Tíminn - 29.07.1975, Blaðsíða 9

Tíminn - 29.07.1975, Blaðsíða 9
Þriðjudagur 29. júli 1975. TÍMINN 9 Framkvæmdastjóri: Kristinn Finnbogason. Ritstjórar: Þórarinn Þórarinsson (ábm.) og Jón Helgason. Rit- stjórnarfulltrúi: Freysteinn Jóhannsson. Fréttastjóri: Helgi H. Jónsson. Auglýsingastjóri: Steingrimur Gisla- son. Ritstjórnarskrifstofur i Edduhúsinu viö Lindargötu, simar 18300 — 18306. Skrifstofur i Aðalstræti 7, simi 26500 — afgreiðslusimi 12323 — auglýsingasimi 19523. Verð I lausasölu kr. 40.00. Askriftargjald kr. 700.00 á mánuði. Blaðaprent h.f. Atvinnuvegirnir og niðurgreiðslurnar Þvi er ekki ósjaldan haldið fram i blöðum, að ó- likt sé búið að landbúnaðinum, og t.d. iðnaðinum. Landbúnaðarvörurnar séu stórlega niðurgreidd- ar, en engar slikar greiðslur eigi sér stað i sam- bandi við iðnaðarvörur. Sannleikurinn er sá, að ekki aðeins iðnaðurinn, heldur allur atvinnurekstur nýtur svipaðs hagn- aðar af niðurgreiðslunum og landbúnaðurinn. Hagnaður atvinnuveganna af niðurgreiðslunum er fólginn i þvi, að þeir greiða mun lægra kaup- gjald en ella. Ef niðurgreiðslurnar væru felldar niður, myndi kaupgjald hækka mjög verulega og kaupgreiðslur aukast að sama skapi. Þannig njóta allar atvinnugreinar meira og minna góðs af niðurgreiðslunum. Hagnaður landbúnaðarins er hér hinn sami og annarra atvinnugreina. Hagnaðurinner ekki mismunandi að öðru leyti en þvi, hve miklar launagreiðslurnar eru. Ástæðan til þess, að landbúnaðarvörur hafa frekar verið valdar sem niðurgreiðsluvörur en aðrar neyzluvörur, er einfaldlega sú, að þær eru taldar meðal allra brýnustu nauðsynjavara al- mennings, og það komi sér þvi betur fyrir neyt- endur að fá þær niðurgreiddar en flestar eða allar vörur aðrar. Þetta er ekkert sérstakt islenzkt fyrirbrigði, heldur má segja, að það sé alþjóðleg regla, að þar sem niðurgreiðslum er beitt sem efnahagsúrræði, séu það fyrst og fremst landbún- aðarvörur, sem séu niðurgreiddar. Hér i blaðinu var t.d. fyrir skömmu skýrt frá þvi, að Svlar juku nýlega niðurgreiðslur á landbúnaðarvörum um 9 milljarða islenzkra króna, en alls verja Sviar nú árlega 104 milljörðum islenzkra króna til niður- borgana á matvörum og er þar nær eingöngu að ræða um niðurborganir á landbúnaðarvörum. En það eru ekki eingöngu atvinnuvegirnír, sem hagnast á niðurgreiðslunum á framangreindan hátt, heldur má segja, að þær séu launþegum einnig til hagsbóta. Þær hjálpa til að draga úr vixlhækkunum verðlags og kaupgjalds og hamla á þann hátt gegn verðbólgunni, sem skaðar launþega mest, þegar til lengdar lætur, og hefur þann vonda eiginleika, að gera hinn rika rlkari og fátæka fátækari. Þess vegna hefur niðurgreiðsl- um ekki sizt verið beitt i löndum, þar sem flokkar eins og sósialdemókratar eða frjálslyndir mið- flokkar hafa ráðið rikjum. En þótt niðurgreiðslur geti þannig verið gagn- legt efnahagsúrræði, gildir um þær eins og annað, að þeim verður að beita i hófi. Þær eru ekki neitt einhlitt úrræði, heldur geta komið að gagni sem einn liðurinn i mörgum samræmdum aðgerðum. Það hafa þær lika vissulega gert viða um heim. Það er svo annað mál, að um framkvæmd niðurgreiðslna má oft deila og henni hefur oft verið hagað hérlendis á annan veg en bænda- samtökin hefðu helzt kosið. Það er áreiðanlega ekki heppilegt, þegar niðurgreidda útsöluverðið verður t.d. lægra en það verð, sem bændur fá fyrir afurðirnar. En þá er vafalitið meira verið að hugsa um áhrif niðurgreiðslnanna á visitöluna en ráðleggingar bændanna. Menn ættu að varast að óathuguðu máli að skrifa slikt á reikning bænda- samtakanna. Þ.Þ. ERLENT YFIRLIT Solzhenitsyn veldur deilum vestan hafs Asakar Ford og Kissinger um undanlátssemi Aleksandr Solzhenitsyn FREKAR hljótt hefur verið um Solzhenitsyn að undan- förnu, þótt hann láti talsvert á sér bera. Bækur hans halda á- fram að seljast vel og menn meta baráttu hans fyrir mannréttindum. Hins vegar falla hinar öfgafullu kenning- ar hans um að einangra eigi Sovétrikin og draga upp nýtt járntjald milli austurs og vesturs I Evrópu, sem útiloki öll skipti við kommúnistarík- in, ekki i frjóan jarðveg, nema hjá öfgafyllstu hægri mönn- um. Hún striðir lika beint gegn þeirri stefnu Atlantshafs- bandalagsins, að vestrænum þjóðum beri að vinna að bættri sambúð austurs og vesturs, jafnhliða þvi, sem þær haldi vöku sinni. 011 aukin sam- skipti af þessu tagi, muni m.a. stuðla að auknu frjálsræði fylgirikja Sovétrikjanna i Austur-Evrópu, enda hefur ó- tvirætt orðið þar veruleg þró- un i þessa átt, siðan hin svo- nefnda þiða upphófst i Evrópu. Solzhenitsyn hefur undan- farna þrjá mánuði verið á ferðalagi um Kanada og Bandarikin, þar sem hann hefur haldið margar ræður og birt blaðagreinar, þar sem hann hefur boðað kenningar sinar um að eiga engin mök við Sovétrikin og deilt á lýð- ræðisrikin fyrir undanláts- semi við þau. Þetta ferðalag Solzhenitsyn hafði vakið til- tölulega litla athygli, unz það vitnaðist, að Kissinger hefði ráðlagt Ford að hitta ekki Solzhenitsyn, þvi að það gæti haft slæm áhrif á sambúð Sov- étrikjanna og Bandarikjanna. Andstæðingar Fords i hægri armi demókrata notfærðu sér þetta mjög og töldu þetta bera vott um óþarfa undanlátssemi við Rússa. Ford sagði á eftir, að hann væri reiðubúinn til að ræða við Solzhenitsyn, og lét þau boö berast til hans, að hann vildi gjarnan hitta hann. Solzhenitsyn krafðist þess þá, að fá skriflegt boð um að koma til Hvita hússins. Þetta boð hefur hann ekki fengið, og fór Ford á leiðtogafundinn i Helsinki, án þess að hitta Solzhenitsyn. Mörg merk blöð, sem eru ósammála kenning- um Solzhenitsyn, hafa talið það mistök, að Ford skyldi ekki ræða við Solzhenitsyn vegna framangreindra ráö- legginga Kissinger. Meðál annars hefur The Times I London rætt þetta i forustu- grein og verður efni hennar rakið hér á eftir: — SOLZHENITSYN hefur á- kært Ford forseta fyrir þaö, að hafa svikið Austur-Evrópu með fyrirhugaðri þátttöku sinni i leiðtogafundinum 1 Hel- sinki. Þaö er auðvelt aö hafa samúð með áhyggjum hans vegna hinna undirokuðu þjóða, sem eru undir yfirráð- um Sovétrikjanna. Hitt er erf- iðara að sjá hvernig hægt er að hjálpa þessum þjóðum með þvi að fylgja þeirri stefnu, sem Solzhenitsyn mælir með. Að undanskildri styrjöld til að frelsa þessar þjóðir, er ekki um neinn annan valkost að ræða en að reyna með þolin- mæði aö byggja þá brú til bættrar sambúðar, sem veriö er að vinna að i Helsinki. Solzhenitsyn beitir þeim andmælum gegn leiðtogafund- inum, að verið sé að viður- kenna landamæri sovézka heimsveldisins. betta er ekki rétt. Skjöl þau, sem verða undirrituð, eru ekki samning- ar, og hafa ekkert lagalegt gildi. Þau eru yfirlýsing, sem er ætluð að vera leiðarvisir um sambúð viðkomandi rikja. Þau hvorki viðurkenna viss á- hrifasvæði eða vissa stjórnar- hætti. Þau viðurkenna hins vegar sjálfstæði þjóða. Þau segja enn fremur, að landa- mærum skuli ekki breytt með valdi. Þetta innifelur senni- lega yfirráð Sovétrikjanna yfir baltlsku rikjunum, (en hefur nokkur ráðgert að bjarga þeim?), en þetta úti- lokar ekki breytingar á stjórn- arháttum eða friðsamlegar breytingar á landamærum i Evrópu. Skjölin eru langt frá þvi að vera fullkomin. Þau eru full af smugum og málamiðlun eftir tveggja ára samningaþjark. Þegar allt kemur til alls, gera þau þó meiri kröfur til Sovét- rikjanna um breyttar sam- búðarreglur en til vestrænu rikjanna. Þótt þvi sé sleppt, að skjölin viðurkenna fullveldi (Tékkóslóvakia?), og hafna valdbeitingu (Ungverjaland og Tékkóslóvakía?) hafa þau að geyma margvislegar skuldbindingar um mannleg samskipti og frjálsara upplýs- ingastarf. Ef þessum reglum verður fylgt, mun ástandið batna I Evrópu. Ef þeim verð- ur ekki fylgt, ætti ástandið ekki að versna, nema þá að þvi leyti sem þetta gæti valdið þrætum, en engin ástæða virð- ist til að óttast, að vestræn riki þurfi að fara halloka I þeim. Það er fortakslaus skoðun Solzhenitsyn, að kommúnism- inn heyri til hinu illa og þvi beri stöðugt að berjast gegn honum vægðarlaust. Alþjóðleg stjórnvizka beinist hins vegar að þvi, að hugsa um afleiöing- arnar — hvernig verður kommúnismanum bezt haldið i skefjum og hann gerður mannlegri? Hættan er sú, að stjórnmálamenn missi sjónar á hinum siðferðilega veru- leika. Það virðist Kissinger hafa gert, þegar hann ráðlagði Ford að hitta Solzhenitsyn ekki. Vafalaust hefur Kissing- er ekki viljað móðga Rússa. En er hægt að hugsa sér öllu meiri litillækkun, en að for- seta Bandarikjanna sé talin trú um,að hann megi ekki taka á móti frægum rithöfundi, sem hann er að visu ósammála, vegna þess, að það myndi angra óeðlilega viðkvæma menn i Kreml? Þetta er ekki slökun á spennu, — detente — heldur uppgjöf. Detente krefst þess ekki, að forseti Bandarikjanna læðist um á tánum til þess að styggja ekki Rússa. Detente krefst þess, að hann leiti skyn- samlegra ráða til að fást við ó- lik sjónarmið, og reyni að finna grundvöll raunhæfrar málamiðlunar. Hið rétta hefði verið, að hann hefði boðið Solzhenitsyn til Hvita hússins og sagt opinskátt, að hann virti hann sem rithöfund og talsmann mannréttinda, en hann væri hins vegar ósam- mála pólitiskum ráðlegging- um hans. Þetta hefði aflað for- setanum álits margra, jafnvel Solzhenitsyn ; sjálfs. — HÉR LÝKUR að rekja efniö i forustugrein The Times. Vafa- laust er það rétt hjá The Times, að óheppileg ástæða var færð fyrir þvi, að Solzhen- itsyn var ekki boðið að hitta Ford, og bætir það ekki úr skák, að sama daginn og skáldið kom til Washington tók forsetinn á móti knatt- spyrnukappanum Pele og tveimur fegurðardrottning- um. Solzhenitsyn er tvimæla- laust merkur rithöfundur, sem hefur unnið sér frægð fyrir að berjast óragur fyrir skoðunum sinum. bess vegna ber að sýna honum viðurkenningu sem slikum, þótt menn séu ósam- mála ýmsum kenningum hans. Annars er það vafalitið áhrifum bættrar sambúðar að þakka, að Solzhenitsyn er nú frjáls maður vestan tjalds, og getur sagt allt, sem hann fýsir að segja. Ef kalda striðið hefði haldizt áfram, væri hann nú vafalitið á geðveikrahæli i Siberiu, eins og var hlutskipti margra rússneskra rithöfunda á þeim tima. Þetta er aðeins litið dæmi um, að sú stefna, sem Solzhenitsyn áfellist Ford og Kissinger fyrir miðar i rétta átt. Þ.Þ.

x

Tíminn

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Tíminn
https://timarit.is/publication/50

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.