Ísafold - 08.06.1882, Blaðsíða 3

47
Fellir og fjárskaði
í Landmanna og Rangárvallahreppum.
Odda 24. maí 1882.
Hinn mikli gras brestur, einkum á
harðvellinu hjer eystra í fyrra sumar,
olli því að bændur í hreppum þessum
urðu að fella allan fjölda nautpenings,
svo og annan pening að líku skapi. J>ó
verður að játa, þó illt sje, að ofmargir
bændur voru of vanafastir við útigang
sinn á sauðfje og vogunar ásetningu
þá, sem hjer eins og víðar á landinu
hefir lengi verið lands og lýðatjón; og
fjöldi fjár var í þessum hreppum settur
á lítil hey eða engin. Árangurinn
varð sá, sem nú er framkominn. Enda
studdi allt að óförunum: fyrst var jörð
öll eins og sviðin eptir grasleysið, en
síðan kom einn hinn hrakviðramesti
vetur bæði fyrir hross og sauði. þó
bar lítið á felli nema á einstökum bæj-
um allt til páska, enda virtist þá bat-
inn kominn; var þá flestallur búsmali
kominn að nástrám. En einmitt er
vonir manna voru sem sárastar, kom
hið mikla og minnisstæða fettisliret og
sandstormur; hófst hann hjer 23. apríl-
mán. og stóð allt til 4. dags maímán.,
með 6—90 R. frosti, heiptar stormi og
stundum snjóbyl, en með þeim ódæm-'
um af sandroki, að vart sást í viku á
milli húsa hjer á Rangárvöllum, og þó
háloptið væri optast nær heiðskýrt,
gryllti eigi nema við og við til sólar;
var þó bylurinn eða sandrokið enn
svartara, að sögn, á Landinu og hærra
á völlunum í þessari sveit. Allar ár
lögðust strax undir sterka ísa, öll mann-
ferð hætti, engir sáu aðra meðan þessi
undur stóðu, því stormurinn hjelt öllu
lifandi innibirgðu, en allt sem úti var
og ekki hafði náð húsi, króknaði eða
rotaðist til bana. Sandfokið sótti og
inn í húsin, blandaði allan mat og drykk
og jafnvel munnvatn manna. Víða gjörð-
ist fólk hrætt og örvinglað, enda voru
þá flestar bjargir bannaðar, þar sum-
staðar var engin lífsnæring til fyrir fjen-
að og sumstaðar skorti allt: hey, mat
og eldivið ; lagðist þá vesalt fólk fyrir,
fól sig Guði og ljet svo fyrir berast
uns kynjum þessum tók heldur að Ijetta
2. og 3. maí. Ohætt má fullyrða, að
ofviðri þetta hafi í þessum tveimur
hreppum drepið hátt á annað þúsund
fjár og að tiltölu eða meira af hrossum,
og hefir þó fjöldi fallið síðan. Sumt
eða jafnvel margt af fje því sem fallið
er og er að falla, deyr af einhverjum
veikindum meðfram, og þar sem sauð-
burður er byrjaður, deyja almennt lömb-
in eða fæðast dauð. Hjá einum bónda
láu 40 sauðir í hrönn við fjárhús hans,
er upp ljetti og aðgætt var, og á öðru-
hverju býli stóðu kýr og annar pen-
ingur hungrandi inni. Tóku þá þeir
sig til, sem hey áttu eptir, og lánuðu
það hverjum, sem nauðstaddur var og
ekki hafði skorið kýr sínar (sem stöku
menn höfðu gjört). Má fyrst og fremst
nefna og það með opinberum heiðri,
hinn gamla heiðursmann Filippus þor-
steinsson á Bjólu og syni hans Ámunda
og Filippus, svo og teingdason hans
Jón Eiríksson; til þessara manna, ein-
kum þó til hins • fyrstnefnda var dag
og nótt sótt hey úr þremur vestustu
hreppum sýslunnar, fleiri hundruð hest-
ar af grænstör, var þar svo mikil ös,
sem af lestafólki í kaupstað ; var og
gefins matur borinn fyrir menn en hey
fyrir hross, og er þeirri aðsókn enn eigi
ljett. Varð þetta til almennrar bjargar,
einkum kúpeningi sýslunnar, svo þær
kýr, sem feldar hafa verið, eru ekki
mjög margar, enda var, eins og áður
var sagt, fjöldi þeirra drepinn í haust
eð leið. Annan bjargvætt hjer eystra
er skylt að nefna, en það er hinn al-
kunni höfðingsbóndi SigurSur danne-
brogsmaður á Skúmstöðum; hefir hann
enn sem fyr orðið fjölda manna að liði
bæði með stórkostlegri hey eða fóður-
hjálp og að öðru leyti með ráðum og
dáð. En þó hafa allir hjálpað eptir
efnum, en svo mikils hefir viðþurft, að
fellirinn á sauðfje og hrossum er samt
almennur orðinn og hinn stórfeldasti í
manna minnum. þó taka út yfir sand-
skemdirnar, og er það ekki að orðlengja,
að í ofviðrinu hafa í framan nefndum
hreppum aleyðst yfir 20 jarðir og býli,
en fjöldi annara orðið fyrir stórskemd-
um, og sumar beztu jarðir, sem áður
voru, t. a. m. Oddi, Stóruvellir, Klofi,
Leyrubakki, Reyðarvatn o. fl. Eptir
lausri áætlun telst mjer, sem fasteigna
og lausafjárskaði hjer um bil 100 bú-
enda við þetta hrun, megi ekki reikna
minna en 130,000 kr. virði, eða 1300 kr.
á hvern, og mun það vera drjúgum
meiri peningar en þeir áttu skuldlausa
undir. Án opinbers styrks eða útlendra
samskota, er hjer hið mesta volæði fyr-
ir dyrum.—Rýrnun á feiti eða afrennsli
þessa fræga Odda prestakalls er mikil
orðin, enda mundi enginn Tyrki auk
heldur vort milda alþingi framar ætl-
ast til fengs af því fyrir landsjóðinn,
enda fer hér jafnmikið fé til kostnað-
ar staðarábirgð og fyrir gest og gangr
andi, eins og lagt er á brauðið.
Matth. Jochumsson.
Herra Tryggvi Gunnarsson, sam-
þingismaður minn úr Suður-Múlasýslu
hefir í deilu sinni við Bessastaða-Grím
fur.dið syndsamlega girnd hjá sjer til,
að hreyta nokkrum ónota-orðum að
mjer, og eigi getað bugað hana.
Fyndnitilraunum herra Tryggva,
sem ekki koma efninu við, ætla jeg
ekki að eyða orðum að. Hann virðist
vera svo barns-glaður yfir, hvað hann
sé heppinn, og hann á það ekki skilið
af mjer að jeg spilli fyrir honum þess-
ari einu föðurgleði.
En hvað er aSalefnið?
J>að er það, að jeg hafði (i 1. bl.
„Skuldar“ þ. á.) eignað hr. Tryggva
breytingaratkvæði, sem hann og eng-
inn annar var faðir að—sem hann á
þingi sjálfur aptur og aptur kallaði sitt
breytingaratkvæði (alþ.tíð. II, 255 og
víðar), og sem hann enn eigi hefir móti
borið, að verið hafi hans og hans eins
verk. Hvað hefir honum þá þótt við
mig? Jú! jeg hefi skrifað ásamt hon-
um undir blað með ýmsum breytingar-
tillögum á, þar sem þetta var eitt á.
En jeg gaf því ekki atkvæði (sbr.
„Þjóðólf-1 nr. 11. þ. á miðdálk 43. bls.),
og jeg hefi ekki viljað vera meS aS
verja petta breytingaratkvæSi á eptir.
Herra Tryggvi vill láta í veðri
vaka, að jeg hafi skrifað undir breyt-
ingar-atkvæðið af einhverri rælni eða
barnæði, eða löngun til að sjá nafnið
mitt á prenti. Svo hlýt jeg að skilja
það, er hann segir jeg hafi skrifað und-
ir það í einu „veikinda-kastinu, sem
jeg hafi fengið til að undirskrifa öll
möguleg og ómöguleg breytingarat-
kvæði“. Ef nafn mitt væri eigi prent-
svertunni kunnugra, en hr. Tryggva
Gunnarssonar, þá væri slíkur barnaskap-
ur ef til vill ætlandi mjer, og það er
því líklega óþarfi, þó jeg gjöri það, að
geta þess hjer, að enginn minnsti flugu-
fótr er fyrir þessum ummælum herra
Tryggva. Jeg hefi aldrei beið?J þess að
fá að skrifa undir nokkurt breytingar-
atkvæði. Allir vita lika, að þess er
nægur kostur á þingi að fá það, þótt
maður biðji ekki. Sanna ástæðan til
þess, að jeg skrifaði undir petta breyt-
ingaratkvæði, sem hjer er um að ræða,
án þess jeg væri því samþykkur1, var
önnur: jeg vildi stySja aS hverri tillögu,
sem komiS gat í veg fyrir aS sjávarafl-
anum yrSi ofpyngt meS útfiutnings-
gjaldinu. Sjer í lagi þótti mjer útlit
fyrir, að síldinni mundi ofþyngt verða
í samanburði við annan afla. Gekk
jeg því til hr. Tr. G. eptir fund þá er
1. umræðu var lokið; hann sat enn í
sæti sínu og var að kasta upp breyt-
ingartillögum; sá jeg að hann hafði í
tillögu sinni farið því fram, að af síld-
artunnu skyldi greiða 30 au. gjald. (í
frv. stjórnarinnar og tillögum nefndar-
innar 50 a.) Jeg reyndi að sýna hon-
um fram á, að þetta væri of hátt og
fór fram á, að hann færði 30 niður í
25, og kvaðst hann eigi ófús til þess,
ef jeg vildi pá skrifa undir breytingar-
tittöguna ?neS ser. En hann var ófáan-
legur til að hafa þessa tillögu sjer á
blaði, heldur vildi hafa attar sínar til-
lögur á einu blaði. Var mjer þá ann-
aðhvort að gjöra, að skrifa undir allar
1) Að eg ekki var samþykkur því og gaf
því eigi atkvaeði, kom ekki af því að eg
sæi fremur en aðrir þá, hvað íllt af því gæti
leitt fyrir landssjóð, heldur af því, að eg sá,
að það mundi í rauninni á engum bónda
eða fiskimanni ljetta einum eyri, heldur að
eins á kaupmönnum.