Ísafold - 14.12.1898, Blaðsíða 3

303
ósamþýðilegt játning kristinna manna.
f>jóðkirkja Suður-Germana leitaði við
eftir föngum að leggjast á rnóti dauða-
hegningunni, sem ávalt stóð í nokkuru
sambandi við heiðna guðsdvrkun, og
einsmótimiskunnarlausu, óafplánanlegu
íitlegðinni, sem gerði ættmönnum hins
vegna heimilt að drepa vegandann og
ættmenn hans. |>egar tímar liðu fram,
varð þetta mál eitt af aðalatriðunum
í stjórnarstefnu voldugu konunganua
kristnu, og þeir reyndu að afnerna
mannhefndir einstakra manna á þann
hátt er nú skal greina.
Sumir skipuðu málsaðila að slíðra
sverð sitt, kváðust sjálfir skyldu hefna.
Auðvitað var þetta eina rétta aðferðin;
en hvergi tóku lögin svo djúpt í árinni,
nema í Burgund og með Vestgotum.
Karl mikl: og Lúðvík helgi létu við
það sitja að neyða aðila sakar til að
láta sér nægja vígsbætur. Væri hann
ófáanlegur til að þiggja bætur af veg-
anda, var haun gerður útlægur, þangað
til hefndargirnin var af honum rokin.
J>ví næst bönnuðu þeir hefnanda að
gera ættmönnum veganda mein, og
jafnframt voru þeir undanþegnir því
að taka þátt í greiðslu manngjaldanna.
Og loks reyndu þeir með stofnun
sérfriðar og griðaréttar að gera fram-
kvæmd mannhefndanna sem örðugasta.
Sérfriðurinn, sem vér munum síðar
minnast á nákvæmar, eykur friðhelgi
ákveðinna staða, tíma og manna, svo
að víg sem brýtur gegn sérfriðinum,
sætir þyngri refsing en önnur víg og
oft dauðahegning. Griðarétturinn stend-
ur í sambandi við þann sérfrið, sem
lá yfir kirkjum, klaustrum og svæðinu,
sern næst þeim var. Sá sérfriður, sem
mest er um vert á dögum Karl-
unganna, er konungsfriðurinn, sem
verndaði ekki að eins konung sjálfan,
heldur og þjóna hans og alla, sem
voru hjá bonum staddir eða á leiðinni
til hallar hans eða frá henni. þessi
friður er uppspretta alls annars sér-
friðar. Með konunglegu griðabréfi
mátti láta hann ná til hvers manns,
sem þörf hafði á honum. Allar árásir
á mann, er naut verndar konungs á
þennan hátt, voru óhlýðni gegn banni
konungs og sættu óvenjulega hörðum
refsingum. Um annað var þó meira.
vert: málið lá beint undir dóm kon-
ungs og sjálfnr átti hann að fullnægja
þeim dómi. Menn höfðu beyg af þessu.
|>essa konunglega sérfriðar nutu eink-
um lítilmagnarnir í þjóðfélaginu: klerk-
ar, útlendingar, kanpmenn á ferðum
sínum, Gyðingar, kouur og ófullveðja
unglingar. f>essari stefnu fylgja þeir
líka, Elfráður ríki og Játmundur á
Englandi og 400 árum síðar Hákon
Hákonarson og Magnús lagabætir í
Noregi. f>etta frankiska konungsbann
kemur jafnvel fram til fulls í norska
•bréfabrotinu«, og þó er þar alls ekki
að ræða um vísvitandi eftirlíking.
|>að er hér, ein3 og svo ofc annars-
staðar, sams konar réttarþörf, sem
skapar sams konar réttarfyrirkomulag.
f>etta er ein af hinum mörgu sönnun-
um þess, að réttarmeðvitund mann-
anna verkar á sama hátt með ýmsum
þjóðum og á ýmsum tímum andspæn-
is fyrirbrigðum lífsins.
En friðurinn fekst ekki með þessari
sakamálastjórn. Ég þekki bezt áhrif
þessa fyrirkomulags í Noregi, og þau
eru ekki góð. Meðan landslög Magn-
úss lagabætis voru drotnandi, má segja
að menn hafi haft rnanndrápaglæpiun
sór til afþreyingar. Víga-rannsóknirn-
ar mörgu á miðöldunum sýna, hve
óskiljanlega lítið til þess þurfti, að far-
ið væri að beita öxinni eða hnífnum.
f>að var ekki heldur sérlega hæctulegt
að vega mann. f>að þótti víst frem-
ur hraustlega gert en óvirðing. Og
hegningin nam nokkurum þúsundum
króna í vígsbætur. f>egar upphæðiu
var ákveðin, var höfð hliðsjón bæði á
því, hvernig ástatt var með hinn vegna
og með vegandann. Ætti vegandinn
hörðu að sæta, fiosnaði hann upp eða
lækkaði svo í tiguinni, að hann hætti
að vera óðalsbóndi og varð leiguliði.
I raun og veru var það komið undir
náð konungs, hvort vegandinn skyldi
sekur gjör eða ekki, og lögákveðið skil-
yrði fyrir uppgjöf saka var það, að
vígið hefði verið unnið »ófyrirsynju«. En
hvenær sem vígi var lýst — við það
kannast opinberlega — var litið svo
á, sem það hefði verið »ófyrirsynju«
o: í gáleysi unnið. f>að var ekki fyr
en á 17. öld, að farið var að skýra
lögin á þann hátt, að það væru að
eins glapvíg og varnarvíg, sem
bæta mætti fégjöldum. Annars skyldu
víg öll til dauða draga. f>essi regla
var þegar löggilt í Danmörku
1558. 1 Noregi varð hún ekki að
lögum fyr tn með norsku lögum
Kristjáns V. (6 — 6—1). Annars er
ástæða til að ætla að það hafi að eins
verið kristindómskenslan í alþýðu-
skólunum, sem fækkaði manudrápun-
um í Noregi, svo um munaði.
Veðurathuganir
í Reykjavík eftir landlækni Dr. J. Jónas-
sen.
; Hiti ! Loftvog | v átt
!_ (& Oajginjs) i (millimet.) |_* eouiaxn ^
n6tt|nmhd. drd. i aiðd, i drd, slðtí.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9
0
Æ2
— 2
0
■— <>
0
0
a b 1>
a b b
a b b
749 3 746 8
746.81 741.7
741.7 744 2
716.8! 749.3i
751 8! 749.3]a h b
736.6 721.4 ahv <1
726 4Í 729.0 Svhvd
Nahv bja h b
a h b
a h b
Nhb
a h d
a h d
Sv h d
Hefir veri'ð við austanátt oftast hægur;
austanbylur að morgni h. 8., gekk svo til
landsuðurs og komið logn að kveldi, en
aðfaranótt b. 9. þotinn alt í einu 1 iitsuðrið,
bálhvass með miklum hroða 1 sjónum, en
logn komið að kveldi.
Good-Templar-Reglan.
Enn komst hér á legg ný stúka
fyrir fám dögum, sunnudagskveld 12.
þ. mán., hin 5. héríbænum og heitir
»Dröfn«, með 83 nýjum félögum, auk
37 úr eldri stúkunum, eða 120 alls.
Engin stúka á landinu hefir stofnuð
verið m< ð jafnmiklu fjölmenni. f>etta
eru mest sjómenn, einkum af þilskip-
um, þar á meðal 30 farmenn, og er
það mjög mikil framför og gleðileg.
Thorvaldsensfélasrið
hafði dágóðan ábata á bazar sínum
og tombólu 11.—12. þ. m.
Hitt og þetta.
Eftirlátnir fjármunir Gladstones
námu 985,000 kr.
Bismarck hafði fengið á æfinni alls
55 'orður.
Meðalhiti í Klondyke, gulllandinu í
Norður-Ameríku, er í janúarmánuðí
4- 37£ stig á C., í apríl 4- 10J stig,
í júlí + 14 stig og í október + 4 stig.
Lægst hefir hitamælir komist þar í
hér um bil + 56 stig, og hæst í + 27
stig.
Um 815,000 manna jókst fólkstala
á f>ýzkalandi í hitt eð fyrra, 1896, ár-
ið þar áður, um 725,000 og enn næsta
ár á undan (1894) um 700,000. Rík-
ið munar því ekki mikið um, þó að brott-
ferlar þaðan séu að meðaltali 40,000 á
ári. Fyrir einum mannsaldri voru á-
höld um fólkstölu á Frakklandi og
f>ýzkalandi. Nú eru íbúar f>ýzka rík-
isins orðnir 54 miljónir, en Frakkar
ekki nema tæpar 38 miljónir. Frökk-
um fjölgar ekki hót; þeir standa í stað.
Bretum (í heimaríkinu) fjölgar um
300,000 á ári, Itölum eins, og íbú-
um Austurríkis og Ungverjalands um
500,000.
Fullar 300 álnir á lengd eru
Atlanzhafsfarþegaskipin ensku Cam-
pania og Lucania, og svo hraðskreið, að
þau fara 21 mílu danska á vökunni (4
kl. st.) eða töluvert meira en sem svar-
ar þingmannaleið á klukkuscundinni;
enda eru þau ekki neina 5^ sólarhring
milli Englands og Amerjku.
f>jóðverjar skutu samt Bretum aftur
fyrir sig í stórskipasmíð í fyrra.
•Kaiser Wilhelm der Grosse«, sem
smíðaður var þá í Brimum, er 314 álnir
á lengd, 32 álnir á breidd og 20 á
dýpt. Hann fer að meðaltali 22 míl-
ur á vöku, rútnar 21,000 smálestir,
gangvélarnar hafa 29,000 hesta arl og
500 tunnurn kola eyðir hann á sólar-
hringnum, og þykir mjög lítið eftir
hraða skipsins og feiknastærð.
Fyrirréttað kalla 80 árum, 1819, fór
hið fyrsta gufuskip yfir Atlanzhaf. það
hét »Savanuah«, þrísiglt hjólskip, er
tók 350 smálestir, og var 26 daga á
leiðinni milli Savannah í Georgíu (Band-
ar.) og Liverpool.
EmbættÍ8maður einn í herstjórnar-
deildinm í Washington hefir ritað grein
um bein útgjöld Bandaríkjanna í ófrið-
inum við Spánverja í sumar. f>ar er
fyrst á blaði bráðabirgðakostnaður til
að auka herskipaflotanu um helming
með varaskipum, þ. e. kaupskipum,
sem gerð voru að herskipum. f>að
kostaði 65 milj. kr. Að skjóta 1 skoti
úr 13 þuml. víðri fallbyssu kostaði rúm
2000 kr., ogúr8þml. fallbyssu nærðOO
kr. Skotfæri (púður og kúlur m. m.)
handa öllum flotanum kostuðu 81 milj.
kr. Dewey aðmíráll hafði nær 4 milj.
kr. virði í skotfærum á sínum skipum
við Manila og eyddi 1,800,000 kr. í
skothríðinni á spænska tíotann þar,
360,000 kr. í hverja stórskotadembu,
en þær voru 5, hver á fætur annari.
Viðlíka mikið kostaði að skjóta flota
Cerveru aðmfráls í kaf úti fyrir Sant-
jago. Til kola eyddi Dewey aðmír-
áll í aprílmánuði 288,000 kr. Alls
veitti sambandsþingið í Washington
1296 milj. kr. til hernaðarins; en þar við
bætist framlag sambandsríkjanna hvers
um sig til að búa landvarnarliðið, hér
um bil 36 milj. kr.; þetta verður sam-
tals 1332 milj. kr. f>að verða hér um
bil 13^ milj. kr. á dag, ef ófriðurinn
er látinn hafa staðið 100 daga, sem
mun láta nærri. f>ess bkal getið til
samanburðar, að ófriður f>jóðverja við
Frakka 1870—71 kostaði þá (þ. e. f>jóð-
verja) 14f milj.kr. á dag, en borg-
arastyrjöldin í Norður-Ameríku 1861—
65 norður- ríkin nálægt9 milj. kr. ádag,
enalls 11,100 milj. Hór er ekki í neinum
þessum dæmum talið með hið gífurlega
óbeina tjón, er ófriði fylgir, og segja
menn, að það muni vera heldur meira
en minna en hinar beinu fjárgreiðslur.
Munið eftir
að skoða útskorna myndaramma o. fl.
hjá Stefáni Eiríkssyni, Laugaveg 7
(hús Ben. f>órarinssonar kaupm.), og
þið munuð fljótt sannfærast um, að
hvergi fást fallegri jólagjafir í höfuð-
staðnum.
Magazin-ofna og eldavélar af
ýmsum gerðum selur Kristján f>or-
grímsson.
Qullhring (steinhr.) hefir f>orkell
Eiríksson f Sauðagerði fundið.
Iluseiirnin Bakkl
er til sölu fyrir ágætt verð. — Eign-
inni fylgja beztu vergögn og góðir
kálgarðar.
Söluskilmálar aðgengilegir.
Semja má við
Runrtlf Runrtlfssou
Bakka.
Bakarasveinn getur fengið at-
vinnu nú þegar og til 14. maí 1899.
Góðir skilmálar, hátt kaup.
Semja skal við Kristján jþorgrímsson.
Ný vatnsstígvél eru til sölu;
ágætt verð. Ritstj. vísar á.
Hvert ællið þer?
Ég ætla að fá mér nýja skó.
Hvar kaupið þér skó ?
‘■•'■"J.G.JOlM
i VESTURGÖTU Nr. 40.
Þar fæst:
Karlraannsskór fyrir 6—8 og 14—15 kr.
Kvennskór fjrrir 5—14 kr.
Karlmannastigvél krækt frá 12—20 kr.
Korksólaskór frá 12—25 kr
Göttistígvél vatnsheld frá 20—35 kr.
REIÐSTÍGVÉL öll fóðruð með loðskinni og
korksólum undir ailri iljinni á 35 kr.
M0RGUNSKÓ, alveg óþekta hér áður, fyrir
aðeins 6 krónur.
J. G. Johnsen
liefir aðeins útlærða skósmiði, enga lær-
I i n g a.
Hann selur aðeins vörur, sein eru smið-
aðar á verkstofn hans.
At' því ég hef fengið afar-marghreytt
efni til skósmiðis, geta menn valið um það;
ég hef t. d. fengið með »Laura« siðast:
Alment kálfskinn, mjög sterkt.
Hrossleður.
Saffíanskinn (ágætt í dansskó).
Franskt kálfskinn.
Chevereux-skinn.
Geitskinn.
Lakkskinn, svart og hrúnt.
Selskinn m. fl. m. fl.
Alls konar viðgerð á skófatnaði
fljótt og vel af hendi leyst og fyrir væga
borgun.
Það er vanalega frost og
skófrekt imi jólin,
Það borgar sig að koma með budduna
ve8tur i Vestnrgötu nr, 40 áður en jólÍB,
byrja, og kaupa þar skó.
Með virðingu
J. Gr. Johnsen
skósmiður.
Vesturgötu nr. 40.
Bazarinn.
Heyrðu, bráðum byrja jólin,
Býsna lág er orðin sólin.
Hrind þó burtu sút og sorg :
Þvi að BAZAR búinn gæðum,
beztu sögum, fögrum kvæðum,
er opnaður i EDINB0RG.
Þar er gjörvalt reifað rósum,
raðað gulli, skreytt með ljósum
Kvöldi er breytt í bjartan dag.
Spiladósir sifelt syngja.
Saman stiltar bjöllur hringja
Undrafagurt yndislag.
Þar fær Pétur hermenn, hesta,
Halmaspil og skáktafl bezta,
Ætli’ hann verði upp með sér!
Fannhvit brúða Fríða heitir;
Fjöllin skjálfa, er GuDnar þeytir
lúðurinn, svo sem auðið er.
Ber hann Nonni bumbu sina.
Bruðuhús fær litla Stina.
Imha úr gleri gylta skó,
Hrossabresti Helgi sargar.
Helzt á langspi! Mundi argar.
Palli ræðst í píanó.
Kinar kaupir armhönd, hringa.
ætlar brátt að láta syngja:
• Forðum til hins fyrsta manns«.
1 gær tók Björg sér ballskó eina,
biður að taka frá, en leyna,
göngustafi gentlemans.
Hanar, fuglar, kýr og kettir,
Kassar perluskeljum settir.
Stundanegrinn. Flest má fá.
Oomino og dýr sem synda.
Domino stærri og album mynda
og ótal fleira er að sjá.