Heimilistíminn - 13.07.1980, Blaðsíða 6
Nazistar rœndu
listaverkum í stríðinu
Arla morguns I janúar, 1942, hringdi
siminn hjd hirðmeistara Petter Fredrik
Broch i Osld. Maðurinn sem hringdi var
hinn nýiítnefndi „kanselisjeff” nazista, og
hann bað um að fá iyklana að silfur-
geymslunum. — Fáum viö ekki lyklana
brjótum við bara upp, sagöi hann.
Þaö var gert, og þar fundu nazistar
kistur með silfurdýrgripum rfkisins og
konungsins. Flestu, sem þarna var, var
stolið. Þar á meðal var stolið 400 dýrmæt-
um og merkilegum silfurdiskum, erföa-
diskum frá konungsfjölskyldunni i Bret-
landi og i Danmörku.
Dýrgripunum var siðan dreift um allan
Suður-Noreg. Margur hluturinn endaði
siðarsem skiptivara á svarta markaðin-
um. Silfurgripir þeirsem aftur komust til
hallarinnar höfðu hlotiö illa meöferð.
Fangamörkin höföu veriö slipuð af þeim,
og eru þessir hlutir taldir ónýtir.
Þetta er aöeins einn af mörgum lista-
verka- og dýrgripaþjófnuðum, sem
framdir voru i Noregi á striösárunum en
þjófarnir voru nazistar og áhangendur
þeirra þarf landi. Brotizt var inn I frfmúr-
arahöllina, Odd Fellow-höllina, til skipa-
6
félaga og opinberra stofnana, og einnig
voru Gyðingafjölskyldur rændar.
Litið er vitaö um þessa hliö norska
hernámsins, en nii hefur Ihulunni verið
lyft af henni, að minnsta kosti að hluta til,
meö nýiitkominni bók Sjakaienes
marked, sem Olav Ottersen hefur skrifað
og ErnstG. Mortensen-bókaútgáfan hefur
gefið lit.
Umfangsmikill þjófnaður
Sókn nazistanna I siöari heimsstyrjöld-
inni i alls kyns listaverk og dýrgripi var
næstum ótakmörkuö. Adolf Hitler aflaði
sér um 21 þúsund listaverka, og Hermann
Göring fyllti Karinhall af málverkum
gömlu meistaranna. Lermontov-safnið i
Rússlandi var rænt, og fyrir þvi ráni stóð
þýzki hershöfðinginn von Mackensen. í
Noregi komust nazistarnir yfir mikið af
listaverkum, sem þeir létu siöan ganga
kaupum og sölum.
1 Evrópu á sér enn þá staö sala á lista-
verkum, sem upphaflega komust á flakk I
striðinu, en nú vilja menn kaupa þessi
verk til þess aö koma I verðmæti pening-
um sem hvergi hafa komiö fram, og ekki
er auövelt að nota í annars konar f járfest-
ingu. Frá þessu segir m.a. I bók Ölavs
Ottersens.
Árásin á Frimúrarahöllina
Þegar árið 1940 réðust Þjóðverjarnir
gegn frímúrurum. Æðsti maður þeirra
var kallaöur fyrir og honum tilkynnt aö
ákveöiö hefði veriö að leysa regluna upp.
Siðar kom i ljós aö þetta var afleiðing af
viðræðum margra aöila, m.a. Einsatzstab
Wegener og Quislings.
Eignir reglunnar voru teknar og lagöar
Ihjálparsjóönorskra nazista, sem Vidkun
Quisling hafði stofnað. Sagt var aö dýr-
gripir, sem höföu verið I eigu reglunnar
heföu veriösendir að hluta til, til Frlmúr-
arasafnsins I Berlin, en ýmislegt hefði þó
hafnaö i eigu nazistaforingjanna sjálfra.
Quislinglét flytja fjórar riddarabrynjur
til Gimli og auk þess ýmislegt annaö.
Einnig var ekiö meö gölluð húsgögn til
heimilis hans i Fyresdal.
Um helmingi málverka reglunnar var
stoliö og sömuleiöis mörgum dýrmætum
gömlum biblium. Talið er liklegt, aö tvö
verömæt málverk, annað af Karli 15. og