Vikublaðið - 08.12.1995, Blaðsíða 8
8
VIKUBLAÐIÐ 8. DESEMBER 1995
fiesta fyrip
lestrarhesta
Ennislokkur einvaldsins
Ennislokkur einvaldsins eftir
Hertu Mtiller er óvenjuleg skáldsaga
frá síðustu dögum einræðisins í Rúm-
eníu. Utgefandi er Ormstunga. Sögu-
sviðið er drungaleg verksmiðja og
sveitaþorp, ffásögnin er í formi
stuttra kafla - mynda. Hið óhugnan-
lega, „ólýsanlega" við ótta og kúgun
er einungis unnt að skilja í myndtim.
Engin þekking á einræðisstjóm getur
miðlað því sem þessi skáldsaga gerir,
ef bókmenntir geta á annað borð
miðlað þvílíkri reynslu. Herta Múller
sameinar í þessari firásögn myndræna
ffamsetningu og rytmiskan prósa í
einstæðri umfjöllun um alræðisvald
eða „totalitarisma". Að mati eins
störf sín og er kunnastur fyrir söguna
um Benjamín dúfu en hér skrifar hann
Undir fjalaketti
Undir jjalaketti heitdr ný skáldsaga
eftir Gunnar Gunnarsson. Víst er að
þeir sem hafa unun af spennandi lesn-
ingu og vangaveltum um hlutskipti
sögupersóna sem dregnar era skýrum
dráttum munu njóta þessa verks.
Margt í Undir fjalaketti minnir á
sakamálasögur, stíllinn á þessari nýju
skáldsögu er iðulega hraður og at-
burðarásin spennandi. En hér er per-
sónusköpunin dýpri og lesandinn
kynnist leikaranum og hlutskipti hans
í eftirminnilegri sögu þar sem hug-
leiðingar söguhetjunnar sldptast á við
lifandi og gamansama ffásögn af leik-
húsh'finu.
Utgefandi er Ormstunga.
Stúlkan með Botticelli-
andlitið
Ut er komin bókin Stúlkan meö
Botticelli-andlitið eftir William D. Val-
gardson. Utgefandi er Ormstunga.
Bókin kom út í Kanada 1992 og vakti
þegar mikla athygli. Söguþráðurinn
er spennandi enda fjallar sagan að
hluta um leit sögumanns að stúlku
sem hefur horfið við dularfullar
kringumstæður. Annað meginþema
sögunnar er uppgjör sögumanns við
sjálfan sig, hjónaband sitt og lífemi öll
fullorðinsárin ásamt minningum og
minningabrotum sem hægt og bít-
andi skerpa einkenni sögupersóna og
skýra breytni þeirra.
William D. Valgardson sleit bams-
skónum á þeim söguffæga stað,
Gimli, þar sem fýrstu íslensku land-
nemamir tóku sér bólfesm 1876. Val-
gardson hefúr sent ffá sér níu bækur,
smásagnasöfn, ljóðasöfh og skáldsög-
umar Gende Sinners (1980) og The
Girl with the Botticelli Face (1992)
sem hér birtist í íslenskri þýðingu, og
bamabóldna Thor (1994). Auk ljóða-
og sagnagerðar hefur Valgardson
skrifað bæði fyrir útvarp og sjónvarp.
Af tíu útvarpsleikritum má nefha The
Man ffom Snæfellsnes, sem einnig
var flutt í Ástralíu. Fimm kvikmyndir
hafa verið gerðar effir sögum hans,
þar á meðal Gentle Sinners sem sýnd
hefur verið í 26 löndum. Árið 1971
var Valgardson sæmdur bandarísku
forsetaverðlaununum fyrir besm
smásögu ársins (Bloodflowers).
Ég var sett á uppboð
Ut er komin bókin Ég var sett á
uppbóð, endurminningar Valbjargar
Kristmundsdótmr, sysmr Steins
Steinars. Útgefandi er Hörpuútgáfan.
Þetta er áhrifamildl saga eínstæðrar
móður sem þrælaði frá morgni til
kvölds til að sjá sér og einkasyni sín-
um farborða. Samt er hún lifandi og
ffjó í skáldskap sínum og gladdi með
honum samferðarfólk sitt.
Valbjörg hraktist ffá heimabyggð
sinni í ffumbemsku þegar foreldrar
hennar Slim samvistum og var „boðin
upp“ sem hreppsómagi. Bjarnffíður
Leósdóttir lýsir henni svo: „Eg hygg
að Valla sé mjög lík Steini. Dálítið
kaldhæðin, ákaflega fundvís á ýmsar
misfellur í fari og framkomu fólks og
getur þá bragðið fyTÍr sig skopi á sinn
hátt í smellnum vísum og mælm
máli.“
fyrir fullorðna. í skáldsögu þessari
skrifar Friðrik um marmlega reynslu
af miklu Hstfengi. Persónur bókarinn-
ar standa ljóslifandi fyrir hugskots-
sjónum lesandans og við kynnumst
vonum þeirra og vonbrigðum, ham-
ingju og mstandi sársauka. Höfundur
fléttar örlög þeirra saman af einstöku
næmi í margslungna sögu. Hér er á
ferðinni áhrifarík saga sem lætur eng-
an ósnortinn.
Saga Friðriks um Benjamín dúfu
mtm á næstunni koma út í Dan-
mörku, Svíþjóð, Finnlandi og á Italíu,
en sem kunnugt er hefur sagan verið
kvikmynduð hér á landi. 1993 fékk
Friðrik bamabókaverðlaun skóla-
málaráðs Reykjavíkur.
gagnrýnanda minna efinistök höfimd-
ar í þessari bók að hluta til á vinnu-
brögð Franz Kafka. Bækur Hertu
Múller hafa vakið núkla athygli í
Þýskalandi og fært henni viðurkennd
bókmenntaverðlaun. Verk hennar
hafa verið gefin út í Bandaríkjunum,
Frakklandi, Hollandi, Danmörku,
Noregi, Svíþjóð og Finnlandi.
Vetrareldur
Út er komin bókin Vetrareldur eftir
Friðrik Erlingsson. Útgefandi er
Vaka-Helgafell. Friðrik hefúr hlotið
verðlaun og viðurkenningar fyrir rit-
Astæða er til að minna á og vekja athygli lesenda Vikublaðsins á því
að þeim býðst að kaupa jólakort og styrkja um leið góð málefni.
Hér skulu nokkur dæmi tíunduð.
Bamaheill hefur gefið út jólakort til styrktar samtökunum. Bamaheill
lafa m.a. byggt upp meðferðarheimili fyrir böm og unglinga að Geld-
ngalæk á Rangárvöllum og reka Foreldralínuna, ráðgjafarþjónustu fyrir
ullorðna.
Landsbókasafn Islands - Háskólabókasafn hefur gefið út jólakort með
eikningum úr safni handritadeildar af íslensku jólasveinum efitir Tryggva
dagnússon (1900-1960).
Amnesty Intemational, Islandsdeild hefur gefið út jólakort til styrktar
samtökunum. Á kortinu er mynd eftir Guðmund Thorsteinsson,
Mugg (1891-1924), verkið „Vitrun hirðingjanna“. ís-
landsdeildin hefur verið starfrækt frá 1974.
Rauðakrosshúsið hefur gefið
út jólakort í fjáröflunar-
skyni, en húsið fagnar 10
ára afmæli um þessar
mundir. Á þessum tíma
hafa 750 unglingar gist
neyðarathvarfið við
Tjamargötu í yfir eitt
þúsund skipti og í trún-
aðarsímann hafa um 30
þúsund símtöl verið
skráð.
Vinafélag Blindrabóka-
safns Islands hefúr gefið út
jólakort, sem hannað er af
Höllu Haraldsdóttur gler-
og myndlistarkonu í Kefla-
vík. Allur ágóði af af kortasöl-
unni fer til blindraletursbóka-
gerðar.
Milli vonar og ótta
Út er komin bólán
Milli vonar og ótta eftir
Þór Whitehead. Útgef-
andi er Vaka-Helgafell.
Þór greinir hér ffá að-
dragandanum að því að
Bretar hemámu Island í
maí 1940. Fjölmargt er
upplýst sem ekki hefúr
verið vikið að áður í
sagnffæðiritum. Þetta er
þriðja bók höfúndar um
Island í síðari heimstyrj-
öldinni.
Þór byggir á margra
ára rannsóknum sínum í
skjalasöfnum í Þýska-
landi og Englandi. Þá
hefur hann kamtað ræki-
lega íslenskar heimildir
sem sumar hverjar hafa
aldrei verið rannsakaðar
áður. Auk þess hefúr
hann rætt við fjölmarga
Islendinga, Þjóðverja og
Breta sem veittu mikil-
vægar upplýsingar um
það sem gerðist bak við
tjöldin er stórveldin
seildust til yfirráða yíir
eyjunni í norðri. I bók-
inni er fjöldi mynda og
hafa margar þeirra aldrei
kornið fyrir almennings-
sjónir.
Mefistó
Út er komin skáldsagan Mefistó eft-
ir þýska rithöfundinn Klaus Mann.
Utgefandi er Ormstunga. Þessi saga,
sem segir ffá starfsferli listamanns, er
líklega ffægasta verk hans. Hún hefúr
nú ásamt fleiri verkum hans (nefna
má skáldsögumar Der Vulkan og
Symphonie Pathétique sem og
sjálfsævisöguna Der Wendepunkt)
verið endurútgefin í stórum upplög-
um bæði i Þýskalandi sem víða
annnars staðar og hafá þessum verk-
um hvarvema hlotnast miklar vin-
sældir, svo segja má að Klaus Mann,
sem lengi stóð í skugga hins heims-
ffæga föður síns (Thomasar Mann),
hafi á síðusm áratugum fengið upp-
reisn æra og njóti nú loks sanrtmælis
fyrir eigin verðleika.
Mefistó, sem skrifuð var þegar
Klaus Mann var í útlegð, kom út í
Amsterdam 1936 og olli strax miklum
úlfaþyt. Vegur skáldsögunnar
Mefistó hefur einnig aukist á síðustu
áramgum vegna þess að hún hefúr
orðið öðrum listamönnum innblást-
ur.
Eitt virtasta leikhús Frakka,
Théatre du Soleil undir forystu Adri-
ane Mnouchkine sýndi leikgerð
skáldsögunnar fyrir meira en 200.000
áhorfendur í París (1979) og ferðaðist
með sýninguna um Þýskaland og var
sjónvarpsupptaka á því leikverki
einnig sýnd víða um Evrópu. Einnig
má nefiia kvikmynd ungverska leik-
stjórans Szabos sem gerð var effir
verkinu (með Klaus Maria Brandauer
í aðalhlutverki) en hún vakti heimsat-
hygli og var sýnd hér á Islandi fyrir fa-
einum árum.
Bríet Héðinsdóttir íslenskaði bók-
ina og ritar einnig ítarlegan effirmála
þar sem hún gerir grein fyrir höfund-
inum, bókinni og sérkennilegum ferli
hennar.
Bókmenntaverðlaunin
Framundan er að velja Islensku
bókmenntaverðlaunin 1995, en tólf
bækur hafa verið tilnefndar, sex í
flokki fagurbókmennta og sex í flokki
ffæðirita og bóka almenns eðlis.
Ur flokki fagurbókmennta: Dymar
pröngu eftir Kristínu Ómarsdóttur,
Híbýli vindanna eftir Böðvar Guð-
mundsson, Hjartastaður effir Stein-
unni Sigurðardóttur, Höfuð konunnar
eftir Ingibjörgu Haraldsdóttur, Ljóð-
línuskip eftir Sigurð Pálsson og Það
talar í trjánum effir Þorstein ffá
Hamri.
Ur flokki ffæðirita og bóka al-
menns eðhs: Bamasáljræði eftir Álf-
heiði Steinþórsdóttnr og Guðfimiu
Eydaþ Bókmenntakenningar síðari alda
eftir Ama Sigurjónsson, Handbók um
málfi-æði eftir Höskuld Þráinsson, Is-
lenska garðblómabókin eftir Hólmffíði
A. Sigurðardóttur, Milli vonar og ótta
eftir Þór ýWhitehead og Ströndin í
náttúru Islands eftir Guðmund P.
Olafsson.