Atuagagdliutit - 05.02.1981, Blaðsíða 18
AG
Kultur/Piorsarsimassuseq
OKautsivta agdlagtorsimavfigssånik årKigssuissuput Ole Brandt, Maria Meyer (tåuko éssilfssamTput), Carl Christian Olsen ktsalo
Robert Petersen.
Ordbogsredaktionen består af Ole Brandt, Maria Meyer (de to ses i billedet), Carl Christian Olsen og Robert Petersen.
igfiorfingme OKausilerissut
kalåtdlisut ordbogerssuagssap ukiut sisamat-tatdlimat Kångiugpata
sarKumerumårnigsså nautsorssutiginexarpoK. suliardle imåinåungeKaoK.
Nungme igfiorfitoKausima-
ssup initaisa ilait Kåumatine
måkunane nalingfnåungitsu-
nik suliaKarfiuput.
kalåtdlit OKausé taigfltaitdlo
pemigsårtumik nalunaerssorne-
narput agdlagtorneKardlutigdlo.
suliavdlo tamatuma inernere u-
kiut sisamat tatdlimatdlunit Kå-
ngiugpata tamanut samumiune-
Karsinaulerumårput: kalåtdlisut
ordbogerssuit atuagkat arfineK-
pingasut Kulingiluatdlunit.
suliaK tamåna autdlartipoK
1979-ime ukiaunerane, sujuler-
ssortigalugo nagguvenatigit Inu-
it ingerdlausiånik ilisimatåK pro-
fessor Robert Petersen, tåussuma
saniatigut avdlat pingasut sulia-
mik ingerdlatseKatåuput, tåssa a-
tuagkiortoK Ole Brandt, agdlag-
fingmioK Maria Meyer ilisimator-
dlo Carl Christian Olsen (Pujo).
suliaK imåinåungitsdvoK. o-
Kautsit taigåtitdlo atorneKartut
puigorneKalersutdlo pemigsårtu-
mik nalunaerssorneKåsåput (ta-
måna ingerdlalerugtorpoK) ki-
ngornalo åma pemigsårtumik
»pisatsersorneKåsavdlutik«:
»tamarmik« ilåusåput
ordbogigssarssuarme agdlagtau-
sitåK atorneKartugssauvoK, Små-
lo OKautsit taigåtitdlo KanoK ag-
dlagtausitomamik agdlangne-
Kartarnere nalunaersimåsavdlu-
tik. OKautsit navsuiautait Kanor-
dlo atorneKartarnerinik åsserså-
siat ilåusåput. KanoK danskisut
tulugtutdlo taineKartarnerat na-
lunaersimåsaoK, kisalo sumiorpa-
lussuseK najorKUtaralugo taissi-
ssarnerit ilåusavdlutik.
— taimåitumik autdlamåu-
mutdle takordlorsimavarput suli-
agssartaKåsaKissoK, professor
Robert Petersen OKarpoK.
— sårdlo misigssuinivtigut på-
sivarput sumiorpalussutsit ta-
mardlulnaisa ilångutisagaluaruv-
tigik inigssaK angnertunerujug-
ssuaK pissariaKåsassoK. tauva pi-
lerssårutigilerparput ordbogime
autdlamausiutitut taiguinarniar-
dlugit sumiorpalussutsit maligta-
rissait åssigingitsut. kisiånile ma-
ligtarissanik tamåkuninga saner-
Kutsissut ingmlkut ilångussorne-
Kåsåput, taimalo åma tunumiu-
tut avanerssuarmiututdlo taigå-
tit ilånguneKartåsåput.
angalaneK tusarnårnerdlo
ordbogiliortut soruname Nångme
igfiorfitomame isersimåinardlu-
tik OKautsinik agdlagtugagssa-
mingnik nåmaginartumik kater-
ssisinåungitdlat. angalassaria-
Karput påsisimassalingnik aper-
ssuemigsåriartordlutik, taimaili-
ortoKarérputdlume.
— tamatumunga ilagititdlugo
rådiukut autdlakåtitanik nålaor-
neK atungåtsiarparput, OKautsit-
dlo atorneKakulångitsut tusarå-
ngavtigit agdlapatdlagtardlugit,
Robert Petersen OKalugtuarpoK.
— atuagkat kalåtdlisåt misig-
ssortarpavut, nugtigkatdle sang-
missaringilavut, tamåko — pi-
ngårtumik pisoKaunerussut —
pigssarsiagssartaKarpiångingma-
ta nutårsiagssartakitsorujug-
ssbvdlutigdlo.
sulivfeKarfit åssigingitsut åta-
vigineKåsåput taigåtit oKautsit-
dlo sulianut aulajangersimassu-
nut tungåssuteKartut nalunaer-
ssorneKarnigssåt sujunertaralu-
go — sårdlo emartussissoKarfik,
nåparsimaveKarfik illniarfitdlo.
amerdlanerujugssusaput
Robert Petersenip nautsorssåti-
gå OKautsit taigåtitdlo ordbogig-
ssarssuarme agdlagsimassugssat
ordbogératOKånguavtine agdlag-
torsimassunlngarnit tåsintiling-
nik ardlalingnik amerdlaneruju-
mårtut. OKariartautsit åssigingit-
sut sujornatigut ordbogine nalu-
naerssorsimångitsut tamatumu-
na ilautineKåsåput — atautsimik
åssersdteKåsagåine sårdlo »ma-
makujuit«.
— minitaKångitsårunångila-
gutdle, sårdlo OKautsit sivikitsui-
narmik atorneKarsimassut entar-
sautigalugit. åma OKardluartau-
tit sivikitsuinarmik dmassartut i-
långuneKåsångitdlat.
— Kavdlunåt taigdtåt »ord-
bog« KanoK kalåtdlisut taigåser-
niarpisiuk?
— aulajangersimassumik piu-
kunavigsumik navssångilagut.
kisiånile atuagkiarssuaK suliari-
ssarput ateKartiniarparput »O-
qaatsivut«.
pltsussut?
— kalåtdlisut OKautsivta pitså-
ssutut OKautigineKartarnerat er-
Korpa?
— tåuna akerdlilivingneK ajor-
narpoK, kisiåne akuerineK ajor-
narpoK, Robert Petersen akivoK.
— tåssame åssersåtigalugo kalåt-
dlisut OKautsivut misigissutsinik
itishmik emartuinigssamut inor-
ssarfeKångitdlat.
Robert Petersenip ilumårnerar-
på OKautsinik avdlanik kalåtdli-
sdmut nugterinigssaK ajornaku-
sårnerussarmat. tåssame sårdlo
piniartutut inussutigssarsiute-
Karnermut tungassut eraåisångi-
kåine ingmlkut sulianut sangmi-
ssagssaKarfingnutdlunit tunga-
ssutigut taigdtinik OKariartautsi-
nigdlunit åmigssussanik peKå-
nginavta.
misiligtagkatdle maligdlugit a-
jornartorssungilaK avdlamiut tai-
gdtåinik aulajangersimassunik
påsigssaussumik kalåtdlisut tai-
ssinigssaK.
1981 Innarluutit Ukiuat
»Isumaginninnermut iluarsaaqqinnissamik ataatsimiititaliat«
sulinerat kinguartoortoq: Periarfissaq pitsavik.
Allattoq: Ledende skolepsykolog Annelise Egede.
FN aalajangersimavoq 1981imi i-
nuit timikkut tarnikkullu innar-
luutillit ajornartorsiutaat anner-
tuumik misissuiffiginiarniarlugit.
Ukioq manna siunnerfiusussaq
tassaavoq peqataaneq naligiisi-
taanerlu. Anguniagarlu tassaa-
voq innarluuteqartut tamakkiisu-
mik inuiaqatigiit ingerlatitaane-
ranni peqataanissaannut inuiaqa-
tigiinnilu innuttaasunut allanut
naliginnillutik atugassaqartitaa-
nissaannut ikiuuteqataanissaq.
Tamatumunnga tunngatillugu
taaneqartariaqarsorinarpoq »Isu-
maginninnermik iluarsaaqqinnis-
samut ataatsimiititaliat« sulia-
minnik kinguartoorsimanerat.
Tamannami iluaqutigalugu ataat-
simiititaliat sulinersuarminni, a-
taatsimiititaliaaqqat sulinermin-
ni assigisaasalu sulinerminni pif-
fissaqarneruneq anguaat, — pi-
ngaartumillu innuttaasut akor-
nanni inuillu ataasiakkaat akor-
nanni periarfissaqalerpoq Ataat-
simiititaliat isummatigut oqalo-
qatigilernissaannut, ilaatigut al-
lakkatigut periarfissat ataatsi-
miititaliat siulittaasuata oqaasia
naapertorlugu manna tikillugu ki-
nguneqavissimanngitsut aqquti-
galugit.
Innuttaasut namminneerlutik,
soorlu timimikkut tarnimikkullu
innarlutillit atugassarisaannik
nutaamik naliliiniarnissamut ilu-
arsaanissamullu siunnersuute-
qaqqullugit qinnuigineqarnerat
nutaajuvoq, kisiannili qinnuigine-
qarnerup iluani periarfissat paasi-
nissaat piffissamik sivisuumik a-
tuissaaq. Arlalissuit isumaliuter-
suummit periarnissamut aallari-
arnissaq artornartutut misigissa-
vaat: tassa immikkoortiterluta a-
taatsimoorlutaluunniit apeqquti-
nik/ikioqqussutinik/misilittakka-
nik/eqqarsaatinik isumassarsia-
nillu pigisatta allanut tusartillu-
gillu aamma isumalioqataalersi-
taanissaat piffissamik sivisuumik
atuissaaq.
Ilaatigullu Kalaallit Nunaanni
qanoq ililluta innarluutillit ukiua-
ta siunertaa atorluarnerusinnaa-
neripput oqallisigillaqqugaluarlu-
gu matuma ataani Ataatsimiiti-
talianut ukiakkut 1980imi siun-
nersuutigineqarsimasut marluk
issuarneqarput.
Siunnersuut siulleq
Kalaallit Nunaanni ilaqutariit
siunnersorteqalemissaat pillugu.
Patsisit maani ersarissarneqas-
sanngitsut pissutigalugit ukiuni
makkunani annertuumik akisus-
saassuseqartumillu pisariaqaler-
simavoq meeqqat inuusuttullu si-
vikinnerusumik sivisunerusumil-
luunniit inissikkallartarnissaat,
— taamaaliortariaqarnermi apeq-
qutaasarpoq meeqqap avatangii-
simini ajornartorsiutai angerlar-
simaffini qimakkallarlugu alla-
mut inissittariaqalersimaneranik
kinguneqartartut.
Ukiuni arlalinni meeqqanik i-
nissiigallartarnermut misilittak-
kat tunngavigalugit aammalu a-
ngajoqqaarsiaasunik meeqqamik
tigummiaqarallarnerminni iluat-
sitsisimasunik oqaloqatiginnit-
tarsimaneq tunuliaqutaralugu,
aammalu angajoqqaarsianik
meeqqamik tigummiaminnik ar-
tornartorsiorpallaarlutik taamaa-
tiinnartariaqarsimasunik oqalo-
qatiginnittarsimaneq tunuliaqu-
taralugu maana meeqqanik inis-
siigallartarnerup sooq qassiitigut
piffissaq sivisunerusoq eqqarsaa-
tigalugu iluatsittarsimannginne-
ranut pissutaasut nassuiaateqar-
figissavakka kingornalu pissutsi-
nik taamaattunik allanngortitsi-
nissamut aqqutissanik isumaliu-
tigilluakkanik aqqutissiuussissal-
lunga.
Tamatigut angajoqqaarsian-
ngortussat meeqqap tigummigal-
lagassamik taamatut piartorsi-
maneranut tunngaviusut pillugit
nassuiaanneqartarput. Uisimali-
gaq taanna aallaqqaammut mee-
rarsiaasup sooq allanartumik pis-
susilersoriartarnernut »nassuiaa-
taasarlunilu« paasinninnissamut
aallaaviusarpoq. Taamatut alla-
nartumik pissusilersorniartarneq
amerlanerpaartaatigut qaangiuk-
kiartortarpoq; taamaakkaangallu
meeqqap avatangiisini sungiukki-
artornerulersarpai. Akuttunngit-
sunilli meeqqap pissutsini alla-
nartut qaammatit ikittunnguit,
ukiup af faa ukiulluunniit naajar-
tulernerani utersaarfigisarpai, ta-
mannalu ilaqutariit tigummiaqa-
rallartut misigigaangamikku
meeqqamut tunniussinnaasatik
nungussimasutut malugisarpaat,
misigisarput meeraq sooq taa-
maalioqqinnersoq paasisinnaa-
junnaarsimallugu aammalu/ima-
luunniit arlalitsigut pisarpoq a-
ngajoqqaarsiat imminnut isigini-
arnerulerlutik, imminnullu oqaa-
tigalutik suliassaq tigusimasar-
tik saperlugu naammassisinnaa-
nagulu. Ajornartorsiut nammi-
nerminnit aallaaveqartutut misi-
gisarpaat taamalu tunniutiinnar-
tarlutik.
Isumaga naapertorlugu eqqar-
saatigisariallit marluk meeqqanik
inissiigallartarnernut iluatsinner-
liortunut amerlavallaanut tun-
ngasut misissorluarneqartaria-
aarput, siullermik: Meeqqamik i-
nissiigallarnissap siornatigut
suunngippallaamik suliamik aal-
larniiniarnermut sungiusartar-
neq, kisiannili aamma pingaartu-
mik inissiisimanerup nalaani orni-
guttarluni/siunnersuillunilu ila-
qutariinnut siunnersuisinnaane-
rup ingerlaannartup amigaataa-
nera.
Taamaattumik pilersitsigaanni
angajoqqaarsiat meeqqaallu ti-
gummigallagaasup misigissavaat
qanoq ingerlasoqarneranik soqu-
tiginnittoqartoq aammalu inum-
mit pisinnaalluartumit taperser-
sorneqarlutik. Apeqqutit nalorni-
narsinnaasut eqqarsaatigisaria-
qartullu taamaaliornikkut oqalo-
qatigiissutigineqarsinnaalissap-
put, minnerunngitsumillu: ajor-
nartorsiutit annertusiartuinnar-
tut pillugit sumut saaffiginnittar-
nissaq nalunarunnaarluinnas-
saaq.
Allamut atorsinnaapput
aamma
Ilaqutariinnik siunnersuisoqar-
nermik iluarsartuussineq aamma
angajoqqaanut alla tut ittumik a-
jornartorsiutilinnut iluaqutaa-
sussaavoq, tassa angajoqqaanut
innarluutUinnik meeraqartunut.
Angajoqqaanut taamaattunik
meeraqartunut kissaataajuarsi-
mavoq siunnersorneqarnissaq/i-
litsersorneqarnissaq/tapersersor-
neqarnissaq kiisalu pisinnaati-
taaffinnik qanqq ittunik peqar-
nermut ajoqersuunneqarneq,
aammattaaq aningaasatigut pi-
sinnaatitaaffiit qanoq ittuuner-
sut ilanngullugit.
Meeqqanut paaqqinnittarfin-
nut inissiisarnerup qanoq akeqar-
nera ilisimallugu angajoqqaanut
meeqqaminnik innarluutilimmik
sapinngisamik sivisunerpaamik
tigumminniinnarnissamut kissaa-
teqarlutillu sapinngitsunut naleq-
qutinngilaq meeqqap angerlarsi-
18