Fréttablaðið - 27.09.2006, Blaðsíða 18

27. september 2006 MIÐVIKUDAGUR18
fréttir og fróðleikur
Svona erum við
> Innflutningur á úrum og klukkum
Heimild: Hagstofa Íslands
59
,1
T
O
N
N
67
,5
T
O
N
N
40
T
O
N
N
2004
2005
Nóatúni 4
Sími 520 3000
��������� , WM 12E460SN
Ný vél með íslensku stjórnborði, 1200
snúninga, tekur 6 kg. Fjöldi þvottakerfa,
auðveld í notkun.
�������� , WT 44E100SK
Með íslensku stjórnborði, tekur 6 kg.
Barkalaus. Fjöldi þurrkunarkerfa.
Tækifærisverð
����������������
Tækifærisverð
����������������
Skoðið
öll tilboðin á
www.sminor.is
Verið ávallt
velkomin
í heimsókn
������
����������
����������og���
�������� með íslenskummerkingum
A
T
A
R
N
A
/
S
T
ÍN
A
M
A
J
A
/
F
ÍT
Samningur
um forvarnar-
samstarf gegn
brunaslysum
af völdum
heits vatns var
undirritaður á
milli Orkuveitu
Reykjavíkur
og Sjóvá For-
varnahúss um
helgina. Herdís
Storgaard,
forstöðumaður
forvarnahússins, leiðir verkefnið.
Hversu algeng eru brunaslys af
völdum heits vatns?
„Þetta eru einhverjir tugir slysa á
ári hverju, allt frá því að vera minni
háttar brunasár, sem hægt er að
meðhöndla með umbúðum eða
annarri meðferð, til lífshættulegra
bruna. Þá eru tuttugu til þrjátíu
prósent líkamans eða meira brennd.
Börn eru mestri hættu en það eru
aðrir hópar líka, til dæmis aldraðir
og einstaklingar sem búa við fötlun
af ýmsu tagi.“
Hvernig er hægt að koma í veg
fyrir þessi alvarlegu slys?
„Fyrst og fremst að kynna fyrir
fólki þá tækni sem til er í dag.
Ýmsar tæknilausnir eru til og liður í
átakinu er einmitt að koma þessum
upplýsingum út til almennings og til
fagaðila sem vinna við uppsetningu
á lögnum og öðru slíku.“
SPURT & SVARAÐ
FORVARNIR GEGN BRUNASLYSUM
Börn í hættu
HERDÍS
STORGAARD
FORSTÖÐUMAÐUR
Eftir óeirðirnar á Norðurbrú í Kaupmanna-
höfn hefur orðið „hústökufólk“ verið nokkuð
í umræðunni. Íslenska orðið er afar gagnsætt
og skýrt, en hefur á sér fremur neikvæðan
blæ. Í einni enskri orðabók er það þýtt sem
„squatter“, sem er til dæmis heiti á þeim sem
settust að á óbyggðu landi í Ástralíu á 19. öld.
Ágætt væri því að rifja upp sögu þessara hug-
taka.
Hver er munurinn á landtökumanni og
landnámsmanni?
Landnámsmaður nemur land fyrstur manna
eða í umboði ríkisstjórnar. Landtökumað-
ur sest hins vegar að á landi sem þá þegar
er í einkaeigu, en enginn nýtir. Landrán, líkt
og á hernumdum svæðum Palestínu, fell-
ur utan þessarar umræðu. Stundum vinnur
landtökufólk sér inn hefðarrétt til landsetu, ef
yfirvöld sjá sér hag í því. Þetta gerðist í Ástr-
alíu, þar sem landtökufólkið gerðist stór hluti
hagkerfisins.
En er hústökufólk ekki bara ónytjungar?
Oft kann svo að virðast, sérstaklega þegar fólk-
ið er atvinnulaust óreglufólk. Með hústöku er
samt sem áður verið að nýta verðmæti, sem
annars stæðu engum til gagns. Einnig er á
stundum ráðist í hústöku af hugsjónarástæð-
um og hús að hruni komin endurnýtt í þágu
almennings.
Hví eru hústökur svo almennar í Dan-
mörku?
Fríríkið Kristjanía, sem er þjóðfélagstilraun sem
vakti athygli um víða veröld, var sett á lagg-
irnar með hústöku. Kristjanía var áður hverfi
ónýttra herskála í miðborg Kaupmannahafn-
ar. Hippar bjuggu þar til nýtt samfélag og þótt
nágrannar þeirra hafi sjaldnast verið upprifnir
yfir uppátækinu, voru íbúar Kristjaníu stoltir af
þegnskapnum. Í ljósi velgengni þeirrar hús-
töku hefur hugmyndafræðin notið nokkurs
fylgi meðal Dana í róttækari kantinum.
FBL-GREINING: HÚSTÖKUFÓLK
Þjófar eða þjóðþrifafólk?
Á morgun verður byrjað
að safna vatni í Hálslón,
uppistöðulón Kárahnjúka-
virkjunar. Á einu ári verður
lónið orðið fullt af jökul-
vatni en afhending raforku
fyrir álver Alcoa á Reyðar-
firði er áætluð næsta vor.
Vatnssöfnun í Hálslón hefst á
morgun og standa framkvæmd-
irnar við Kárahnjúka, þær
umfangsmestu í Íslandssögunni,
því á tímamótum.
Hálslón, sem myndað er með
þremur stíflum, Sauðárstíflu,
Kárahnjúkastíflu og Desjárstíflu,
verður 57 ferkílómetrar að stærð.
Dýpst verður það 180 metra
djúpt, uppi við Kárahnjúkastíflu,
en hún er stærsta stíflan af þeim
þremur sem mynda Hálslón með
stíflun áa er renna úr Brúarjökli,
rúmlega 190 metra há og 800
metra breið.
Samkvæmt áætlunum Lands-
virkjunar er gert ráð fyrir um 50
sentímetra vatnsborðshækkun að
meðaltali á degi hverjum á næsta
ári, þangað til vatnsmagnið hefur
náð hámarki eftir um eitt ár.
Stíflurnar tæknimannvirki
Frá og með vormánuðum næsta
árs verður hægt að stýra fyllingu
lónsins með því að beita loku í
botnrás lónfyllingar og hægja
þannig á innrennsli. Þetta er gert
til þess að geta stýrt vatnsumferð
og til þess að jafna álag á vélar og
mannvirki, og þannig auka
öryggi.
Reiknað er með því að vatns-
hæð lónsins verði rúmlega 550
metrar yfir sjávarmáli í upphafi
næsta árs en vatnshæðin nær
hámarki í október í næsta ári og
verður þá, ef allt gengur eftir,
rúmlega 620 metrar. Lágmarks-
hæð vatnsborðs við almennan
rekstur á virkjuninni þarf að vera
um 575 metrar.
Hraði hækkunar á vatnsborð-
inu verður mestur á fyrstu vikum
og mánuðum eftir að vatnsöfnunin
hefst.
Aurburður í jökulvatninu,
sem myndar Hálslón, er gríðar-
legur en talið er að lónið muni
fyllast af aur á um 400 árum,
miðað við framburð sem nú er
fyrir hendi.
Upphaf vatnssöfnunar í Háls-
lón markar kaflaskil í framgangi
stærstu framkvæmda sem ráðist
hefur verið í á Íslandi. Mann-
virkjagerð er langt komin en áætl-
að er að síðasti hluti vinnu við
steypukápuna utan á Kárahnjúka-
stíflu ljúki innan skamms tíma.
Umdeildasti hluti framkvæmd-
anna
Framkvæmdirnar við Kárahnjúka
eru ekki einungis þær stærstu í
Íslandssögunni heldur einnig þær
umdeildustu. Allt frá fyrstu hug-
myndum um framkvæmdirnar
hefur andstaða við þær verið
mikil.
Efasemdaraddir vegna virkj-
anaframkvæmdanna, og þá sér-
staklega vegna áhrifa Hálslóns,
hafa ekki allar einskorðast við
náttúruverndarsjónarmið og
umræðu um of miklar landfórn-
ir.
Jarðfræðingar hafa gagnrýnt
rannsóknir á hugsanlegum áhrif-
um vatnsþrýstings á sprungur í
Hálslóni, en eins og greint var frá
í Fréttablaðinu í lok júlí fyrr á
þessu ári fundu jarðfræðingarnir
Kristján Sæmundsson og Haukur
Jóhannesson virkar sprungur í
væntanlegum botni lónsins árið
2004 og 2005.
Eftir nána skoðun á sprungun-
um, og hugsanlegri gliðnun þeirra
og þar með of miklum leka, töldu
forsvarsmenn Landsvirkjunar
óþarft að hafa áhyggjur af
sprungunum, þar sem þær liggi
skáhallt í berginu sem útiloki að
þær geti gliðnað svo mikið að þær
valdi of miklum leka, sem síðan
dragi úr afkastagetu virkjunar-
innar.
Þriðja stærsta stöðuvatn Íslands
Eftir að Hálslón hefur myndast að
fullu, það er seint á næsta ári,
verður orðið til þriðja stærsta
stöðuvatn Íslands. Þórisvatn og
Þingvallavatn eru töluvert mikið
stærri, eða rúmlega 80 ferkíló-
metrar að stærð.
Hálslón verður þó án vafa
stærsta manngerða stöðuvatnið
og eitt það vatnsmesta.
Vatnsöflun í Hálslón að hefjast
KÁRAHNJÚKASTÍFLA Opinu til vinstri verður lokað á fimmtudag þegar vatnssöfnun
hefst. Til hægri eru hjárennslisgöng sem voru notuð fyrr á framkvæmdatímanum.
FRÉTTABLAÐIÐ/GVA
AÐALVATNSINNTAKIÐ Um þessi göng
mun virkjunin fá mest af vatnsmagni
sínu. Jeppinn ber við svartar grindur
sem eiga að sía aðskotahluti úr vatninu.
FRÉTTABLAÐIÐ/GVA
FRÉTTASKÝRING
MAGNÚS HALLDÓRSSON
magnush@frettabladid.is
2003
HORFT YFIR HÁLSLÓN Svona er áætlað að lónið líti út þegar það er orðið fullt að ári liðnu, en þá mun það þekja 57 ferkílómetra.
FRÉTTABLAÐIÐ/LANDSVIRKJUN
Brúarjökull Vatnajökull
Kverkfjöll
Sauðafell Sauðárháls
Sauðárdalur
Sandfell
Hálslón
Desjarárstífla
Fremri-
Kárahnjúkur
Jökulsá á Dal