Vikublaðið - 30.09.1994, Blaðsíða 9

VIKUBLAÐIÐ 30. SEPTEMBER 1994
9
Menningln
Að auka eðlisþyngd efnisins
Myndir: ÓI.Þ.
mála kvikar öldurnar og hversu færan
kyrralífsmálara við fáum til að mála
skeljarnar í sandinum á þennan flöt:
aldrei geta þeir nálgast það raunsæi
sem fólgið er í gifssamloku Magnúsar
Pálssonar.
Mynd hans er ekki byggð á hefð-
bundinni þrívídd, sem miðuð er við
sjónarhom mannsins og fjarvíddar-
glugga hans, heldur er viðfangsefnið
þvert á móti nálgast með þeim hætti
að hið hefðbundna húmaníska þrí-
víddarmyndinál er fúllkomlega snið-
gengið. Það er enginn sjóndeildar-
hringur í þessu verki, enginn punktur
sem markar óendanleikann og í raun-
inni ekkert sem snýr frekar upp en
niður. Engu að síður er verkið fúll-
komlega rökrétt í framsetningu sinni
og gengur fullkomlega og bókstaflega
upp í einni heild sem lokaður efn-
ismassi og sannferðug afsteypa af við-
fangsefninu.
Gifssamiokan FLeðmvnál er því
mettuð af merkingu, sem er margræð
og vísar ekki bara til „fyrirmyndarinn-
ar“, hins raunverulega flæðarmáls,
heldur raskar hún hinu hefðbundna
sjónarhorni okkar á náttúruna og urn
leið því tungumáli sem við höfum leitt
af þessu sjónarhorni.
Þvf inyndlistin er tungumál, rétt
eins og móðurmálið, sem við notum
til þess að nálgast veruleikann á sem
sannferðugastan hátt.
Við getum séð einn rauðan þráð í
allri listsköpun Magnúsar Pálssonar,
hvort sem um er að ræða þrívíddar-
verk, teikningar, gipsskúlptúra, bók-
verk, raddskúlptúra, „rjóður" eða
leikhúsverk: endurskoðun og endur-
nýjun tungumálsins. Slík endurnýjun
er listinni lífsnauðsyn ef hún á að
standa undir því nafni að vera rann-
sókn á veruleika okkar í samtímanum,
en ekki einskær afþreying eða stofu-
stáss.
Magnús Pálsson hefur einstakan
hæfileika til þess að nálgast viðfangs-
efúi sitt á ferskan og óvæntan hátt, þar
sem hefðbundnum aðskilnaði list-
greina er varpað á glæ og öllum fyrir-
fram gefnum formúlum með. Verk
hans eru umfram annað ígrunduð
rannsókn á tungumáli listarinnar og
möguleikum hennar til þess að takast
á við veruleika saintímans. Um leið
skilgreina þau listina upp á nýtt með
hverju verki og taka innihald hennar
til gagngerrar rannsóknar. Þess vegna
koma verk hans okkur stöðugt á óvart.
Þau kenna okkur jafnffamt að varpa
af okkur viðjum vanans og sjá um-
hverfi okkar í nýju ljósi. Ef við ekki
hreinsum tungumál okkar af inni-
haldslausum formúlum og vanahugs-
un, verðum við blind á allar þær furð-
ur sem umhverfi okkar og tilveran öll
bjóða uppá. Þegar við hættum að geta
nálgast tilveruna með þeirri bamslegu
undrun og furðu, sem hún gefur ærin
tilefni til, má bóka það að við höfúm
fjötrast í viðjum vanans, ellinnar og
þeirra innihaldslausu orða sem elli-
rausinu fylgja. Ellirausinu gerir
Magnús reyndar frábær skil í verkinu
„Enginn gleypir sálina “, þar sem stillt
er saman nefjum, neftóbaki og búk-
hljóðum og stunum ýmsum með
óborganleguin hætti.
Sýning Magnúsar Pálssonar að
Kjarvalsstöðum er með eftirminnileg-
ustu listviðburðum ársins og óhætt að
hvetja sem flesta til að skoða hana
með opnum huga og skilja fordómana
efrir heima.
I tilefni sýningarinnar hefur Lista-
safn Reykjavíkur gefið út fróðlega bók
um list Magnúsar, sem ætti að vera
fengur að fyrir allt áhugafólk um ís-
lenska samtímamyndlist.
UTBOÐ
Grunnur undir birgðageymslu
Rafmagnsveitur ríkisins óska eftir tilboðum.í
að gera grunn undir birgðageymslu við Óseyri
9 á Akureyri. Útboðsgögn verða seld fyrir
1.500 krónur á skrifstofu Rafmagnsveitna rík-
isins við Óseyri 9 á Akureyri, frá og með
miðvikudeginum 28. september 1994
Tilboðum skal skila á skrifstofu
Rafrnagnsveitna ríkisins á Akureyri fyrir kl.
14.00 miðvikudaginn 5. október 1994, og
verða þau þá opnuð í viðurvist þeirra bjóðen-
da sem þess óska. Þóknun fyrir gerð tilboða er
engin.
Tilboðin séu í lokuðu umslagi, merktu
„Rafmagnsveiturnar - 94015 - Akureyri -
Grunnbygging". Verkinu á að vera'að fullu
lokið miðvikudaginn 30. nóvember 1994.
RAFMAGNSVEITUR
RÍKISINS bfcutcU*#,
LAUGAVEGI 118 • 105 REYKJAVÍK
SÍMI 91-605500 • BRÉFSÍMI 91-17891
-mmssmzsxmmm&xzmmtmm
Listasafn Reykjavíkur,
Kjarvalsstaðir:
Magnús Pálsson, yfirlitssýning
Ein helsta forsenda þess að við
meðtökum ákveðinn hlut í
umhverfi okkar sem listaverk
er sú að við upplifum það sterkt að
efúi hlutarins sé gegnumsýrt og mett-
að af ákveðinni merkingu. Því mett-
aðri sem hluturinn er af merkingu,
þeim mun áhrifaríkari verður hann og
þeim mun göfugri er sú list sein hann
miðlar. Galdur listarinnar er í raun í
því fólginn að auka eðlisþyngd efnis-
ins, þannig að við finnum það svífa á
okkur þegar við nálgumst það. Þessi
galdur verður ekki framkvæmdur af
listamanninum í einangrun, heldur
krefst hann virkra inóttökuskilyrða.
Án virkrar upplifunar áhorfendans
verður enginn galdur og engin
„þyngdaraukning“ á efúinu.
Fáir íslenskir listamenn hafa áttað
sig betur á þessu en Magnús Pálsson.
Og fáum íslenskum listamönnum hef-
ur tekist betur í þeirri íþrótt að gera
léttvægt efni að þungavigt með þess-
um hætti. I yfirlitssýningu hans að
Kjarvalsstöðum sjáum við mörg dæmi
þessa:
I verkinu Rúmbjami frá 1976 erurn
við leidd inn í rými þar sem mæliein-
ingin rúmbjarni er á miðju gólfi í
formi glertenings sem er fúllur af
vami. Rúmbjarni er rúmmál Bjarna
H. Þórarinssonar listamanns, eins og
það mældist árið 1976. Rýmið sem
umlykur rúmeininguna eru 260 rúm-
bjamar. Upplýsingarnar um tilurð
verksins eru utan á herberginu og eru
nauðsynlegur hluti verksins. Þegar við
göngum inn í þetta rými efir að hafa
kynnt okkur sögu þess, verður það
blátt áfram yfirþyrniandi tilfinning að
vera staddur innan í 260 rúmbjörnum.
Og sjálf mælieiningin á miðju gólfinu
verður bæði ögrandi og hrollvekjandi:
teningur af vatni = mælieining inánns.
Húmanistarnir á endurreisnartím-
anum urðu fyrstir manna til þess að
Listamaðurinn Magnús Pálsson.
Verk Magnúsar Pálssonar „Flæðarmál".
Ólafur
Gíslason
skapa rými sem hugsað var út frá
mælieiningu mannsins. Hlutföll
mannslíkamans voru gerð að forskriff
fyrir hlutföllum í byggingarlist endur-
reisnartimans. Munurinn á húman-
isma endurreisnartímans og húman-
isma Magnúsar Pálssonar í þessu verld
er kannsld fyrst og fremst sá að þeir
Brunelleschi og Alberti byggðu á upp-
hafinni fyrirmynd sem var fullkomin í
líkamsbyggingu sinni og formgerð.
Magnús Pálsson byggir hins vegar á
Bjarna H. Þórarinssyni og hefur þar
með komið hinni upphöfúu fyrir-
mynd endurreisnartímans niður á
jörðina og sett efnismassann fyrir
gæðin. Rýmið í þessum teningi og
þessu herbergi er rnettað af inerkingu
svo það svífúr á þann sém inn í það
gengur. Hann verður þátttakandi í
þeim galdri að upplifa aukningu á
„eðlisþyngd“ efiiisins.
A sama hátt og andrúmsloftið og
vatnið eru meðal þeirra formlausu
efna, sem eru bæði hvað ódýrust og
yfirlætislausust sem efúiviður í lista-
verk, er gifsið með ódýrustu og svip-
lausustu föstu efnum sem hægt er að
nota í sama tilgangi. Þar að auki er
auðvelt að móta það. Þetta mun hafa
verið meginástæða þess að Magnús
Pálsson vann á tímabili nær eingöngu
í gifs og gerði úr þeim efniviði nokkur
af sínum eftirminnilegustu verkum.
Eitt þeirra er Flœðamtál frá 1975,
gifssamloka í þrem pörtum sem sýnir
okkur íjöruna, sjóinn og andrúmsloft-
ið sem eina afsteypu. Verkið er að því
leyti einstakt að við sjáum ekki bara
afsteypu af yfirborði afmarkaðs hluta
af fjörunni, heldur sjáum við líka, þeg-
ar samlokan er opnuð, neðra yfirborð
sjávarins þar sem það snerrir fjöruna
og skeljarnar sem þar liggja í sandin-
um. Loftið yfir fjöruliorðinu er líka
efnisgert í gifsmassa sem breiðist yfir
vatnið og sandinn og lokar sam-
lokunni. Þegar við opnum hana sjáum
við líka neðra yfirborð andrúmslofts-
ins sem gefur óbeint til kynna loft-
þyngdina við yfirborð jarðar (jafngildi
760 mm. kvikasilfursúlu).
Gifsmassinn í þessu verki er ekki
bara mettaður af höfuðskepnunum
þrem, jörð, vatni og lofti, heldur vek-
ur hann okkur líka til umhugsunar um
það hvernig við erum vön að skoða
flæðarmálið og sjá það fyrir okkur á
mynd. Við erum vön því að myndir
séu uppréttar eins og við sjálf. Efst er
himininn, síðan kemur hafflöturinn
eins og lárétt strik við sjóndeildar-
hringinn, þá fjöruborðið sem annað
lárétt strik og neðst fjaran: tvö lárétt
strik skipta sléttum myndfletinum í
þrjá hluta, þar sem efra strikið táknar
um leið sjónarhorn okkar á óendan-
leikann. Það er hins vegar sama
hversu færan skýjamálara við fáum til
að mála bláma himinsins og hversu
færan sjávarmálara við fáum til að