Mánudagsblaðið - 12.01.1970, Blaðsíða 2

2
Mánudagsblaðið
Mánudagur 12. janúar 1970
Dagbók CIANOS greifa
Von Thoma sagði, að Þjóðverj-
arnir væru sannfærðir um, að þeir
hefðu tapað styrjöldinni, og her-
inn sé á móti nazisma og leggi
alla ábyrgðina á Hitler".
18. janiíar: „Það hefur komið
símskeyti frá Tírana í nótt, þar
sem lögreglustjórinn gerir okkur
aðvart. Ekki er unnt að mynda
stjórn. Uppreisninni vex fylgi.
Meira að segja í Albaníu verðum
við varir við afleiðingarnar af stór-
viðburðum heimsins. Og þessir við-
burðir eru ekki okkur í vil".
19. janúar: „Þjóðverjar hafa sagt
okkur, að þeir geti ekki lengur sent
okkur þær brynvörðu hersveitir til
Túnis, sem þeir höfðu lofað. . .
Antonescu (einræðisherra Rúm-
eníu) sér fram á, að það verði nauð
synlegt að ná sambandi við banda-
menn til þess að koma upp varnar-
virki gagnvart bolséverisingu Ev-
rópu. . "
21. janúar: „Mussolini vonar að
„500 tígrisskriðdrekar, 500.000 her
menn og nýju þýzku fallbyssurnar
geti allt til samans haft endaskipti
á ástandinu (í Afríku). ...” Arne
hershöfðingi (foringi upplýsinga-
skrifstofu hersins) er mjög dapur
í bragði. Hann er sannfærður um,
að Þýzkaland muni gefast upp
1943".
22. janúar: „Skipulaus flótti við
Stalingrad, undanhald alls staðar á
vígstöðvunum. Trípóli að falla.
Ennþá einu sinni hefur Rommel
gert tilraun til að bjarga sínum eig-
in herafla og skilið ítalina eftir til
þess að deyja- . Mussolini heldui
áfram að vagga sér í sínum hættu-
legu tálvonum".
27. janúar: „Favagrossa (ríkisrit-
ari hernaðarframleiðslu) talar um
ástandið í sambandi við birgðir okk
ar. . . Þátttaka okkar í vopnafram-
Ieiðslunni er lítilfjörleg — milli
hálfur og þrír fjórðu af hundraði.
Við höfum fengið tilkyningu
um fundinn í Casablanca (milli
Roosevelts og Churchills). Það er
of snemmt að fella nokkurn dóm,
en það virðist vera alvarlegt, já,
sannarlega mjög alvarlegt".
Vonin um sérfrið
28. janúar: „Battaglini ofursti,
herráðsforingi þriðju hersveitarinn-
ar, er kominn afmr frá Rússlandi
og málar ástandið þar í allra myrk-
ustu litum. Hann sagði, að það væri
aðeins eitt ráð til að bjarga ftalíu,
hernum og stjórninni sjálfri, og það
væri sérfriður. Sú hugsun festir
Iíka rætur. Jafnvel systir Mussolin-
is nefndi það við mig og sagðist
vilja mæla með því".
30. janúar: „Ambrosio er orðinn
eftirmaður Cavallero sem herráðs-
foringi. . Eins og nú stendur á,
gæti ekki einu sinni Napoleon gert
kraftaverk."
5. febrúar: „Klukkan 16.30 í
dag kallaði II duce mig fyrir sig.
Frá því augnabliki, sem ég kom
inn í stofuna, sá ég, að hann var
vandræðalegur.
Eg skil, hvað það er, sem hann
ætlar að segja mér. „Hvað hugs-
arðu þér að gera?" tekur hann til
máls og segir með lágri röddu, að
hann hafi umsteypt allt sitt ráðu-
neyti. (Níu af ellefu ráðherrum
voru settir af).
Eg skil ástæður hans. Eg felst á
þær. og ég get ekki með neinu
móti haft neitt á móti þeim. Meðal
ýmissa embætta, sem hann stingur
upp á. neita ég að taka við land-
stjórastöðunni í Albaníu.
Þar mundi ég verða böðull þjóð
ar, sem ég lofaði bræðralagi og
jafnrétti.
Eg kýs að verða sendiherra í
Páfagarði. Það er róleg staða, sem
getur boðið marga möguleika í
framtíðinni. Framtíðin Iiggur í
hendi Guðs fremur en nokkru sinni
áður.
Það er hart og þungt að skilja
við utanríkisráðuneytið, þar sem ég
í sjö ár — og þvílík ár! — hef
varið mínum beztu kröfmm. Eg
hef Iifað allt of lengi innan þess-
ara veggja til þess að sakna þess
ekki að þurfa að flytja þaðan.
6. febrúar: „II duce símaði til
- mm-^neínraa í morgun og vildi, að
útnefningu minni til sendiherra í
Páfagarði yrði frestað. „ Menn
segja, að þú hafir fengið spark upp
á við, og þú ert allt of ungur til
þess".
„Eg hafði búizt við þessu hiki
hjá Mussolini og hafði þegar sent
Guariglia sendiherra til páfans til
að fá samþykki.
Acquarone (hirðmarskálkur) seg
ir, að konungurinn hafi ekkert vit-
að um afsetningu mína, er hann
sá mig tveim dögum áður. Konung-
turinn er ánægður yfir, að ég fari
til Páfagarðs".
Leiðbeiningar til ráðherrans
(Bastianini, sem varð ríkisritari í
utanríkisráðuneytinu- Mussolini
tók sjálfur við utanríkisráðherra-
embættinu).
„Framtíð þín er í mínum
höndum“
Síðan gekk ég til Mussolinis. .
Hann sagði við mig: „Þú verður
að gera þér Ijóst, að nú kemur
rólegur tími fyrir þig. Það kemur
seinna að þér. Framtíð þín er í
mínum höndum, og þú þarft ekki
að vera órólegur. Ef þeir hefðu
gefið okkur þrjú ár í viðbót, þá
hefðum við ef til vill verið færati
um að heyja styrjöld undir öðrum
kringumstæðum, eða það hefði
kannski alls ekki verið nauðsynlegt
að fara í styrjöld".
Hann spurði mig, hvort ég hefði
öll skjöl í Iagi. Já, svaraði ég, ég
hef þau öll í Iagi, og þegar erfiðu
tímarnir koma, sem vafalaust verð-
ur, þá get ég með fullum skilríkj-
um sýnt fram á alla sviksemi Þjóð-
verjanna gagnvart okkur, allt ftá
fyrstu áætdlun fyrir stríðið og
fram að árásinni á Rússland, sem
við fengum ekki að vita, fyrr en
Þjóðverjarnir voru komnir yfir
landamærin. Og ef þið þurfið þess:
þá get ég Iagt fram nákvæmar upp
lýsingar, já, eftir tuttugu og fjóra
tíma get ég haft þá ræðu tilbúna,
sem ég hef haft í huganum í þrjú
ár. Eg held, að ég springi í loft
upp, ef ég fæ ekki að halda hana.
II duce hlustaði þögull og sam-
þykkti næstum. Hann var órólegur
og áhyggjufullur.
Undanhaldið á austurvígstöðv-
unum heldur áfram að nálgast full-
kominn flótta.
Hann bað mig að koma oft og
heilsa upp á sig — „helzt á hverj-
um degi"
Skilnaður okkar var hjartanleg-
ur, og mér þykir vænt um það, því
að mér þykir mjög vænt um
Mussolini. Meira en nokkurs ann-
ars akna ég að slíta sambandinu
við hann"
LO KAO RÐ
Síðustu orð Cianos greifa, skrif-
uð í fengelsisklefa nr. 27 í Veróna,
þann 23- des. 1943:
„Ef þesi dagbókarblöð mín eiga
einhverntíma eftir að sjá dagsins
ljós, verður það vegna þess, að ég
hafði gert varúðarráðtafanir, áður
en ég var handtekinn, til þess, að
Þjóðverjar næðu ekki í þau með
lúalegum svikum.
Þegar ég var að rita þessar at-
hugasemdir mínar í flaustri, var til-
gangurinn minn ekki sá, að gefa
þær út eins og þær eru. Miklu
fremur var ætlun mín sú að festa
í minni mér atburði, smáatriði og
staðreyndir sem gætu komið mér
að gagni í framtíðinni.
Ef Guð hefði gefið mér næði í
ellinni, hvílíkt afbragðsefni hefði
þetta þá ekki verið fyrir sjálfsævi-
sögu! Dagbókarathugasemdir mín-
ar eru því ekki hluti úr bók, heldur
aðeins uppistaðan, sem bókin átti
að verða til úr.
Ef til vill er það bezt við þessa
dagbók einmitt það, að hún er
beinagrind, sem er ekki klædd
neinu prjáli. Atburðirnir eru Ijós-
myndaðir, án þess að nokkur til-
raun sé gerð til að lagfæra mynd-
irnar, og sagt er frá þeim eins og
þeir komu mér fyrst fyrir sjónir,
blátt áfram og án áhrifa seinni
gagnrýni og vizku ókomna tímans.
Eg var vanur að hripa niður
aðalatburði hvers dags jafnóðum og
þeir gerðust. Ef til vill má sum-
staðar finna endurtekningar og
jafnvel mótsagnir, rétt eins . og
gengur í lífinu sjálfu.
Ef ég hefði ekki skyndilega ver-
ið sviptur tækifærinu til að vinna
úr þessum athugasemdum, þá
mundi ég hafa viljað gefa ná-
kvæmari Iýsingar, samkvæmt öðr-
um skjölum og endurminningum,
á atburðum sumra daga, sem hafa
verið óvenjulega afdrifaríkir í sögu
heimsins.
Mig hefði langað til að gefa
fyllri rök fyrir ábyrgð einstak-
linga og ríkisstjórna, en þetta var
því miður ókleift, jafnvel þótti mér
komi í hug á þessum síðustu tím-
um svo mörg smáatriði, sem ég vil
ekki, að þeir menn gangi fram hjá,
sem á morgun munu skilgreina og
rannsaka þá atburði, er hér greinir.
Harmleikur Ítalíu hófst 1939, í
ágústmánuði. Ég tók það upp hjá
sjálfum mér .að fara til Salzburg
(aðalstöðva Hitlers) og uppgötv-
aði þá allt í einu, að ég stóð and-
spænis kaldri og miskunnarlausri,
þýzkri ákvörðun um að framkalla
friðslit.
Sáttmálinn (við Þýzkaland)
hafði verið undirritaður í maí. Ég
hafði alltaf verið á móti honum,
og mér hafði tekizt að draga á
langinn að svara síendurteknum
tilboðum Þjóðverja og gera þau
þannig óvirk. Að mínu áliti var alls
engin ástæða til að binda örlög sín
í Iífi og dauða við Nazista-Þýzka-
land.
í stað þess hafði ég stungið upp
á samvinnu, því að samkvæmt Iegu
lands okkar getum við og verðum
að fyrirlíta, en getum ekki virt að
vettugi 80 milljónir Þjóðverja, sem
mynda svo harðan og grófan kjarna
í hjarta Evrópu.
Ákvörðunin um að tengjast sátt-
málaböndum var tekin allt í einu,
af Mussolini, þegar ég var í Míl-
anó með Ribbentrop. Einhver
amerísk blöð höfðu sagt, að Míl-
anó tæki kuldalega á móti utan-
ríkisráðherra Þýzkalands, og að
þetta væri sönnun þess, að stjarna
Mussolinis væri að hrapa. Hann
varð æfareiður.
í símtali fék ég skipun um að
samþykkja kröfur Þýzkalands um
bandalag, sem ég hafði hummað
fram af mér að ganga að til þessa
og ætlaði mér að gera miklu leng-
ur. „Stálsáttmálinn" fæddist. Á-
kvörðunin, sem átti eftir að hafa
svo ill áhrif á allt líf og framtíð
ítölsku þjóðarinnar, var eingöngu
að kenna illu viðskoti einræðis-
herrans gagnvart ábyrgðarlausri og
einskisverðri frétt einhverra er-
Iendra blaðamanna.
í sáttmálanum var ákvæðið um
það, að næstu þrjú eða fjögur ár
mætti hvorki Ítalía né Þýzkaland
aðhafast neitt, sem truflað gæti
friðinn í Evrópu. Þrátt fyrir þetta
bar Þýzkaland fram kröfur sínar
gagnvart Pólverjum sumarið 1939,
Framhald á 5. síðu.
SYNING SYNING
Nýjar gerðir af Runtal miðstöðvarofnum ásamt eldri gerðum
Sýning í Byggingaþjónustunni,
Laugavegi 26. Opin alla virka daga kl. 13-22
Gjörið svo að líta inn
SYNING
ranfal