Tíminn - 01.02.1976, Blaðsíða 8

8
TÍMINN
Súhnudagúr 1. febrúár 1976.
óreiöa bytlingarsinnaðra
hreyfinga vera andstyggileg.
Þess i stað aðhylltist hann ein-
ræöisherrann Mussólini.
„Ljóð um ást og dauða fána-
berans. Christoph Rilke”, sem
skáldið samdi 1899, er fullt af bar-
dagaanda og var veganesti
þúsunda hermanna i tveimur
heimsstyrjöldum. En Rilke
skrifaði einnig: — Hver talar um
sigra? — aðalatriðið er að komast
af.
Fátækt var i hans augum
„glæsileiki innan frá”. Honum
fannst hann þó allt sitt lif vera af
komandi eðalborinnar ættar, en
faðir hans hafði verið liðsforingi
og orðið að hætta þvi. Þetta
fingerða skáld sóttist stöðugt éft-
ir að umgangast aðalmenn.
Prófessor Herbert Cysarz i
Múnchen kallaði hann „leynilega
eðalbetlarann”, en það var af þvi
að hann skrifaði betlibréf til
tigins fólks. 1920 skrifaði Rilke til
„kæru náðugustu frúarinnar”
Gudi Nölke: „Teningum þessa
Faguryrtur
og töfrandi
persónuleiki
töfrum Rilke til að ná I kærustur
sinar. Ljóðasafnið „Stunda-
bókin” náði upplagi metsölubóka.
Fyrir skömmu komu verk hans
„h á 1 f g ra f i n n fjársjóður
Með ástkonu sinni Lou Andreas-Salomé heimsótti Rilke bændaskáldið
rússneska, Spridon Droschin.
viðkvæmustu tilfinninga” eins og
skáldið Karl Krolow segir, á ný
fram á sjónarsviðið. Insel-for-
lagið i Frankfurt stofnaöi til
skáldaverðlauna i hans nafni og
gaf út verk hans á ný i 12 binda út-
gáfu. Það kemur heim og saman
við hundrað ára afmælið.
Hann fæddist 4. desember 1875 i
Prag. Árum saman var móðir
hans svartklædd. Hún var i sorg,
af þvi að faðir hans varð að hætta
við liðsforingjaferil sinn, vegna
þráláts hálssjúkdóms. Hann lifði
þvi fábrotnu lifi sem embættis-
maður.
Eftir það byggði hún allar vonir
sinar á einkasyninum, René Karl
Wilhelm Johann Josef Maria. En
hermannsferill hans varð heldur
ekkilangur. Grannvaxni ungling-
urinn tók stúdentspróf frá
menntaskóla i Prag, i staðinn
fyrirað fara i herskóla. Hann hóf
siöan nám i heimaborg sinni.
Móöir hans og ríkur frændi ætluðu
að gera hann að lögfræðingi.
En þegar Rilke fór til Munchen
árið 1896 kollvarpaði hann öllum
dýrðardraumum móður sinnar,
sem var metnaðargjörn og i engu
sérstöku uppáhaldi hjá honum.
„Skemmtanasjúk, vesöl vera...
tóm eins og flik”, sagði hann um
hana. Hann gerðist listamaður.
Þegar hann var 21 árs, hafði föl-
leita skáldið með þreytulega
augnaráðið, tiginmannlega
vangásvipinn og fingerða nefið
ort fyrir mörg blöð og almanök og
komizti ýmis sambönd i borginni
af þvi að hann hafði næma rimtil-
finningu.
1 Múnchen kynntist hann einnig
hinu fagra snilldarkvendi, Lou
Andreas-Salomé. Hún var á þess-
um tima orðin þekktur rithöfund-
ur. Hún var þó þekktust fyrir það,
að hún vildi ekki gerast frú
Nietzsche. Eftir fjögurra mánaða
kynni af Rilke i Múnchen, tók hún
hann inn á heimili sitt i Berlin.
Hann flýr tii Parisar. Þar ætlar
hann að skrifa bók um mynd-
höggvarann Auguste Rodin
(1840-1917) Clara Rilke-Westhoff
lætur barn sitt i hendur foreldrum
sinum og fer einnig til Parisar.
Þegar meistari Rodin leitar eftir
ritara, reynir skáldið i siðasta
sinn að fást við reglubundna
vinnu. En hann er svo kærulaus,
aö Rodin, sem ekki var smá-
smugulegur, vill ekki hafa hann.
Rilke tekur föggur sinar — rekinn
burtu eins og þjófur, segir hann.
Hann á samt ekki slæmar
endurminningar um mynd-
höggvarann. Rodin læknaði hann
nefnilega af hljómkenndu engla-
og stúlkusögunum frá Prag, —■
hrifningu, sem streymdi til allra
átta. Hann fékk hann til að halda
sér meira við efnið.
Eftir að Rilke er hent út i Paris,
er hann stöðugt á ferðalögum til
dauðadags. Konur, sem dá list
hans, opna fyrir honum borgara-
legar hallir og kastala. A fjórum
árum býr hann á fimmtiu mis-
munandi stöðum.
Hann er langt frá þvi að vera
Fágað andrúmsloft I fyrirmannlegum húsakynnum var Rilke að skapi.
Ari áður en hann lézt heimsótti hann sembalóleikarann fræga Wanda
Landowska. Hann dáði tónlist.
Það var með samþykki manns
hennar, sem var 15 árum eldri en
hún, sérfræðingur i Vestur-Asiu-
málum og heilbrigðispostuli.
Einu fyrirmælin, sém hann gaf
skáldinu og hinni sjálfstæðu konu
sinni, voru, að Rilke yrði að
ganga berfættur i ibúðinni.
Þau fóru i tvö ferðalög saman
til Rússlands, og þá vaknaði
hrifning Rilkes á skáldinu Leo
Tolstoj og rússneskum trúar-
brögðum. Leikræn trúarhræsni
móður hans hafði vakið andúð
hans á rómversk-kaþólsku trúnni,
sem hann sneri nú baki við, og
bar hann kross austur-evrópsku
kirkjunnar á brjósti sér.
A timabili virðist hann einnig
ætla að snúa baki við ástmey
sinni. í þorpinu Worpswede hjá
Bremen, sem er vinsælt meðal
málara, hittir hannhina hávöxnu,
svarthærðu Clöru Westhoff, sem
ermyndhöggvari. Hann er 25ára,
húnþremurárum yngri. Þau gift-
ast og setjast að á sveitabýli.
Fullur ákafa reynir Rilke að hafa
ofan af fyrir sérog sinum með rit-
launum frá blöðum.
En eftir tæpt hálft annað ár er
hinn ungi fjölskyldufaðir orðinn
leiður á hjónabandi og búsetu.
■M Hann var of veikburða fyrir
herskóiann.
' áb, .
vetrar hefur verið kastað. Ég hef
bæði hrist mina duglega og haft
brögö i tafli.... Ég hef komið þvi
til leiðar, að ég hef verið boðinn
heim til fólks, sem ég þekki alls
ekki.”
Hann var vanstillt sál. Hann
var þunglyndur, og eins og gagn-
rýnandinn Hans Egon Holthusen
komst að orði „skriftafaðir ljúfs,
ástriðukennds innileika.” Þessi
ljóðræni ástmögur töfraði heila
kynslóð með kvæðum sinum. Há-
fleygir synir betri borgara beittu
▲
Rilke með máiaranum Bala-
dine Klossowska og syni
hennar Baitusz. 1921 lét hún
innrétta fyrir hann afskekktan
kastaiaturn I Wallis i Sviss.
Þar bjó hann I fimm ár til
dauðadags.
„Hæna, sem hefur verpt
nokkrum gulieggjum”, sagði
Thomas Mann um Rilke.
Fyrir hundrað árum fæddist
Rainer Maria Rilke. Ljóð hans
endurspegluöu tilfinningar heill-
ar kynslóöar.
Ljóö hans gerðu hann frægan,
skáldlegar myndir i orðum, sem
báru vott um áður óþekkta snilli
og fegurð, eins og rithöfundurinn
Klaus Mann komst að orði. Faðir
hans, Thomas, var ekki eins
faguryrtur um samtiðarmann
sinn, skáldið Rilke: — Hæna, sem
hefur verpt nokkrum gulleggjum.
Verk Rilkes eru, eins og hann
sjálfur, full mótsagna. Hann
laðaðist ætiö aö konum, sem dáðu
hann, en strax á unga aldri komst
hann að raun um, að — engin má
nokkru sinni gefa sig skáldinu, þó
að auga hans bæöi um konu.
Þegar hann var 42 ára, var
hann hlynntur umbreytingum og
Múnchenar-lýðveldinu frá 1918.
En skömmu seinna fannst Rilke,
sem útgefandi hans Katharina
Kippenberg taldi vera „barn i
stjórnmálum”, — ruglingsleg