist meybarn 3. okt.
1936, en sá harmur dundi yfir þau, að því varð
ekki lífs auðið.
Búseta Guðrúnar og Þórðar á Laugarvatni varð
löng eða aldarþriðjungur. Lengi fram eftir árum
bjuggu þau í lítilli og ófullkominni íbúð í
aðalskólahúsinu. Þá gerðist það, að tvær efstu
hæðir skólahússins brunnu sumarið 1947. Þar
brann eða stórskemmdist mikill hluti af búslóð
þeirra hjóna og var tjón þeirra óskaplegt. Eftir
eins árs bráðabirgðavist í nemendaherbergjum
féngu Guðrún og Þórður loksins nýja og
mannsæmandi íbúð áfasta við heimavistarhúsið
4
Grund haustið 1948, og þar bjuggu þau í 15 ár eða
þar til Þórður Kristleifsson stóð á sjötugu og lét af
störfum á Laugarvatni vorið 1963 eftir 33 ára
samfellda kennslu við skólana þar, - síðustu 10
árin sem yfirkennari við hinn nýstofnaða Mennta-
skóla. .
Persónuleg kynni mín af þessum einstöku
heiðurshjónum hófust fyrir hartnær fjórum ára-
tugum, er ég settist sem nemandi í Héraðsskólann
á Laugarvatrii og upphófst þá sú vinátta. sem
tíminn hefur treyst æ síðan og aðeins dauðinn nær
að slíta. Þórður Kristleifsson var dáðasti og
áhrifaríkasti kennari sem ég hef kynnst fyrr og
síðar að öðrúm ólöstuðum og háfði ótrúleg áhrif
á unga nemendur, sem hann ávallt hvatti til dáða,
en hér eru ekki tök á að fara nánar út í þá sálma,
þótt maklegt væri.
Guðrúnu Eyþórsdóttur kynntist ég ekki að
verulegu marki, fyrr en ég var kominn sem
kennari að Laugarvatni og var í réttan áratug að
nokkru leyti samstarfsmaður Þórðar og næsti
nágranni þeirra hjóna. Þatjcynntist ég því ástríki
hjóna og þeirri fágun og menningu í öllum lífsstíl,
sem ávallt síðan hefur verið mér aðdáunar- og
undrunarefni. Umgengnin átti engan sinn líka,
hvorki utan húss né innan. Á heimili Guðrúnarog
Þórðar áttu vinir þeirra sannkallaðar sælustundir.
Guðrún Eyþórsdóttir var óvenjuléga heillandi
kona, forkunnarfríð sýnum, hæglát í fasi og
aðlaðandi. Mér virtist hún njóta sín betur, þar
sem fámennt var og vegna einstakrar hæversku
hennar og hlédrægni kann einhverjum að hafa
dulist fyrst í stað, hvílíkri þekkingu, víðsýni og
afburðagáfum hún bjó yfir. Hún var gagnmenntuð
í þess orðs bestu merkingu, enda alla ævi sílesandi
úrvalsbókmenntir, meðan sjón entist. Hún átti
undur auðvelt með að greina í höfuðatriðum frá
efni bókar í stuttum og hnitmiðuðum útdrætti, svo
að unun var á að hlýða. Raunar tel ég mig vita,
að Ijóðalestur hafi verið yndi Guðrúnar öðru
fremur. Einkum undi hún sér, svo sem vænta
mátti, við ljóð íslensku höfuðskáldanna. Ljóð
Jóns Helgasonar og Einars Benediktssonar lét
hún sig ekki muna um að hafa yfir utanbókar,
enda minnið traust. Mér er einnig um það
kunnugt, að Guðrún var ekki í minnstu vand-
ræðum með að koma saman stöku; en því flíkaði
hún ekki.
Það sem mér þótti hvað mest um vert í fari
Guðrúnar og öðru fremur einkennandi fyrir hana
var hugarró hennar og sjálfstæði - innra frelsi, ef
svo má segja. Hér á ég við hleypidómaleysi,
yfirvegað mat og sjálfstæðar skoðanir í hverju
máli. Guðrún lét hvorki tískutildur, steinrunnar
hefðir né heldur kredduhópa neins konar segja sér
fyrir verkum. Það mátti ávallt treysta því, að
skoðanir hennar væru í raun og sannleika hennar
eigin. Um.leið var hún allra manna ólíklegust til
að þröngva skoðunum sínum upp á aðra eða reyna
að hafa bein áhrif á fólk. Ejgi að síður hafði hún
djúp og varanleg áhrif á vini sína með hjartagæsku
sinni, staðfestu og skörpum gáfum.
Eftir tæpra 16 ára búsetu í Reykjavík veiktist
Guðrún mjög alvarlega snemma í mars-mánuði
1979 og var um hríð óttast unt líf hennar. Hún átti
samt eftir að hverfa aftur heim til sín, en heilsan
var þrotin. Hvert áfallið rak annað næstu misserin,
svo sem lærbrot haustið 1979 og þurfti Guðrún
hvað eftir annað að leggjast inn á sjúkrahús.
Þegar litið er yfir tímann, sem liðinn er, síðan
fyrstu veikindin dundu yfir 1979 og þar til yfir
lauk, kemur í Ijós, að Guðrún hefur dvalist meiri
hluta þess tíma heima hjá manni sínum, oft
sárþjáð oglítt sjálfbjarga. Veikindisín ogþjáning-
ar allar bar hún af óbrigðulu æðruleysi og birtist
þar með áhrifaríkum hætti sú innri ró og hugrekki,
sem henni var gefið í svo ríkum mæli.
Allan þann tíma sem hér um ræðir annaðist
Þórður konu sína einn síns liðs nótt og nýtan dag.
- Það er haft fyrir satt, að á erfiðleika- og
háskatímum greini afburðamenn sig frá meðal-
mönnum og hefur það sannast hér eftirminnilega.
Hið sanna er, að enginn fær skilið, hvernig Þórður
Kristleifsson, sem varð níræður 31. marss.l., náði
að axla þær ofurmannlegu byrðar, sem á hann
voru lagðar, á því aldursskeiði er flestir þurfa
sjálfir á aðstoð að halda. Fórnfýsi hans og
hetjuskapur er eitt af því fegursta og ógleyman-
íslendingaþsettir