Fréttablaðið - 28.10.2005, Blaðsíða 25

28. október 2005 FÖSTUDAGUR
FRÁ DEGI TIL DAGS
ÚTGÁFUFÉLAG: 365 – prentmiðlar RITSTJÓRI: Kári Jónasson FRÉTTARITSTJÓRI: Sigurjón M. Egilsson AÐSTOÐARRITSTJÓRI: Jón Kaldal FRÉTTASTJÓRI: Arndís Þorgeirsdóttir VARAFRÉTTASTJÓRI:
Trausti Hafliðason FULLTRÚI RITSTJÓRA: Guðmundur Magnússon RITSTJÓRNARFULLTRÚI: Steinunn Stefánsdóttir RITSTJÓRN OG AUGLÝSINGAR: Skaftahlíð 24, 105 Reykjavík AÐALSÍMI:
550 5000 SÍMBRÉF Á FRÉTTADEILD: 550 5006 NETFÖNG: ritstjorn@frettabladid.is og auglysingar@frettabladid.is VEFFANG: visir.is UMBROT: 365 – prentmiðlar PRENTVINNSLA:
Ísafoldarprentsmiðja ehf. DREIFING: Pósthúsið ehf. dreifing@posthusid.is Fréttablaðinu er dreift ókeypis á heimili á höfuðborgarsvæðinu, Suðurnesjum og Akureyri. Einnig er hægt að fá
blaðið í völdum verslunum á landsbyggðinni. Fréttablaðið áskilur sér rétt til að birta allt efni blaðsins í stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgjalds. issn 1670-3871
Fátt bar til tíðinda á nýliðnum
landsfundi Vinstrihreyfingar-
innar - græns framboðs annað
en það, að þar var rætt af mikl-
um móð um aðskilnað ríkis og
kirkju. Ég er sammála mörgum í
litla flokknum með langa nafnið
um það, að skilja beri að ríki og
kirkju, en mig grunar, að ástæður
mínar séu ólíkar þeirra. Vinstri -
grænir eru eflaust ýmsir beinlín-
is andvígir kirkjunni og vilja þess
vegna hætta opinberum stuðningi
við hana. Ég er hins vegar hlynnt-
ur kristinni kirkju og tel opinber-
an stuðning henni til trafala.
Trúarlíf er því fjörugra og
eðlilegra sem ríkið skiptir sér
minna af því. Það hefur staðið
íslensku kirkjunni fyrir þrifum,
að ríkið skuli hafa tekið hana (eða
öllu heldur eina deild hennar) að
sér. Prestar þjóðkirkjunnar eru
opinberir embættismenn, kontór-
istar, eins og Kiljan myndi segja,
og slíkir menn eru ekki líklegir
til afreka. Það á að skilja að ríki
og kirkju vegna kirkjunnar, ekki
þrátt fyrir hana.
Andstaða margra kirkjunnar
manna er líka á hæpnum forsend-
um. Þeir halda eflaust, að kirkjan
myndi koðna niður, ef hún fengi
ekki opinberan stuðning. Þetta er
mikill misskilningur. Trúarþörf-
in er jafnmikil nú og áður, eins og
kannanir sýna. Menn leita nú sem
fyrr tilgangs í lífinu, athvarfs í
hörðum heimi, siðferðilegra leið-
beininga. Þeir vilja eiga saman
helgistundir, gleðjast og syrgja í
því samneyti við liðna og óborna,
sögu sína og eðli, sem kirkjan
býður upp á. Þessari djúpu og
miklu þörf getur kirkjan best full-
nægt, ef hún er óháð, laus undan
kæfandi faðmlögum ríkisins.
Það geta ekki heldur verið hald-
bær rök gegn aðskilnaði ríkis og
kirkju, að erfitt sé að greiða úr
fjárhagsmálum kirkjunnar. Hvað
um öll þau lönd, þar sem ríki og
kirkja hafa nýlega verið skilin að,
til dæmis Svíþjóð? Þetta virtist
ekki vera óleysanlegt verkefni þar.
Auðvitað eru síðan önnur
sterk rök fyrir aðskilnaði ríkis
og kirkju, og þau eru, að hér á
landi er ekki fullkomið trúfrelsi,
fyrr en þessu hefur verið hrint í
framkvæmd. Ríkið á að mínum
dómi ekki nauðsynlega að vera
hlutlaust um verðmæti. Það kann
að eiga að taka kristna trú fram
yfir önnur trúarbrögð, jafnt í skól-
um sem annars staðar. Við erum
kristin þjóð og aðhyllumst kristi-
leg verðmæti. Til dæmis höfnum
við algerlega þeirri algengu skoð-
un sumra annarra, að konur séu
óæðri körlum og þurfi að hylja sig
með blæjum. Fyrir Guði eru allir
jafnir, karlar og konur, ríkir og
fátækir, hvítir og svartir.
En ríkið á ekki að gera upp á
milli kristinna safnaða. Það á að
leyfa einstökum kirkjudeildum að
keppa um hylli trúaðs fólks.
Þegar Kristur var eitt sinn
spurður, hvernig við ættum að
breyta til að öðlast eilíft líf, svar-
aði hann með dæmisögunni um
miskunnsama Samverjann. Hann
liðsinnti ferðalang, sem stigamenn
höfðu rænt á leiðinni frá Jerúsal-
em til Jeríkó, en áður höfðu prest-
ur og levíti (lærður maður) gengið
fram hjá. Þessi litla saga felur í
sér margvíslega lærdóma.
Í fyrsta lagi er ríkið nauðsyn-
legt, svo að stigamenn úr fjöllun-
um ógni okkur ekki. Við þurfum
öfluga lögreglu og traustar land-
varnir.
Í öðru lagi eru til margir
menntamenn, sem ekki hjálpa
náunga sínum, þótt þeir kunni að
mæla fagurlega úr ræðustól. Hér
voru þeir presturinn og levítinn.
Í þriðja lagi var miskunnsami
Samverjinn aflögufær. Hann gat
keypt fórnarlambinu gistingu og
aðhlynningu. Með öðrum orðum
er nauðsynlegt, að til sé sæmilega
efnað fólk, en allir séu ekki jafn-
fátækir.
Í fjórða lagi gerði miskunn-
sami Samverjinn góðverk sitt á
eigin kostnað, en ekki annarra.
Í sjónvarpinu eru viðtöl á hverju
kvöldi við fólk, sem vill gera góð-
verk, en þegar nánar er að gáð,
eru þau góðverk jafnan á kostnað
annarra. Það eru engin takmörk
fyrir manngæskunni, ef menn
þurfa ekki að greiða sjálfir fyrir
hana, en um leið hættir hún auð-
vitað að vera manngæska.
Við þurfum presta (og söfnuði),
sem breyta eins og miskunnsami
Samverjinn, en ekki eins og prest-
urinn og levítinn, sem flýttu sér
fram hjá ferðalangnum á vegin-
um. Til þess þarf kirkjan að verða
frjáls.
Í DAG
ÞJÓÐKIRKJAN
HANNES
HÓLMSTEINN
GISSURARSON
Menn leita nú sem fyrr tilgangs
í lífinu, athvarfs í hörðum
heimi, siðferðilegra leiðbein-
inga. Þeir vilja eiga saman
helgistundir, gleðjast og syrgja
í því samneyti við liðna og
óborna, sögu sína og eðli, sem
kirkjan býður upp á. Þessari
djúpu og miklu þörf getur
kirkjan best fullnægt, ef hún
er óháð, laus undan kæfandi
faðmlögum ríkisins.
Skiljum að ríki og kirkju
AUGL†SINGASÍMI
550 5000
FYLGIR FRÉTTABLA‹INU ALLA MI‹VIKUDAGA
Mest lesna
vi›skiptabla›i›
G
al
lu
p
kö
nn
un
f
yr
ir
36
5
pr
en
tm
i›
la
m
aí
2
00
5.
Víðtæk þjónusta
Ritstjóri Morgunblaðsins rekur ekki
aðeins sakamálaráðgjöf og þýðing-
arstofu eins og frægt hefur orðið. Á
skrifstofu hans er líka lítil - en vafalaust
áhrifamikil - vottunarstofa þar sem for-
stjórar fyrirtækja geta fengið uppáskrift
um gæði starfsemi sinnar og jafnvel
eigið siðferði. Í sviptingum viðskiptalífs-
ins þykir sumum gott að hafa slíkt vott-
orð í vasanum. Hafa ber þó í huga að
breytingar eru örar á þessum vettvangi
og vottorðin gilda aðeins þar til þau eru
afturkölluð.
„Standa undir ábyrgð“
Í ársbyrjun 2004 fjallaði ritstjóri Morg-
unblaðsins um nýja eigendur Flugleiða
í forystugrein blaðsins. Svohljóðandi
vottorð var þá gefið út: „Það er mikil
ábyrgð fólgin í því að taka að sér
eignarhald á svo stórum hlut í Flugleið-
um. Þeir Jón Helgi Guðmundsson og
Hannes Smárason og fjölskyldur þeirra
hafa sýnt að þeir eru til þess fallnir
að standa undir slíkri ábyrgð.“ Síðan
hefur mikið vatn runnið til sjávar. Annar
ofangreindra, Hannes Smárason, virðist
orðinn persona non grata í augum
ritstjórans sem lætur starfsmenn vott-
unarstofunnar hringja í helstu eftirlits-
stofnanir þjóðfélagsins til að þráspyrja
um það hvort viðkomandi sé ekki
örugglega undir opinberri rannsókn og
ef svo er ekki, hverju það sæti.
Enn heilagur
Bót er í máli að um hinn manninn, Jón
Helga Guðmundsson, eiganda Byko,
Krónunnar og fleiri stórfyrirtækja, er
enn skrifað eins og um dýrðlinga í
heilagra manna sögum. Í viðskiptapistli
ritstjórans, Innherja, í Morgunblaðinu í
gær er Jón Helgi góði maðurinn í verð-
stríði Byko og Húsasmiðjunnar, fullyrt
er að lágt vöruverð í Bónusi sé honum
að þakka (!) og rúsínan í pylsuendan-
um er svo uppástunga ritstjórans um
að það kæmi sér vel fyrir landsmenn ef
„Jón Helgi og hans fólk keyptu Iceland
Express“. Segi menn svo að fjölmiðlar
séu hlutlausir í stríði viðskiptablokk-
anna!
gm@frettabladid.is
Það er orðinn fastur liður nú síðastliðin ár að þegar þing Norðurlandaráðs kemur saman heyrast raddir um að leggja beri stofnunina niður. Hún sé orðin óþörf og úrelt. Einkum
er nefnt að of miklum tíma og peningum sé varið í veisluhöld,
skálaræður og innihaldslitla málfundi. Þessi sjónarmið hafa
orðið æ meira áberandi eftir að Danir, Finnar og Svíar gengu í
Evrópusambandið. Í fyrra hvöttu tveir þingmenn á finnska þing-
inu til þess að starfi Norðurlandaráðs yrði hætt. Þeir vildu í stað-
inn efna til nýrra þingmannasamtaka ríkja í Norður-Evrópu. Í
gær sagði leiðarahöfundur sænska dagblaðsins Dagens Nyheter
að þótt Norðurlandaráð ætti sér glæsta sögu hefði það lokið
hlutverki sínu og tími væri kominn til að kveðja það. Í blaðinu
var kveðið fast að orði um gagnsleysi þingsins, sem nú fer fram
í Reykjavík; fréttir af því skiptu engu máli og það sem fram
færi væri lítils virði. Til samanburðar var nefndur fundur leið-
toga Evrópusambandsins, sem nú fer fram í London. Það væri
þýðingarmikil samkoma.
Ekki verður því á móti mælt að dregið hefur úr mikilvægi
þess að blásið sé til margra daga árlegrar samkomu þingmanna
og ráðherra norrænu ríkjanna. Flestir veigamestu þættir nor-
ræns samstarfs sem máli skipta hafa fyrir löngu komist í far-
veg stofnana, reglna og venja sem ekkert þinghald þarf til að
tryggja eða halda utan um. Í þessu sambandi nefnir Dagens
Nyheter réttilega sameiginlegan vinnumarkað Norðurlandanna
sem löngum hefur verið talinn mikilvægasti ávinningur sam-
starfsins. Hann komst í gagnið fyrir hálfri öld og er jafn góður
og gagnlegur norrænu þjóðunum þótt skál hans sé ekki drukkin
árlega af nokkur hundruð prúðbúnum þingmönnum í dýrustu
veislusölum Norðurlanda.
Raunar virðist norrænt samstarf smám saman vera að þokast
frá hinni dýru yfirbyggingu stofnanavæðingar undanfarinna
áratuga. Hagræðing og sparnaður hafa um skeið verið meðal
helstu umræðuefna á þingum Norðurlandaráðs og fundum
norrænna ráðherra. Í tengslum við þingið í Reykjavík ákváðu
ráðherrar Norðurlandanna á miðvikudaginn viðamikinn niður-
skurð á stofnanaþætti norræns samstarfs. Um tuttugu sam-
starfsnefndir og menningarstofnanir sem starfað hafa á vegum
Norðurlandaráðs verða lagðar niður.
Frá sjónarhóli Íslendinga er norrænt samstarf mikilvægt. Fjárframlög byggjast á höfðatölu og vegna fámennis þjóð-arinnar er hlutur okkar margfalt minni en ávinningurinn.
Okkur vex því ekki eins í augum kostnaðurinn af starfseminni,
sem Dagens Nyheter telur hins vegar allt of mikinn. En við
eigum að skoða og meta allar ábendingar og athugasemdir sem
snerta þetta samstarf. Vel má vera að enn megi hagræða á þess-
um vettvangi án þess að það skaði norrænt samstarf, Kannski er
of mikið borið í þinghaldið. Ef til vill er nægilegt að þing Norð-
urlandaráðs sé til dæmis aðeins haldið á tveggja eða þriggja ára
fresti. En ástæðulaust og óréttmætt er að einblína á veisluþátt
þessarar samkomu og kostnaðinn, sem er óverulegur þegar litið
SJÓNARMIÐ
GUÐMUNDUR MAGNÚSSON
Þing Norðurlandaráðs ekki eins áberandi og áður.
Enn má hagræða
Raunar virðist norrænt samstarf smám saman vera
að þokast frá hinni dýru yfirbyggingu stofnanavæð-
ingar undanfarinna áratuga. Hagræðing og sparnað-
ur hafa um skeið verið meðal helstu umræðuefna á
þingum Norðurlandaráðs.