Mánudagsblaðið - 29.06.1970, Blaðsíða 2

2
Mánudagsblaðið
Mánudagur 29. júni 1970
„Guð lætur ekki
að sér hæða“
Á vortánia (milli 1820—25) bar
svo við, að formenn noikikrir a
Siglunesi nyTðra vo'ru, þegar
langt var liðið á vorvertíð þeirra,
á garngi millum búða niður á
tanganum að taila um afflablögð
sín um vorið. Farrnst það á
mörgum, að þeim þóttu hlutir
sínir með minna móti orðnir,
eintoum einum, sem hét Jón og
var Bjamason; hann átti heima
í Hrísey Undanfarin ár hafði
hann aflað með þeim beztu, en
nú aðeins fengið meðailhlut.
Hann kvað svo að oröi, að guð
hefði séð til að sikammta sér í
vor. Orð þessi mælti hann með
hálfkærings hæðnissvip og mól-
fari og eins konar óviðfeflldnu
kuddabrosi. Piltur einn ungur
stóð við búðarvegg, þar sem
mennimir gengu fram hjá, og
gáfu þeir honum engan gaum,
en hann heyrði tal þeirra og at-
kvæði Jóns, og reis honum hug-
ur við að heyra það. Skörnmu
síðar komu vertíðarlokin Fór þá
hver heim til sín; eins gjörði og
Jón. En strax og hann var heim
kominn, tók hann svo mikið gigt-
armein í mjöðminni, að hann
lagðist í rúmið og lá lengi nær
dauðvona. Mjöðmin og lærið hol-
gróif allt með beini. Hann fékk
góða læknishjálp. Vorið eftir
kom-í’sami - pi'rturinn ■ í rHrísey ó-
bæ Jóns, og lá hann þá enn
rúminu, aðeins málhress, en
mjög torkennilegur. og svo lá
han'ri * það’ ‘ ‘sumar LÍ>ks komstí
Jón til heilsu. en lifði þó við ör-
kumsl; mjöðmina og lærið dró
sarnian og hnýtti, svo fóturinn
þeim megin varð mikið styttri en
hinn, og varð Jón því að hökta
við hækju, ef hann vildi eitthvað
fara. Mun hann og siíðar ekki
hafa verið formaður við hákarla-
veiðar á Siglunesi. Þótti piltinum
sem hér hefði það sannazt, „að
guð lætur ekki að sór hæða“.
Formenn á sandi
Fyrrum og langt fram á þessa
öld var edn hin bezta fiski- og
verstaða undir Jökii, bæði í
Dritvík, á Hjailasandi og annars
staðar, og sóttu menn þangað til
sjóar hvaðanæva af landinu. Var
þá oft mannmargt undir Jökli
á vertíðum og misjafn sauður i
mörgu fé, þar sem sjómennimir
voru, og munnsöfnuður og sdð-
ferði í verbúðunum stundum
heldur en ekki krumfengið. Sagt
er, að sjómenn á Hjallasandi hafi
þó verið einna gálauslegastir um
orðbragð sitt og að formenn
þar hafi jafnvel verið hættir að
lesa sjómannabæn eða ýta í Jesú
nafni, sem þó er annars alsiða,
heldur hafi þeir jafnvel verið
famir að ákalla þann, er verstur
þykir allra, þegar þeir reru frá
landi eins og segir í bögunni:
Formenn á Sandi
brölta frá landi
bölvandi
hrópa og kalla
á háscta alla:
Flýttu þér, fjandi!
Er eins og mönnum út í frá
hafi ekki dámað að þessum
munnsöfnuði og ætlað, eins oa!
von var, að hann mumdi ekki
gg$ri,,Wkku §týrö. í)n(ia
sumurn ekki þótt það einleikið
hvemig fiskur hefur nú á siíðari
tímuim lagzt frá undir Jökli, o.g
ét það trú suniira mahna, að nogii
mikið muni hafa verið gjálífið
þar í veiðistöðuinum fyrrum.
Kálfatindur
Efstí tindux á Hombjargi á
Ströndum heitir Kálfatindur, og
er nafnið svo til komið. að
frændur tveir bjuggu á Homi,
næsta bæ við Hombjörg. Var
annar páfatrúanmiaður, ein hinn
hatfði tekið Lútherstrú og þrætt-
ust mijög um það, hvor trúin væri
betri, því hvor hólt með sinni
trú. Kom þedm svo að lokum á-
samt um, að þeir skyldu reyna
kraft trúar sinnar. Þeir frændur
áttu báðdr aflikálfa, og með þá
fóru þedr upp á efstu gnípu
bjargsins og beiddust þar fyrir
Sá, sem hafðd Lútherstrú, beiddi
guð þríeinam að bjarga kálfi sín-
um, og hinn beiddi Mariu mey
og alla helga menn að varðveita
kálfinn sinn. Var svo kálfunum
báðum hrundið ofan fyrir bjarg-
ið. En þegar að var komdð, var
kálfur þess, sem Lútherstrú hafði-
lifandi og var að leika sér í fjör-
unni, en hinn var horfinn, svo
ekki sást eftir af honum nema
blóðslettur einar. Játaði þá páfa-
trúmaðurinn, að Lútherstrú væri
betri, og snerist til hennar. Síðan
heitir þar Kálfatindur, sem kálf-
unum var hrundið fram af.
Séra Hallgrímur
Pétursson
Sú sögn er um HaPilgrím prest,
að hann kvað tófu dauða, og stóð
svo á því, að tófa lagðist á fc
manna í svedtinni, og var það
, hinn mestj bitvargur og kallaður
stetfnivargu-r og varð ekki unn-
in með nokkru móti. Einn sunnu-
dag, er prestur messaði og stóð
alskirýddur fyrir altarinu, leit
hann út um kórgluggann og sá.
hvar tófa var að bíta kind. Varð
honum það þá, að hann gleymdi
hvar hann var staddur, og hvað:
„Þú, sem bítur bóndans fé.
bölvuð í þér augun sé;
stattu nú sem stofnað tré
stirð og dauð á jörðunne.“
Þetta reið lágfótu að fullu. En
af þvi að Hallgríimur hafði var-
ið skáldskapargáfu sinni svo illa
og það í miðri þjónustugjörð-
inni, mdssti hamn giáfuna með
öllu, þamgað til hann iðraðdst
þessarar yfirsjónar og hét þvi
fyri rsér, að hann skyldi yrkja
eitthvað guði til lotfs og dýrðar,
ef hann véitti sér gáfuna aftur.
Leið svo og beið. þan-gað til um
haust eitt eða veturinn fyrir jói.
að faira átti hengja upp ket i
eldhús. Var vinnumaður hans
að því, og fór hann up á eJd-
húsbitann og sedldist þaðan með
ketið upp á rámar. Enginn var
til að rétta vinnumanndnum krof-
ið nema prestur.. Þá segdr prest-
ur: „TaJaður nú eitthvað til mín,
Sp 3 Þjóðsögur Mánudagsblaðið
því nú finnst mér gáfan vera að
koma yfir m,ig.“ Maðurinn segir
þá: „Upp, upp“, og átti við það,
að prestur skyldi rétta sér upp
fallið. En þau orð er sagt, að
Hallgrímur notaði f fyrsta versis
í fyrsta Passíusálminum, sem
hann fór þá að yrkja og byrjar
svo:
Upp, upp mín sál og allt
mitt geð.
Þó segja aðrir svo frá, að hann
hafi verið búinn með tvo fyrstu
sálmana, þegar hann kvað tótfuna
dauða, og hafi hamn notað þessi
orð vinnumamnsins í 1. versi í 3.
sálmi, sem svo byrjar:
Enn vil ég, sál mín, upp á ný
upphaf taka á máli því.
Og þykir það benda til þess, að
eitthvert hlé haö orðið á milli
þess hann kvað tvo fyrstu sólm-
ana og Hinn þriðja, og segja
sumir, að þetta olli. En aðrir
segja, að Tyrkja-Gudda. kona
hans, sem áva/llt þótti nokkuð
blendin f trú sinni, hafi átt að
fela eða brenna fyrir honum
handritið, er tveir fyrstu sálm-
amir voru búnir, og hafi það
fengið svo mikið á hann, að hann
hætti þá við um hríð, en byrjaði
aftur á þirðja sálmi etftir nokkurt
millibil.
Sú saga er höfð eítir Vigtfúsd
prótfasti Jónssyni í Hítairdal, að
einn vetur biti refur sauðfé fyr-
ir presti, og vannst ekki, þó til
þess væri leitað. Gudda talaði
oft um það tjón, sam dýrið
gjörði. við mann sinn með
beizkju mikilli og geðofsa, þvi
hún var skapstór mjög og ólþýð
í lund. Vítti hún séra Halligrím
og sagði, að það sæd ekki á, að
hann væri kraftaskáld, þar sem
hann gæti ekki fyrirkomið ein-
um ref. Prestur þoldi lengi vél
frýjuorð hennar, þangað til eitt
kvöld, sem Gudda var frammd i
búri að hræra flautir, að þar
kom inn skollatófa til hennar,
settist fyrir framan flautakerald-
ið, geispaði ámótlega upp á prest-
konuna og datt síðan dauð aftur
á bak. Við það brá Guddu svo,
að hún leið í óvit og lá svo, til
þess einhver heimamanna kom
að henni. Eftir það létti af bdtn-
um, enda er sagt, að Gudda hatfi'
aldrei skapraunaö manni sínum'
eins eftir og áður. Þó er það í
frásögur fært um hana, að einu
sdnni léti hún rífa hrís og flytja
heim á sunnudegi, meðan prestur
embættaði. En þegar hann kom
úr kirkju, gekk hann að hrís-
kestinum og i kringum hann.
Lystí þeigar eldi í kösttnn, og
brann hanm upp til kaldra kola.
Er svo að skilja sem í kestínum
hatfi kviknað fyrir bænastaö
prests, svo hafi hann verið bæn-
hedtur.
.....................................
■
Auglýsið í
Mánudagsblaðinu

Höfum fyrirliggjandi frá hinu þekhta norska fyr- irtæki ELGESÆTER appelsínu- og jarðaberjasafa á I-V2 liters plastbrusum. Mjög hentugt til ferða- laga. Hinar vinsælu þiljur fást nú í eftirfarandi íegundum: Wenge Oregon Pine Palisander Álm Eik Furu
ÁSBJÖRN ÓLAFSSON H.F. Borgartúm 33, Sími: 24440. Einnig spónlagt hilluefni og skilrúms- veggir. ÁSBJÖRN ÓLAFSSON H.F. Vöruaígreiðsla Skeifunni 8.