Tíminn - 09.03.1971, Blaðsíða 5

ÞRIÐJUDAGUR 9. marz 1971
17
TSMINN
Ingólfur A. Þorkelsson:
r s r
SKOLASTJORi A VjLLiGOTUM
SVAR TIL GUÐMUNDAR SVEINSSONAR
Tvaer greinar á sama meiði.
GuðmwöðSir Sveinsson, skóla-
stjóri Samvinnuskólans, akrií-
aði grein í þetta blað 18. febr.
S.I., er hann nefndi „Menntun
og manndómur". Greinarhöf-
undur ræðst vægast sagt með
hæpnum fullyrðingum að
stjóm Sambands íslenzkra
bamakennara (S.Í.B.) og skóla
stjóra Kennaraskóla íslands
annars vegar — og háskóla-
menntuðum mönnum, einkum
háskólamenntuðum kennur-
um hins vegar. Hann nefnir
ekki mmrædda aðila beinum
oríAmx, en ekki fer á milli
mála, hverjir þeir era. Það er
alkunna, að stjóm S.Í.B. og
skólastjóri Kennaraskólans
beita sér najög eindregið fyrir
því, að frumvarpið um Kenn-
araháskóla íslands verði sem
fyrst að lögum.
Ekki roun ég fara mörgum
orðum um fyrri hluta greinar-
innar, sem ber yfirskriftina:
„Kennaraforysta á villigötum“.
Umrædd forysta mun eflaust
svara fyrir sig. í upphafi grein
arinnar ræðir höfundur tillög-
unnar uan Kennaraháskóla.
Hann segir m.a.: „Það skyldi
þó aldrei vera að þessar tillög-
ur og röksemdimar fyrir þeim
kæmu þvert á þær hugimundir
m skóla, nám og hæfni, sem
nú eru hvarvetn^ ac? ryðja sér
til rúsns í veröldinni". Nokikru
aðar í greininni segir höfund-
ur eénnig, að með tillögunum
mn Kennaraháskóla sé verið
„aS skipta mönnum í tvær
heiidir, gáfaða og heims|ka“ og
siðar færist hann allur í auk-
ama og telur, að röksemdir for
ssarsimanna Kennaraháskóla
séu sömu ættar og röksemdir
kúgara og kynþáttahatara.
Þannig mælir maður, sem ásak
ar aðra um skort á hógværð.
Ég kem því ekki heirn og sam
an, að menntun bamakennara
á háskólastigi komi þvert á
hina húmanistísku mennta-
stefnu, þ.e. beinist gegn því,
ao1 menn fái að stunda það
nám, sem þeir eru hæfir til og
megi þannig njóta hæfileika
sinna, öðlist réttindi sam-
kvæmt þri o? beri ábyrgð hver
á sínu sviðL
Þvert á móti tel ég það aug-
ljóst, að vel menntaðir kenn-
arar séu helzta stoð slíkrar
iBenntasteínu.
í lok greinar sinnar segir
höfundur, að umrædd mennta-
stefna fari sigurför um Vestur
lönd. Já. rétt er það. Og þar
eru Noríiurlönd fremst í flokki.
En samfara þessari stefnu —
og í aligjöru samræmi við hana
— er sú stefna, að barnakenn
arar fái menntun sína á há-
skólastigi. Alls staoár á Norð-
urlöndum utan á íslandi fer
menntun barnakennara nú
fram eftir stúdentspróf, sama
er að segja um langflest lönd
í Vestur-Evrópu. Menntun
kennara á háskólastigi og hin
húmanistiska menntastefna
eru því tvær greinar á sama
meiði — þetta tvennt styður
hvort annað í reynd á Vestur-
löndum. Meginröksemd höf-
undar reynist því vera fullyrð-
ing út í bláinn. Margt fleira
mætti segja um fyrri hluta um
ræddrar greinar. en ég læt. öðr
um það eftir og sný mér að
siðari hlutanum, sem fyrst og
fremst er tilefni þessarar grein
ar.
Sleggjudómar.
Síðari hluti greínarinnar ber
yfirskriftina: „Háskólamennt-
aðir menn eiga ekki að vera
hrokafullir" og hefst á þessum
orí.'um: „Það hefur vakið
nokkra athygli, að háskóla-
kenntaðir kennarar, sem
nefna sjálfa sig svo, hafa mjög
flíkað hroka sínum og sjálfs-
þótta. Orsökin hefur verið sú,
að nám þeirra við háskóla hef-
ur ekkj verið metið til peninga
á þann hátt sem þeir álíta eðli
legt“. Svo mörg voru þau orð.
Þarna er strítt talað, og ekki
Ingólfur A. Þorkellsson
er béinlínis hógværðinni fyrir
ao' fara hjá greinarhöfundi svo
að ekiki sé minnzt á það. að
hann færir nákvæmlega engin
rök fyrir þessum fullyrðingum
sínum. Skilmerkilegra hefði
verið hjá höfundi að greina
frá því í hverju þessi „hroki“
er fólginn, í hvaða kröfum og
baráttuaðícrðum þessi „sjálfs-
þótti“ birtist. En það forðast
hann eins og heitan eldinn.
Hann finnur ort'um sínum
hvergi stað, og þess vegna er
ekki mark takandi á þeim.
Háskólamenntaðir kennar-
ar hafa aldrei krafizt neinna
sérréttinda sér til handa. Hins
vegar hafa þeir farið fram á
jafnrétti við aðra, sem vinna
við kennslustörf og þá, sém
vinna sambærileg störf á öðr-
um vettvangi. Þessi jafnréttis-
krafa er einfaldlega í því fólg-
in, að þeir fái ekki mun minni
ævitekjur en aðrir, sem vinna
sambærileg störf. Samkvæmt
æviteknarannsókn, sem gerð
var á vegum Bandalags há-
skólamanna fyrir nokkru, eru
háskólamenntaðir gagnfræða-
skólaikennarar verst settir
hvao' þetta snertir, svo og
menntaskólakennarar með 6
ára háskólanám a'ð baki.
Nú spyr ég greinarhöfund:
Er það nierki um hroka, að
krefjast þannig jafnréttis við
aðra? Á að refsa mönnum fyr-
ir það. að búa sig sómasam-
lega undir starf sitt með námi,
hvort sem þaö' er í háskóla eða
annars staðar? Og ennfremur:
Er það ebki greinilegur hagur
fyrir skólastarf í landinu og í
samræmi við hagsmuni þjóðar
innar, að kennarar séu sem
bezt menntaðir og sómasam-
lega launaðir samkvæmt því?
Ég tel það augljóst mál, að
sérmenutaðir kennarar séu
grundvöllurinn og burðarstoð
irnar í starii hvers skóla.
Félag háskólakenntao’ra
kennara (F.H.K.) hefur og bar
izt fyrir því á undanförnum
árum, að bóknámskennarar á
gagnfræða- og menntaskóla-
stigi búi sig undir starf sitt
með sérstöku námi, eins og
barnakennarar og allir sér-
greinakennai-ar verða að gera,
svo að ekki sé minnzt á hó-
skólamenntaðar stéttir svo sem
verkfræðinga, lækna, lögfræð
inga og presta. Enginn fær að
gegna störium hinna síðast-
nefndu stétta, nema hann hafi
búið sig undir þau með sér-
stöku námi. Allar stéttir há-
skólamenntaó'ra manna hafa
fengið sín réttindi viðurkennd
fyrir löngu með lögum, en um
kennslu bóknámsgreina í frarn
haldsskólum gilda svo loðin
ákvæði, að það starf er og hef
ur verið opið Pétri og Páli.
Ég spyr greinarhöfund aftur:
Ber það vott um sérstakan
sjálfsþótta, að krefjast þess að
vera settir við sama borö' og
aðrir hvað réttindi snertir? 1
þriðja lagi hafa háskólamennt-
aðir kennarar sem og aðrir
háskólamenn innan Bandalags
háskólamanna krafizt þess, að
bandalagið fengi samningsrétt.
Ég spyr enn: Er það ósann-
gjarnt? Ber það nú lika vott
0um sérstákaji hroka? Allar aðr
' ar' sfeftir háfá ’ féngi'ð þennan
rétt, verkalýðshreyi'ingin fyrir
löngu og opinberir starfs-
menn, aö'rir en háskólamenn.
fyrir nokkrum árum. Eru það
ekki sjálfsögð mannréttindi,
að menn semji sjálfir um kjör
sín? Er samkvæmni í því að
trúa t.d. verkamanni, póst-
mannj og barnakennara fyrir
aðild að samningsrétti en ekki
hás'kólakennara?
Ég tcl og vafalílið að höf-
undur umræddrar greinar vilji
með áðurnefndum ummælum
skírskota til mótmæla F.H.K.
gegn síðustu kjarasamnin-g-
um og gegn vinnubrögðum
samningsaðila meðan á samn-
ingum stóo'. Það er augljós
réttur manna í lýðræðisþjóðfé-
lagi að mótmæla, þegar þeir
eru rangindum beittir. F.H.K.
mótmælti alltaf á grundvelli
skýrra og réttmætra raka, og
það þari afar öígakenndan
þankagang til þess að flokka
slíkt undir hroka og sérstakan
sjálfsþótta.
Háskólamenntaðir kennar
ar voru svo sannariega ekki
þeir einu, sem mótmæltu þess-
um ranglátu og ósæmilegu
samningum. Mótmælin voru o-g
eru mjög almenn og eindreg-
in. Einhver hörðustu mótmæl-
in komu frá Prestafélagi ís-
lands um mðijan janúarmán-
uð s.l. Ég ætla ekki að leggja
það á fínu taugarnar í grein-
arhöfundi, hinum prestlærða
skólastjóra, að vitna til um-
ræddra mótmæla. „Hrokagikk
irnir" gætu þá virzt nokkuð
margir orö'nir!
Vissu fleiri en þögðu þó!
Það er dálítið kyndugt. hve
tiðrætt greinarhöfundi verður
um sjálfsagða hluti eins og t.d.
að menntamenn eigi a'ð vera
hógværir. að þeir þekki öðrum
fremur takmarkanir sínar —
og margt megi læra í skóla
lífsins. Um þetta eru allir
sæmilegir menn sammála. En
hógværð og. þek'king á sínum
eigjn takmörkunum þarf ekki
að fara í bága við það, að
menn standi á rétti sínum.
Broslegust aí öllu eru þó þau
ummæli höfundar, að háskóla-
menntaó'ir menn hafi „ekki
numið alla þekkingu einu sinni
fyrir allt“. Vissu fleiri en
þögðu þó! Heldur greinarhöf-
undur, að þetta séu einhver
ný sannindi? Mér er spurn.
Flestum mönnum er Ijóst fyr-
ir löngu, ekki sízt kennurum,
að menntunin hefur engan
endapun'kt, hún er ævilöng,
ekki sízt vegna þeirrar nýju
þekkingar, sem visindalegar
rannsóknir draga sífellt fram
í dagsljósið. Forystumcnn
F.H.K. hafa margsinnis lagt
þunga áherzlu á þessa stað-
reynd á undanförnum árum.
Eru háskólar nútimans loka'ð-
ur heimur?
Að lokum vil ég slaðnæmast
við eftirfarandi orð í uanræddri
grein: „í háskólum eins og í
klaustrum búa menn við ein-
angrun, ástundun í annarlegi'i
og tilbúinni veröld". Þcssi full
yrðing vekur margar spurning
ar? Eru háskólar nútúnans lok
aður heimur eins og klaustur-
skólar miðalda? Eða er þaB
Framhald á bls tl
Hugljúfar
endurminningar
eftir Pétur Eggerz, sendrherra.
Páll Ölafsson frá Hjarðai'holti er horfinn af sjónarsviðinu.
Hann andaðist mánudaginn 15. febrúar, 83 ára gamall.
Menn tóku eftir Páli hvar sem hann kom. Hann var alla tið
glæsimenni og snyrtimenni. Hann hélt sinni glæsimennsku allt
fram í andlátið.
Lífið er hart. Þar skiptast á skin og skúrir, og Páll kynntist
báðum þessum hliðum lífsins. Páll var kvæntur Hildi Stefáns-
dóttur frá Auðkúlu og eignuðust þau 5 börn. Þar sem bæði
Hildur og Páll höfðu til að bera listræna hæfileika í ríkum
mæli, þá er ekki að furða þó börn þeirra fimm væru einnig gædd
listgáfuni. Tvær systurnar eru myndhöggvarar og sú þriðja list-
málari. Ein systirin hefur hlotið verðlaun í Kaupmannahöfn, önn-
tir í Paris. Sþkt gleður alla foreldra.
Ekki mun ég rekja æfisögu Páls hér, það hafa aörir þegar
gert. Ég kynntist Páli seint, en ég kynntist honum vel. Á árinu
1969 bauð Andrés Ásmundsson, læknir og tcngdasonur hans,
hoiium að búa hjá sér. Þar sem ég er tíður gestur á heimili
þeirra Þorbjargar og Andrésar, þá hittumst við oft daglega i
það hálfa ár sem hann bjó á heimili þeirra. Læknisheimili cru
alltaf ólík öðrum heimilum, og þegar læknirinn er giftur mynd-
höggvara þá er útilokað að heimilisreksturinn geti farið eftir
hefðbundnum reglum. En Páll Ólafsson naut þess að dvelja á
þcssu heimili. Andrés og hann voru báðir mjög músíkalskir og
það dró þá saman. Við spjölluðum saman, við fórum í ökufer'ðir
saman. við hlógum saman. Páll sagði okkur skcmmtilegar sögur
með sinni ágætu frásagnargáfu og riku kimni. Stundum fengum
viið okkur einn snafs saman, nerna Andrés sem alltaf er á vakt.
í miðju kafi spratt Andrés upp og sagði: „Ég þarí að fara að
taka á móti barni“, og hljóp við fót. Þá hló Páll og sagði: „Hann
kann ekki að ganga hægt“. Stundum kom sköpunarhæfileikinn
yfir Þorbjörgu og hún brá sér niður í sitt atelier. Og méðan Þor-
björg fékkst við að gera höggmyndir og Andrés að taka á móti
börnum sátum vi® Páll einir saman. Stundum vorum við að
glettast. Stundum töluðum við i alvöru. I-Iann sagði oft við mig
hversu mikils virði sér væri það að dvelja á heimili læknis,
hjartveikur eins og hann var. Stundum kom það auðvitað fyrir
að einhver þyngsli settust að Páli. En aldrei hef ég séð lagnari
mann en Andrés fást við að eyða þeim þyngslum. Þar var beitt
nærfærni, kunnáttu og greind. Aldrei brást það að á skömmum
tíma hafði Andrési tekizt að koma Páli í sólskinsskap. Ég veit
að Ingibjörg kona mín er Andrósi og Þorbjörgu mjög þakklát
fvrir, hversu góS þau voru fö'ður hennar. Mér er næst að halda
að þær björtustu sólskinsstundir sem hann lifði seinustu tvö
árin eða svo hafi hann notið á heimili And'rcsar tcngdasonar
síns.
Það voru slæm örlög að Ingibjörg dóttir Páls skyldi lenda i
alvarlegu bílslysi í Þý_zkalandi. meðan hann lá banaleguna. Hún
liggur nú á sjúkrahúsi í Þýzkalandi.
Dauðann hræddist Páll ekki. Hann trú'ði á lífi'ð hérna megin
og hinum megin. Og Páll heldur áfram a'ð lifa meðal annars í
huga og hjarta hinnar slösuðu dóttur hans, sem þótti svo inni-
lega vænt um hann. Ingibjörg bað mig í stað þess að lcggja blóm
sem visna á leiði pabba hennar, að skrifa um hann nokkur hlý-
leg kveðjuorð. Ég las þessi kveðjuorð fyrir hana á sjúkrahúsinu
í Þýzkalandi.
Ég kveð hi® aldna glæsimenni Pál Ólafsson með þökkurn fyrir
margar skemmtilegar stundir.
Pétur Eggerz