Fréttablaðið - 30.05.2005, Blaðsíða 10

10 30. maí 2005 MÁNUDAGUR
Halldór Ásgrímsson hóta›i Daví› Oddssyni a› hætta vi› einkavæ›ingu
bankanna ef VÍS yr›i selt Samson me› Landsbankanum. fia› hef›i broti› gegn
stjórnarsáttmálanum og orsaka› stjórnarslit. Björgólfur Gu›mundsson funda›i
me› S-hópnum um afdrif VÍS á›ur en hann keypti Landsbankann. S-hópurinn
kallar átökin „Sex daga strí›i› um VÍS“. Sigrí›ur Dögg Au›unsdóttir segir hér frá
flví hve miki› vægi flessi átök höf›u í bankasölunni.
H inn 29. ágúst var tilkynntum sölu Landsbankans áhlut sínum í trygginga-
félaginu VÍS til S-hópsins en
Landsbankinn hafði frá 1997 átt
helmingshlut í VÍS á móti S-
hópnum. Þegar salan fór fram var
söluferli Landsbankans komin
langt á veg og var S-hópurinn einn
hinna þriggja hópa sem
framkvæmdanefnd um einka-
væðingu var í viðræðum við um
kaupin á hlut ríkisins í bankanum.
Samson, sem síðar var valinn
sem kaupandi að Landsbanka-
num, gagnrýndi sölu VÍS opinber-
lega meðal annars á þeim
forsendum að sala á eign
Landsbankans í VÍS hefði farið
fram í miðju einkavæðingarferli
bankans.
Björgólfur Thor Björgólfsson,
sem ásamt föður sínum Björgólfi
Guðmundssyni og Magnúsi Þor-
steinssyni myndaði Samson,
sagði í viðtali í Morgunblaðinu 31.
ágúst 2002 að það væri ekki bara
tímasetningin á sölunni sem hon-
um þætti furðuleg. „Mér finnst
líka undarlegt að samkeppnisaðil-
ar um kaup á hlut í Landsbankan-
um séu að kaupa út og stokka upp
eignir bankans á sama tíma og
þeir eru í samkeppni við okkur,“
sagði Björgólfur Thor.
Haft var eftir Björgólfi Thor
að ekki hefðu sömu jafnræðis-
reglur verið látnar gilda um söl-
una á VÍS og söluna á Landsbank-
anum. Þegar Samson-hópurinn
hefði lýst áhuga sínum á að kaupa
Landsbankann hefði verið ákveð-
ið að auglýsa bankann til sölu, en
það hefði ekki verið gert varðandi
VÍS. „Þegar ekki er leitað fleiri
kaupenda getur það haft áhrif á
verðmætið,“ sagði Björgólfur
Thor. „Þetta er nákvæmlega það
sama og talað var um þegar menn
vildu auglýsa hlutinn í bankanum
þegar við sýndum áhuga. Þá var
sagt að jafnræðisregla yrði að
gilda, en hún virðist ekki gilda um
sölu á hlutnum í VÍS,“ sagði hann.
Ætluðu að setja félagið á markað
Skömmu áður, eða 12. júlí, hafði
hlutafé í VÍS verið skráð á tilboðs-
markaði Kauphallarinnar. Í skrán-
ingarlýsingunni kom meðal ann-
ars fram að það væri „yfirlýst
stefna Landsbankans að minnka
hlut sinn í VÍS en verða meðal
kjölfestufjárfesta í félaginu“.
Þetta var í samræmi við sam-
komulag sem Landsbankinn og S-
hópurinn gerðu sín á milli árið
áður um að félagið yrði skráð á
markað. Í nóvember 2001 var nýtt
hlutafé útgefið og selt starfs-
mönnum VÍS. Ætlunin var að í
framhaldi af því yrði allt hlutafé í
VÍS, að undanskildum 25 prósenta
hlut sem Landsbankinn ætlaði að
halda eftir sem stofnfjárfestir.
Eigendahóparnir tveir, Lands-
bankinn og S-hópurinn, höfðu um
langa hríð tekist á um yfirráðin í
VÍS. Frá því að Landsbankinn
keypti helmingshlut Brunabótafé-
lags Íslands í VÍS í mars 1997
hafði eigendahópinn greint á um
framtíðaráætlanir fyrirtækisins.
Markmið Landsbankamanna var
að skrá VÍS á hlutabréfamarkaði,
en segja að ekki hefði verið vilji
hjá S-hópnum fyrir því. Einna
helst hefðu Axel Gíslason, þáver-
andi forstjóri VÍS, og Geir Magn-
ússon, þáverandi forstjóri Olíufé-
lagsins og Kers, sett sig upp á
móti skráningunni.
Axel og Geir eru sagðir ekki
hafa viljað sleppa tökunum á VÍS
nema frekari breytingar yrðu
gerðar. Þær fælust í því að þegar
búið væri að gera VÍS að hlutafé-
lagi yrðu VÍS og Landsbankinn
sameinaðir og Landsbankinn
fengi greiðslu í formi hlutabréfa í
VÍS. Landsbankamenn voru þessu
mótfallnir og töldu að með þessu
væri verið að fara bakdyramegin
að einkavæðingu Landsbankans.
Það var ekki fyrr en 2001 að
samstaða náðist um þá fyrirætlan
að setja VÍS á markað. En frá-
sagnirnar af því sem á eftir kom
eru afar ólíkar eftir því hvort þær
eiga rætur sínar að rekja til
Landsbankamanna eða S-hópsins.
Segja óeiningu innan S-hópsins
Landsbankamenn halda því fram
að á þessum tíma hafi verið orðin
mikil óeining innan S-hópsins.
Ólafur Ólafsson hafi verið farinn
að seilast eftir meiri áhrifum og
mikil togstreita hafi verið innan
hópsins. Axel og Geir annars veg-
ar og Ólafur hins vegar hafi til að
mynda haft ólík viðhorf til þess að
skrá VÍS á markað. Ólafur hafi
verið hlynntur því en Axel og Geir
hafi verið því mótfallnir.
Þá er því haldið fram að aldrei
hafi ríkt sérstakir kærleiks-
straumar á milli Ólafs og Axels.
Kastast hafi í kekki þeirra á milli
þegar Axel neitaði Ólafi um að
beita Keri vegna kaupa Ólafs í SÍF
og Íslenskum sjávarafurðum.
Hins vegar hafi Axel og Geir
alltaf verið nánir.
Bent er á það að eitt hið fyrsta
sem Ólafur Ólafsson gerði þegar
S-hópurinn náði yfirráðum í VÍS
að láta Axel fara og ráða Finn Ing-
ólfsson þess í stað sem forstjóra
VÍS.
VÍS sett á markað
Landsbankamenn segja að þrátt
fyrir að samþykkt lægi fyrir um
að VÍS yrði sett á markað hefði S-
hópurinn dregið lappirnar í því
máli. Ekkert hefði þokast í þá átt-
ina fyrr en um vorið 2002, þegar
samstaða náðist um að láta verða
af því að setja fyrirtækið á mark-
að. Á þessum tíma var í undirbún-
ingi hjá ráðherranefndinni og
framkvæmdanefndinni að selja
hlut ríkisins í Landsbankanum á
almennum markaði. Ætlunin var
að selja til almennings og fagfjár-
festa og mætti enginn einn aðili
kaupa meira en þrjú til fjögur
prósent í fyrirtækinu. Var þetta í
samræmi við yfirlýsta stefnu
Davíðs Oddssonar, þáverandi for-
sætisráðherra, um að tryggja
dreifða eignaraðild á bönkunum.
Á hluthafafundi VÍS um miðjan
maí 2002 voru gerðar breytingar á
samþykktum félagsins þannig að
það uppfyllti öll skilyrði til skrán-
ingar á tilboðsmarkað Verðbréfa-
þings Íslands og 7. júní sendi VÍS
inn umsókn til Verðbréfaþings um
skráningu á tilboðsmarkað. Þar
með var ferlið komið í gang og var
áætlað að sala bréfanna hæfist 12.
júlí. Í skráningarlýsingu VÍS sem
birt var í Kauphöllinni 8. júlí kem-
ur fram að Landsbankinn stefndi
að því að það væri „yfirlýst stefna
Landsbankans að minnka hlut sinn
í VÍS en verða meðal kjölfestu-
fjárfesta í félaginu“. Þetta var í
samræmi við yfirlýsingu bankans
frá 25. mars 2001.
Ráðherranefndin tekur u-beygju
Í millitíðinni barst framkvæmda-
nefndinni bréf frá Samson, sem
sent var í kjölfar samtals Björg-
ólfs Guðmundssonar og Davíðs
Oddssonar, þáverandi forsætis-
ráðherra. Í því lýsti Samson yfir
áhuga sínum á að kaupa hlut ríkis-
ins í Landsbankanum eða Búnað-
arbankanum. Það varð til þess að
ráðherranefndin tók u-beygju í
fyrirætlunum sínum varðandi
sölu bankanna tveggja.
Í stað þess að selja aðeins
Landsbankann fyrst og Búnaðar-
bankann síðar, var því ákveðið að
auglýsa báða bankana til sölu og
birtist sú auglýsing 10. júlí. Því er
haldið fram að bréfið frá Samson
hafi átt við báða bankana því þeir
hafi ekki síður haft áhuga á að
kaupa Búnaðarbankann. Því til
stuðnings er meðal annars bent á
að Björgólfur Thor og Björgólfur
Guðmundsson hafi átt í miklum
viðskiptum við Búnaðarbankann í
tengslum við fjárfestingar sínar
erlendis og voru í góðum sam-
skiptum við stjórnendur bankans.
Landsbankamenn segja að
sjálfstæðismönnum hefði ávallt
verið það ljóst að framsóknar-
menn myndu ekki sleppa hendinni
af Búnaðarbankanum og að þeir
væru hlynntari því að Samson
eignaðist Landsbankann. Sjálf-
stæðismenn báru traust til Björg-
ólfs Guðmundssonar og töldu að
bankanum væri vel fyrir komið í
höndum hans.
Framsóknarmenn hefðu hins
vegar gert það að skilyrði fyrir
því að Samson fengi að kaupa
Landsbankann, að VÍS fylgdi ekki
með í sölunni.
Þann 12. júlí var heildarhlutafé
VÍS skráð á tilboðsmarkað Kaup-
hallarinnar í samræmi við þann
samning sem Landsbankamenn
og S-hópurinn höfðu gert sín á
milli og hófust viðskipti með
hlutabréf félagsins þann dag.
Viku síðar var hins vegar tekin
ákvörðun um að fresta sölu hluta-
fjár frumherja í VÍS þar til af-
komutilkynning félagsins hefði
verið birt og kynnti Axel Gísla-
son, forstjóri VÍS, hluthafahópun-
um tveimur um þá frestun. Mið-
vikudaginn 21. ágúst var af-
komutilkynning félagsins birt.
Halldór hótaði að stöðva
einkavæðingarferlið
Veruleg átök áttu sér stað milli
Halldórs Ásgrímssonar og Davíðs
Oddssonar á þessum tíma og
segja þeir sem störfuðu í miklu
návígi við þá að ríkisstjórnarsam-
starfið hafi nánast verið í upp-
námi.
Halldór hafi hótað Davíð að
stöðva einkavæðingarferli bank-
anna nema Landsbankinn seldi
hlut sinn í VÍS. Ef Halldór hefði
stöðvað einkavæðingarferlið
hefði það verið brot á stjórnar-
sáttmálanum og Davíð hefði orðið
að slíta stjórnarsamstarfinu.
Landsbankamenn segja að
Davíð hafi beygt sig undir vilja
Halldórs varðandi söluna á VÍS í
því skyni að stofna einkavæðing-
arferlinu og um leið ríkisstjórnar-
samstarfinu ekki í hættu. Aðilar
tengdir Framsóknarflokknum, S-
hópurinn, hafi eignast VÍS – en
það hafi verið nauðsynlegur liður
í áætlun S-hópsins um að eignast
Búnaðarbankann. Landsbanka-
menn segjast hafa fallist á þessa
málamiðlun nauðbeygðir, en jafn-
framt réttlætt niðurstöðuna með
þeim hætti að þeim hafi tekist
ætlunarverk sitt – að þröngva S-
hópnum til þess að skrá VÍS á
Foringjar og fótgönguli›ar
Margir komu vi› sögu í bankasölunni, sumir
st‡r›u atbur›arásinni – a›rir eltu. Tekist var á um
mikla hagsmuni. Hótanir, ósætti, átök eru allt or›
sem hægt er a› nota um samskiptin – jafnvel
innan ríkisstjórnarinnar.
DAVÍÐ ODDSSON
»Átök milli hans
og Halldórs um
stríðið milli
eigendahóp-
anna í VÍS.
GEIR H. HAARDE
» Ber ábyrgð á
afskiptum
ráðherra-
nefndar af
bankasölunni.
HALLDÓR
ÁSGRÍMSSON
» Hótaði Davíð
að hætta við
einkavæðingu
vegna VÍS-stríðs.
VALGERÐUR
SVERRISDÓTTIR
» Sagðist hafa
haft „pata“ af
eignarhalds-
breytingum VÍS.
RÁÐHERRANEFNDIN »
ÓLAFUR
DAVÍÐSSON
»Biðstaða
þangað til VÍS-
málið leystist.
JÓN SVEINSSON
» Biðstaða
þangað til VÍS-
málið leystist.
STEINGRÍMUR ARI
ARASON
» Biðstaða
þangað til VÍS-
málið leystist.
BALDUR
GUÐLAUGSSON
» Biðstaða
þangað til VÍS-
málið leystist.
SÆVAR ÞÓR SIGURGEIRSSON » Biðstaða þangað til VÍS-málið leystist.
FRAMKVÆMDANEFNDIN »
ÓLAFUR
ÓLAFSSON
» Staðráðinn í
að gefa ekki
eftir hlut S-
hópsins í VÍS.
ÓSKAR H.
GUNNARSSON
» Var tilbúinn
að fara í mál við
Landsbankann
vegna VÍS.
MARGEIR
DANÍELSSON
» Sat nokkra af
sáttafundum
milli eigenda-
hópa VÍS.
GEIR
MAGNÚSSON
» Vildi ekki setja
VÍS á markað
og stuðlaði að
pattstöðu.
KRISTJÁN
LOFTSSON
» Beitti sér fyrir
því að VÍS yrði
skráð á markað.
S-HÓPURINN »
AXEL GÍSLASON
» Forstjóri VÍS
og spyrnti gegn
því að félagið
yrði skráð á
markað.
FINNUR
INGÓLFSSON
» Tók við for-
stjórastóli VÍS
þegar S-hópur-
inn keypti.
BJÖRGÓLFUR
GUÐMUNDSSON
» Fundaði um
VÍS áður en
hann keypti
Landsbankann.
BJÖRGÓLFUR
THOR
BJÖRGÓLFSSON
» Lýsti yfir
óánægju með
sölu VÍS.
MAGNÚS
ÞORSTEINSSON
» Vildi VÍS en
fékk ekki með
Landsbanka-
num.
VÍS » SAMSON »
Sex daga strí›i›
um yfirrá› í VÍS
STRÍÐIÐ UM BANKANA
» ÞRIÐJI HLUTI
KRISTINN
HALLGRÍMSSON
» Lögmaður S-
hópsins í Sex
daga stríðinu
um VÍS.
JÓHANN RÚNAR
JÓHANNSSON
» Lögmaður
Landsbankans í
sex daga
stríðinu um VÍS.
HELGI S.
GUÐMUNDSSON
» Formaður
bankaráðs
Landsbankans.
KJARTAN
GUNNARSSON
»Bankaráðs-
maður sem réð
meiru en
formaðurinn.
HALLDÓR J.
KRISTJÁNSSON
»Bankastjórinn
sagði að gott
tilboð hefði
borist í VÍS.
LÖGMENNIRNIR » LANDSBANKINN »