Ísafold - 07.03.1879, Blaðsíða 1

í S A F 0 L D.
VI 6 Reykjavík, fóstudaginn 7. marzmán. 1879.
— fað er ekki ólíklegt, að lands-
stjórnin sje að undirbúa nýja reglugjörð
fyrir hreppstjóra, því verksvæði þeirra
hefir talsvert breytzt, síðan tilskipun
um sveitastjórn 4. maí 1872 náði laga-
gildi. En jafnframt væri eflaust þörf á
reglugjörð fyrir hreppsnefndirnar, því
22. gr. tjeðrar tilskipunar, sem fyrir-
skipar, að „hreppsnefndin með hverju
móti sem hún getur--------styðji að því,
að góð regla eflist og viðhaldist í hreppn-
um“, er of óákveðin og leggur hrepps-
nefndunum um of í sjálfsvald, hvað mik-
ið eða lítið þær í þessu skyni vilja gjöra
eða ógjört láta. Á meðan hreppstjór-
ar engin laun fá, er heldur ekki sann-
gjarnt, að láta öll þau eða álík störf
lenda á þeim, sem Instrúx fyrirhrepp-
stjórnarmenn frá 24. nóv. 1809 ætlar
þeim, og það því síður sem skattalög-
in nýju hafa svipt þá þeim undanþág-
um frá ýmsum gjöldum, sem þeir áður
höfðu; aukaútsvar hvílir á þeim eins
og öðrum hreppsbúum, og það mávarla
heita, að þeir fái neina þóknun fyrir
störf sin, nema uppboðslaun, þegar þeir
halda uppboð fyrir sýslumann, og svo
þann part af sektum, sem sum lög, t.
d. húss- og lausamanna tilskipunin gjör-
ir ráð fyrir, en sem sjaldan greiðist,
því sjaldan er eptir gengið. Enda hlýt-
ur sú að vera meiningin með hinum
nýju sveitastjórnarlögum, að hrepp-
stjórar framvegis sjeu lítið annað en
lögregluþjónar sýslumanna, en að þau
mörgu og margbreyttu störf, sem reglu-
gjörðin frá 1809 lagði hreppstjórum á
herðar, skiptast nú niður á hrepps-
nefndarmenn. þ>etta á sjer nú þegar
stað um fátækrastjórn, vegaviðhald,
notkun aftjetta, fjallskil, fjárheimtur,
refaveiðar, niðurjöfnun, heilbrigðis-
ástand o. fl., en um margt annað, sem,
eptir hinni eldri reglugjörð, var skyldu-
verk hreppstjóra, þegir tilskipun 4. mai
1872.
Vjer skulum nú leyfa oss, meðan
timi er til, að benda á sumt, sem má
heita að vera fólgið í því eptirliti með
„góðri reglu“, sem 22. gr. sveitastjórn-
arlaganna heimtar af hreppsnefndun-
um, og sem allt finnst fram tekið í hinu
eldra hreppstjóra-instrúxi, grein fyrir
grein. í 6. gr. er hreppstjórum boðið
að sjá um, að ekki eigi sjer stað hávaði
í kirkjum, að kirkjufólk ekki dragi
hunda með sjer til kirkju, o. fl.; 7. og
38. gr. eiga við brennivíns útsölu, prang,
hneykslanlega sambúð, o. fl.; 11. gr.
býður eptirlit með hreinlæti og þrifn-
aði, að ekki jinnist andstyggileg fora-
söfn fyrir framan bœjardyr ; 12. gr. á
við bústjórn fátækra; 14. gr. fyrirskip-
ar meðal annars fœkkun óparfahrossa í
\heimahögum; 15.gr. býður eptirlit með
| því, að þeim reglum sje fylgt, sem sett-
I ar eru fyrir fiskiveiðar með tilsk. 28.
febr. 1758, staðfestri afkonungi 13. júní
1787 (um porskanetja brúkun), og fyrir
friðun æðarfugls; 26. gr. minnir á sparn-
að og framsýni íhreppnum; 27, 34. og
35, gr. skipa að hafa eptirlit með at-
orku búenda í öllum bjargræðisvegum,
bæði til lands og sjávar (þar á meðal
fjallagrasatekju, sölvatekju, skelfisks-
brúkun til fæðis, saltgjörð við sjó, en
einkum kályrkju), með túngarða- og
fiskxg&rb-áhlotnXo, jarðeplarœkt (sbr. tilsk.
13. mai 1776, sem ekki er apturtekin
enn þann dag í dag) o. fl. — Um leið og
vjer í þessu efni vísum til þeirrar fróðlegu
„Handbókar fyrir hvern mann“, sem
Magnús konferenzráð Stephensen gaf
út 1812, leyfum vjer oss að skora á lands-
stjórnina, og alla sem hlut eiga að máli,
þar á meðal amtsráðin (sbr. tilsk. 4. maí
1872, 52. gr. 4.), að sjá svo fyrir, að
allt, sem, eptir enn pá gildandi lögum,
heyrir undir „góða reglu“ í sveitafje-
lögunum, sje gagngjört framtekið í þeirri
nýju reglugjörð fyrir hreppsstjóra og
hreppsnefndir, sem vjer búumst við að
umboðsstjómin hafi í undirbúningi. pað
er ekki vanþörf á, að allar þær laga-
greinir, sem eldri yfirvöld höfðu nóg
fyrir að semja bjargræðisvegunum og
búskaparþrifnaði til sjávar og sveita
til varnar og eflingar sjeu nákvæmlega
endurteknar. þ>að tjáir ekki að láta
þær gleymast; oss íslendingum er of
hætt við að dofna i framkvæmdinni, og
hlýðnari erum vjer ekki, en hver önn-
ur þjóð. þ>að virðist heldur ekki of-
ætlun fyrir hin núverandi yfirvöld, að
framfylgja öllum þeim góðu lagareglum,
sem formenn þeirra gáfu, ríður meira
á því, en að búa til ný og, ef til vill,
ófullkomnari lög um sama efni, sem að
Eggert Ólafsson
fæddist í Svefneyjurn 1. desbr. 1726.
Foreldrar hans voru Olafur bóndi Guð-
mundsson og Ragnhildur Sigurðardótt-
ir, systir þeirra Guðmundar sýslumanns
í Snæfellsnessýslu Sigurðssonar og Sig-
urðar, prests til Flateyjar og Múla. Tólf
vetra gamall var Eggert tekinn til fóst-
urs af Sigurði sýslumanni móðurbróður
sínum á Ingjaldshóli, og lærði í þrjá
vetur hjá síra þórhajla presti Magnús-
syni til Borgar og Álptaness á Mýrum.
Haustið 1741 setti þessi móðurbróðir
Eggerts hann 15 vetra gamlan i Skál-
holtsskóla. þaðan útskrifaðist Eggert
tvítugur 1746, fór utan samsumars, og
varð 1748 Baccalaureus. Snemma bar
á því, hversu hneigður hann var fyrir
náttúrufræði, því 1749 gaf hann út bækl-
ing á latínu (enarratio de Islandia) og
sýndi þar fram á, að ísland væri af
jarðeldi uppkomið. Eggert kom inn
hingað 1750 ásamt Bjama, síðar land-
lækni, Pálssyni, vini sínum og háskóla-
bróður, er einnig hafði tekið líka vís-
indastefnu og Eggert, sem sje að stunda
náttúruna og þá helzt náttúru íslands.
Hófu báðir á þessu sumri ferð sína hjer
um landið, og gengu upp á Heklu.
þaðan fóru þeir til Geysis, eins og Egg-
ert segir i ferðarollu, þaðan upp í Gríms-
nes og skoðuðu Skeljabakka hjá Ás-
garði. þ>á rannsökuðu þeir Krisuvík-
urnáma, eins og segir i æfisögu Bjarna
Pálssonar. Sama haust fóru þeir aptur
utan; en í aprílmánuði 1751, bauð Frið-
rik konungur V. þeim, að tilhlutun hins
konunglega danska vísindafjelags, að
fara aptur til íslands og skyggnast ná-
kvæmlega eptir eðli landsins og ásig-
komulagi, sjer í lagi í þá átt, hvernig
hagnýta mætti hlunnindi þess. I.agði
konungur þeim bæði farareíhi, og 200
ríkisdali species á ári hverju. Ferðuð-
ust þeir nú um allt land frá 1752 til
1757 sumarlangt, ýmist ásamt eða hvor
um sig, en sátu á vetrum í Viðey hjá
Skúla Magnússyni. Fyrirætlun þeirra
var, eins og segir í formálanum fyrir
ferðabók þeirra, sjer í lagi að lýsa land-
inu, hvað búskaparháttu og bjargræðis-
vegu snerti, en meðfram, og þá helzt
afþví, hver andleg steína Eggerts var,
varð ferðin vísindaleg rannsóknarferð,
því bæði var höfð hliðsjón afjarðmynd-
unarfræði (jarðeldi, eldgosum, hverum,
ölkeldum o. s. frv.), dýra-, fiska- og
skorkvikindafræði, fornmenjum og jurta-
fræði landsins. þetta atriði lá Eggerti,
eins og slðar mun sýnt verða, ríkast á
hjarta. Haustið 1758 hurfuþeir fjelag-
ar, að afloknum ferðum sínum, aptur
til Kaupmannahafnar. Fól vísindafje-
lagið þeim nú, að semja ferðabókina,
en þar eð Bjarni Pálsson 1760 var skip-
aður fyrsti landlæknir á íslandi, lenti
starfið á Eggerti einum, nema hvað
Bjarni yfirlas það allt og lagði smiðs-
höggið á, þegar hann 1763 fór vestur
að Sauðlauksdal. þar settist Eggert
að frá 1760 hjá mági sínum, merkis-
manninum Birni prófasti Halldórssyni,
og vann þar að ferðabókinni; hvíldi
hann sig frá skriptum með jurta- og
öðrum náttúrufræðisrannsóknum, jarð-
yrkju og sjer í lagi garðyrkju, sem
hann kom í bezta lag í Sauðlauksdal,
er þá mátti heita fyrirmyndarbú á vest-
urlandi. Árið 1764 fór Eggert enn ut-
an, og dvaldi þar til 1766; lauk hann
þar við ferðabókina, sem þá þótti mik-
ið afreksverk, ekki að eins meðal ís-
lendinga, heldur og meðal Dana, eins