Íslendingaþættir Tímans - 11.04.1984, Blaðsíða 3

U NG
Þorsteinn Guðmundsson
frá Reynivöllum
Fæddur 29. júlí 1895
Dáinn 20. mars 1984
Ég man vel daginn 4. janúar 1974, þá nýkominn
til starfa á Höfn, að drepið var á kontórdyrnar.
Þegar ég lauk upp stóð fyrir dyrum roskinn maður
en vel á sig kominn, leit á mig með einkar
vinsamlegu brosi og mælti. „Ég heiti Þorsteinn
Guðmundsson frá Reynivöllum og ég býð þig
velkominn í héraðið. Annars á ég ekkert sérstakt
erindi, en mig langaði til þess að líta á yfirvaldið.“
Ég varð hálf kvumsa en þó geðjaðist mér strax
einkar vel að komumanni, það var eitthvað svo
hlýtt í fari hans og glettið. Hinsvegar varð mér nú
í fyrsta sinn Ijóst að ég var yfirvaldið, það voru
mér tíðindi tU umhugsunar.
Þetta var uphafið að kynnum og síðar vináttu
við þennan ágæta mann, sem kenndi mér margt í
táknmáli þessa héraðs og leiddi mig í margan
stórasannleika um náttúrufar og örnefni Austur-
Skaftafellssýslu.
Þorsteinn bauðst til að taka mig í kynnisferð út
í Suðursveit þá voraði og þáði ég með þökkum.
Frá 1974 til 1980, eða á meðan heilsa vinar míns
entist fórum við árlega í pílagrímsferð í Suður-
sveit, er haustaði. Fastir viðkomustaðir voru
trjálundurinn góði við bæ Þorsteins að Reyni-
völlum, Fell hið forna sý'slumannssetur, Hroll-
augshólar og svæðið suður af þeim, lónið við
Jökulsá á Breiðamerkursandi og á stundum heim
að Hala til Steinþórs og Steinunnar hans konu,
sem var systir Þorsteins. Orðaræður þeirra félaga
Steinþórs og Þorsteins voru blanda af gömlum
fróðleik, ferðasögur, og um fjárleitir, að ó-
gleymdum óveðursþáttum. Þorsteinn sagði kank-
víslega, „það eru engir menn eins veðurhræddir
eins og þeir á Hala, og Steinþór verstur." Þeir
kímdu báðir höfðu gaman af smá glettum, voru
gjarna ósammála, að því er virtist til að krydda
umræðuna.
Engum duldist að vinskapur þeirra var traustur.
Að sitja og hlýða á þessa menn var stórkostleg
upplifun niaður var kominn í háskóla baðstofunn-
ar í anda ungmennafélagsskaparins, á vettvang
aldamótamannanna, sem eygðu möguleika til
betra lífs, sóttu fram og sigruðu. Þessi kynslóð er
gengin og guði sé lof að hafa náð í nokkra af
síðustu fulltrúunum.
Ég vil um Þorstein vitna til þessara orða
Steinþórs á Hala í afmælisgrein er hann varð
áttræður. „Hann var andlega vel gefinn, ekki
síður en verklega, fróðleiksfús, óg las mikið, ekki
síður menntaður en margir þcir sem ihöfðu langt
skólanám. Það sannaðist á honum sem fleirum að
hollt er heima hvað.“
Þorsteinn Guðmundsson vanfæddur á Skálafelli
í Suðursveit 29. júlí 1895. Foreldrar hans voru
hjónin Guðmundur Sigurðsson frá Borg á Mýrum
og Sigríður Aradóttir frá Reynivöllum í Suður-
sveit. Barnmörg voru þau hjón og eilefu komust
upp. Sameiginlegt einkenni þessara systkina er
ÍSLENDINGAÞÆTTIR
mér tjáð að hafi verið góð greind og hagar hendur.
Þegar Þorsteinn var tólf vetra brugðu foreldrar
hans búi. Þá fór Þorsteinn að Rcynivöllum til
Eyjólfs Runólfssonar hreppstjóra og Stefáns Jóns-
sonar er þar bjuggu félagsbúi. Vinnumennsku
stundaði Þorsteinn einkum í Suðursveit og þó
mest hjá frænda sínum Þorsteini Arasyni á
Reynivöllum.
En útþráin kallaði. Haldið var í verið á
Hornafirði, stundað jafnt á vélbátum sem á
skútum. Hagleikurinn var Þorsteini í blóð borinn
og því fok hann feginsamlega tækifæri er bauðst
1924 og réðst til náms í vélsmíði hjá Jóhanni
Hanssyni á Seyðisfirði. Eftir tæpt ár þar urðu
þáttaskil í lífi Þorsteins að hann hverfur aftur
heim vorið 1925 eftir að Þorsteinn Arason hafði
um veturinn farist í snjóflóði.
Tckur hann þá við bústjórn fyrir ekkjuna Elínu
á Reynivöllum. Farnaðist honum vel og var
myndvirkur og drífandi, m.a. komst rafmagn til
Ijós og suðu í bæinn strax 1927. með virkjun
bæjarlækjarins. Rafvæðingin í Skaftafellssýslum
er út af fyrir sig menningarsaga og bylting var það
að fá Ijós í bæina mjög víða á milli 1920-1930
þegar aðrir sátu í myrkrinu fram á fimmta
áratuginn, víða um landsbyggðina. í júlí 1927
gekk Þorsteinn að eiga heimasætuna Areli Þor-
steinsdóttur, Arasonar.
Þau hjón eignuðust þrjá syni: Sigurður járn-
smiður f. 7/2 '31 í Reykjavík, Þorsteinn Lúðvík f.
23/4 '29 hitaveitustjóri á Höfn, kvæntur Olgu
Meckle þýskri konu. Þau eiga þrjú uppkomin
börn. Yngstur var Ingimundur Reynir f. 19/6’34,
en lést á fermingaraldri.
Þeim hjónum búnaðist vel, en 1962 brugðu þau
þó búi og fluttu til Hafnar, enda orðin ein og við
aldur. Þar bjuggu þau í skjóli Þorsteins og Olgu.
Areli lést 1975. Á vordögum 1979, hafði heilsu
Þorsteins hrakað verulega, og fór hann þá sem
vistmaður á Elli- og hjúkrunarheimili sýslunnar á
Höfn. Þar sem hann dvaldi þar til yfir lauk, 20
marss.l. kominná89aldursáriðoghvíldar þurfi.
Þorsteinn var félagshyggju- og framfaramaður,
á hann hlóðust margvísleg trúnaðarstörf, sem
hann lagði alúð við.
Ég nefni aðeins nokkur af þessum störfum.
Hreppstjóri í Suðursveit 1943-1963 og þá var
meira en að segja það að vera hreppstjór hér í
sýslu, og yfirvaldið í Vík.
í stjórn Búnaðarfleags Suðursveitar 1925-1962,
í skólanefnd 1932-1962. í sóknarnefnd 1935-1962.
Um árabil í stjórn Menningarfélags A-Skaft. í
stjórn Skógræktarfél. A-Skaft., frá 1951-1970. í
hópi stofnenda ungmennafélagsins Vísis 1912 og
virkur félagi í áratugi.
Þorsteinn átti sæti í byggðasafnsnefnd og vann
mikið að undirbúningi safns hér á Höfn. Hann
lagði safninu til marga góða gripi, m.a. sexæring,
sem hann hafði notað til útróðra. Þorsteini voru
hugleikin hin fornu fræðin og margt festi hann á
blað og bjargað frá gleymsku. Þarf raunar að
hyggja að útgáfu þessa fróðleiks. Ritfær var
Þorsteinn og setti fram texta sinn á skýru og
, kjarngóðu máli, sbr. Byggðasöguþátt hans um
Suðursveitina, erbirtist 1971.
Með búskapnum stundaði Þorsteinn sjóinn frá
brimsandinum í Suðursveit, var tormaður á
áttæringi 1925-1943. Hann var alla sína búska-
partíð fylgdarmaður ferðafólks yfir Breiðamerku-
sand að Jökulsá, enda Rcyniveliir síðasti bær áður
en haldið varað þeim farartálma að austan. Síðan
var tekið á móti þeim er að vestan komu yfir
Jökulsá og þeir lóðsaðir austur. Ferjumaður var
hann og um árabil við Stemmu og Jökulsá. Þetta
voru erfið störf, tímafrck og arðurinn óftast lítill,
eða enginn.
En þrekið var mikið í þessum þétta, en fremur
lávaxna austur-Skaftfellingi, lífsgleðin vakandi og
greiðasemin í blóð borin, því varð allt amstrið að
ánægju og lífsfyllingu.
En nú hefur hann Þorsteinn frá Reynivöllum
tekið síðasta brimróðurinn og ekki að efa að hann
nær fyrirheitna landinu heill og ósár eins og
lendingunni við hinn svarta brimsand Suðursveitar
forðum tíð.
Utför Þorsteins Guðmundssonar var gerð frá
Kálfafellsstað þann 28. mars s.l. við fjölmenni í
glaða sólskini. Þetta var falleg athöfn, framkvæmd
af alúð og kunnáttu prestsins, eðlilegum sálma-
söng sem kemur frá hjartanu og frómum hugsun-
um kirkjugesta sem kvöddu svcitunga, frænda og
vin.
, Friðjón Guðröðarson.
3