Morgunblaðið - 28.08.2004, Blaðsíða 28

28 LAUGARDAGUR 28. ÁGÚST 2004 MORGUNBLAÐIÐ
Hallgrímur B. Geirsson.
Styrmir Gunnarsson.
Framkvæmdastjóri:
Ritstjóri:
STOFNAÐ 1913
Útgefandi: Árvakur hf., Reykjavík.
Aðstoðarritstjórar:
Karl Blöndal, Ólafur Þ. Stephensen.
Fréttaritstjóri:
Björn Vignir Sigurpálsson.
Á
föstudaginn var Gylfi Þ. Gíslason kvaddur
hinstu kveðju. Hann var einn merkilegasti
stjórnmálamaður samtímans, fyrrverandi
ráðherra menntamála, viðskiptamála og
formaður Alþýðuflokksins, svo eitthvað sé
nefnt, auk þess að vera mikilsvert tónskáld og fræði-
maður.
Ferill Gylfa er margbrotinn og merkilegur hvar sem
borið er niður. Á löngum ferli hans sem ráðherra
menntamála gekk íslenskt menntakerfi í endurnýjun
lífdaga og til nútíma samfélagshátta. Háskóli Íslands
tók flugið og öll skólamál okkar tóku stakkaskiptum
undir stjórn þess metnaðarfulla og framsýna mennta-
málaráðherra sem Gylfi var. Enda naut hann mikillar
virðingar fyrir störf sín á þessum vettvangi.
Gylfi lagði gríðarlega áherslu á mikilvægi menntunar
og skólamála og markaði djúp spor í þeim málum á 6. og
7. áratug síðustu aldar. Afrek Gylfa á sviði menntamála
er mikilvægt að rifja upp og halda til haga á þeim tíma-
mótum sem fráfall þessa merkilega jafnaðarmanns og
stjórnmálaleiðtoga er. Ekki síst í því ljósi að staða
menntamála er fullkomlega óviðunandi nú um stundir
hérlendis og þarf grettistak á borð við það sem Gylfi
lyfti sjálfur á sínum tíma til að hefja skólamálin til þess
vegs og þeirrar virðingar sem þau eiga skilið.
Menntapólitískt hneyksli
Sýnishorn af því ófremdarástandi og metnaðarleysi
sem ríkir í skólamálum okkar eru þær furðulegu frá-
vísanir sem hundruð ungmenna fengu í andlitið þegar
þau hugðust snúa aftur til náms í framhaldsskólum eftir
hlé. Eftir að hafa fallið á brott, sem kallað er.
Hundruðum saman virðist þessu fólki vísað frá námi
án nokkurra útskýringa og menntamálaráðherra hefur
ekki með nokkru móti svarað fyrir þessa meg-
instefnubreytingu á menntapólitík okkar. Hún hefur
hingað til snúist um að sem allra flestir fari í framhalds-
skóla og útskrifist þaðan. Því hefur það mikla brottfall
sem hér er verið talið til vandamáls, enda hlutfallið
mjög hátt miðað við hin Norðurlöndin.
Nú er hins vegar Bleik brugðið og þeim sem hyggjast
snúa til baka eftir að hafa hætt og verið um skeið á
vinnumarkaði vísað frá námi. Þessi staða er algjörlega
óréttlætanleg enda fordæmalaust að fólki sem
aftur til náms sé gert það ókleift þrátt fyrir sk
skyldu stjórnvalda um að veita þessa menntu
Frávísanirnar eru menntapólitískt hneyksl
eftir að svara fyrir. Ef núverandi staða er vísi
framtíð sem bíður skólamála okkar undir ríki
Sjálfstæðis- og Framsóknarflokks er útlitið d
er vægt til orða tekið því pottur er mölbrotinn
víðar í menntakerfinu en í framhaldsskólunum
Heimspeki, hagfræði og stjórnm
Synir Gylfa hafa allir þrír haft mikil áhrif á
samfélag, hver með sínum hætti. Vilmundur e
á vettvangi stjórnmálanna eftir magnaðan en
stuttan feril. Hann skildi eftir sig fjölda tímam
hugmynda og viðhorfa til þjóðfélagsins. Á me
má nefna þingmál hans um beina kosningu fr
kvæmdavaldsins og að ráðherrar sitji ekki se
menn, svo ekki sé minnst á áhrif hans á íslens
mennsku en þau voru mikil.
Þorsteinn Gylfason er að mínu mati og mar
Arfleifð Gylfa Þ. og f
Eftir Björgvin G. Sigurðsson
Greinarhöfundur segir stjórnvöld ekki hafa
Á
síðasta fundi samgöngunefndar
Reykjavíkur samþykktu
fulltrúar R-listans nýtt leiða-
kerfi strætisvagna fyrir höf-
uðborgarsvæðið. Samkvæmt
upphaflegum áætlunum átti að taka nýtt
leiðakerfi í notkun í sumar en því verður
væntanlega frestað fram á næsta ár.
Fulltrúar sjálfstæðismanna sátu hjá við af-
greiðslu málsins af eftirfarandi ástæðum eft-
ir að hafa farið gaumgæfilega yfir tillög-
urnar.
Nýtt og endurskoðað leiðakerfi er í raun
eðlilegt framhald á sameiningu almennings-
samgangna á höfuðborgarsvæðinu en sjálf-
stæðismenn áttu frumkvæði að þeirri aðgerð
með tillöguflutningi árið 1999. Sameiningin
hefur að ýmsu leyti heppnast vel og leitt til
hagræðingar en að öðru leyti hefur borg-
arfulltrúum R-listans gersamlega mistekist
það yfirlýsta ætlunarverk á valdatíma sínum
að efla almenningssamgöngur í Reykjavík.
Á sl. tíu árum hefur þjónusta strætisvagna
verið skert verulega og þéttleiki leiðakerf-
isins minnkað. Fargjöld hafa hins vegar
hækkað langt umfram almennt verðlag og
farþegum fækkað.
Síðasta tækifæri Strætó?
Það liggur því í augum uppi að sveit-
arfélögin á höfuðborgarsvæðinu standa nú
frammi fyrir dýrmætu tækifæri til að efla al-
menningssamgöngur og gera þær að „raun-
hæfum valkosti“ við annan ferðamáta. Mik-
ilvægt er að vel takist til enda er nýju
leiðakerfi ætlað að endast áratugum saman
og hafa margvísleg áhrif á uppbyggingu höf-
uðborgarsvæðisins og lífsgæði íbúanna. Um-
bylting leiðakerfis á 180 þúsund manna
svæði er ekki áhættunnar virði nema víst sé
að hún hafi ótvíræðan ávinning í för með sér
fyrir íbúana. Ef það tekst ekki nú er ekki víst
að það gefist annað tækifæri.
Lestardraumar R-listans
Athygli vekur að í tillögum að nýju leiða-
kerfi, sem gilda á næstu áratugina a.m.k., er
ekki vikið orði að þeim lausnum sem borg-
arfulltrúar R-listans hafa helst haldið á lofti
til bjargar almenningssamgöngum í Reykja-
vík. Eins og kunnugt er vilja borgarfulltrúar
Framsóknarflokksins hraðlestarkerfi milli
Reykjavíkur og Keflavíkur, borgarfulltrúar
Samfylkin
anjarðarl
vinstri gr
vagnaker
eiga það s
setning þ
króna og
verða und
heimildir
þessa lest
ert getið u
Nýtt le
strætisva
frá núvera
skipt upp
sjö úthver
Fyrir R
kerfið“ á s
Mun nýtt leiðakerfi
efla almenningssam
Eftir Kjartan Magnússon
Greinarhöfundur telur að í nýju leiðakerfi Strætó bs. fel
ferðavalkosti á höfuðborgarsvæðinu. Til þess þurfi þó að
’Í stað þess að skipta umkerfi í einu vetfangi mætti
standa þannig að breyt-
ingum að smám saman
flyttist þungamiðja kerf-
isins frá hinum aðþrengda
Hlemmi að hinni nýju
miðstöð, hvar svo sem
hún yrði.‘
SKÓLABÖRN Í UMFERÐINNI
Fjörutíu og fimm þúsundgrunnskólanemar byrjuðu ívikunni í skólanum eftir
sumarfrí. Upphaf skóla hefur mikil
áhrif á umferð, sérstaklega á höf-
uðborgarsvæðinu, og víða getur
myndast hálfgert umferðaröng-
þveiti þegar börnum er ekið í skól-
ann á sama tíma. Slíkt öngþveiti
veldur ekki aðeins töfum heldur
skapast einnig umferðarhætta. Til
þess að draga úr henni hefur Sig-
urður Helgason, verkefnisstjóri hjá
Umferðarstofu, hvatt foreldra til að
hætta að aka börnunum í skólann og
leyfa þeim að ganga. Sigurður segir
að sumir foreldrar vilji ekki leyfa
börnum sínum að ganga í skólann
vegna þess að umferðin sé svo mikil.
Bendir hann á að þessi röksemda-
færsla búi til vítahring vegna þess
að umferðin sé svo mikil í kringum
skólana einmitt vegna þess að börn-
unum sé ekið þangað. Ef því yrði
hætt myndi umferðin minnka og ör-
yggið aukast.
Vitaskuld er það rétt að börnum
getur verið hollt að ganga í skólann
og læra að átta sig sjálf á umferð-
inni. Hins vegar má ekki gleyma því
að þau börn, sem nú eru að hefja
nám í grunnskóla, eru aðeins sex
ára. Sex ára börnum er ýmislegt til
lista lagt og engin ástæða til að van-
meta getu þeirra. En þau eru ekki
vön að vera ein í umferðinni og
augnabliks einbeitingarleysi á
dimmum vetrarmorgni getur haft
afdrifaríkar afleiðingar. Þá getur
einnig verið yfir svo miklar umferð-
aræðar að fara að ekki er verjandi
að senda börnin ein síns liðs. Í því
sambandi mætti til dæmis nefna
börn, sem þurfa að fara yfir Kárs-
nesbraut í Kópavogi til að komast í
Kársnesskóla. Á þeirri götu er um-
ferð mjög hröð og þar að auki um-
talsverðir þungaflutningar vegna
Kópavogshafnar. Fjölmörg önnur
slík dæmi mætti nefna í öllum sveit-
arfélögum á höfuðborgarsvæðinu.
Fyrir nokkrum áratugum var
mun meira um það, að börn gengju í
skólann eða hjóluðu í skólann. Þá
var umferðin mun minni og hættan
því ekki jafnmikil.
Í mörgum tilfellum er ugglaust
fullkomlega öruggt að láta börnin
ganga ein í skólann, en það á alls
ekki alltaf við. Þess vegna hlýtur
það að vera umhugsunarefni fyrir
Umferðarstofu, hvort hægt sé að
beina áskorun sem þessari til for-
eldra. Viðleitnin til þess að leysa
einn vanda má ekki verða til þess að
búa til annan.
ÚTBOÐ KERFISTETRA
Nú er rætt um að skattgreið-endur greiði á milli þre- og
fjórfalt meira fyrir starfrækslu
Tetra-fjarskiptakerfisins en gert
var ráð fyrir þegar kerfið var boðið
út árið 1999. Þá varð fyrirtækið
Irja, forveri Tetra Íslands, hlut-
skarpast í útboði og samkvæmt
samningi, sem þá var gerður, áttu
skattgreiðendur að borga 36 millj-
ónir króna á ári fyrir þjónustu fyr-
irtækisins. Sá samningur, og þær
áætlanir sem að baki honum lágu,
var raunar frá upphafi mjög um-
deildur. Nú fer fyrirtækið fram á
að greiðslurnar hækki í rúmar 120
milljónir á ári. Engu að síður er
ekki rekstrargrundvöllur fyrir
Tetra Ísland nema til skamms
tíma, að því er fram kemur í athug-
un fjármálastjóra Slökkviliðs höf-
uðborgarsvæðisins á stöðu fyrir-
tækisins, sem sagt var frá hér í
blaðinu í síðustu viku.
Nú þegar hafa fyrirtæki í eigu
almennings orðið fyrir verulegu
tapi vegna Tetra Íslands; þannig
hefur Landsvirkjun afskrifað 174
milljónir króna og Orkuveita
Reykjavíkur 257 milljónir. Auk
þess hefur hvort fyrirtæki um sig
lagt 50 milljónir króna í nýtt
hlutafé til þessa fyrirtækis, sem
virðist jafnmislukkað og öll önnur
fjarskiptastarfsemi, sem Orku-
veita Reykjavíkur kemur nálægt.
Ofan á þetta bætist að forsvars-
menn Tetra Íslands hafa tekið
skýrt fram að þeir treysti sér ekki
til að innleiða nýjungar eða lag-
færingar í Tetra-kerfinu næstu ár-
in.
Í þessu ljósi er engin furða þótt
Óskar Magnússon, forstjóri Og
Vodafone, leggi til að rekstur
Tetra-kerfis fyrir lögreglu,
slökkvilið og borgarstofnanir verði
boðinn út á nýjan leik. Ef samið
verður við mislukkað fyrirtæki
sem gerði óraunhæfar áætlanir og
fer nú fram á margfaldar gjald-
skrárhækkanir er það ekki beinlín-
is gott fordæmi í útboðsmálum op-
inberra aðila almennt.
Óskar benti á það í Viðskipta-
blaði Morgunblaðsins í fyrradag að
frá árinu 1999 hefði Tetra-búnaður
bæði batnað og lækkað í verði. „Ég
tel að nýir aðilar, hvort sem það
erum við eða einhverjir aðrir, geti
komið með nýrri og betri búnað
sem ekki þyrfti að greiða meira
fyrir en til stendur núna. Það er
því ekki sjálfgefið að Tetra Ísland
geti boðið lægst í þetta en ef svo
er, þá er það bara af hinu góða,“
sagði Óskar í frétt blaðsins.
Ef skattgreiðendur geta komizt
af með minni kostnað og aukin-
heldur betri búnað með því að
bjóða rekstur Tetra-kerfis út upp
á nýtt, virðast hníga sterk rök að
því að endurskoða þá stefnu, sem
tekin hefur verið í málinu og fara
fremur í útboð. Auðvitað þarf að
tryggja að ekki komi rof í rekstur
Tetra-kerfis, þar sem slökkvilið,
lögregla og fleiri stofnanir treysta
á kerfið. En hér er um ákveðið
grundvallarmál að ræða í útboðs-
málum hins opinbera. Það á ekki
að verðlauna skussana, heldur
semja við þá sem líklegir eru til að
standa sig.