Ísafold - 20.07.1901, Blaðsíða 1

Ísafold - 20.07.1901, Blaðsíða 1
Kemnr út ýmist einu '3 nm eða tvisv, i viku. Verð árg. (80 ark. minnst) 4 kr., erlendis 5 kr. eða P/a doll.; korgist fyrir miðjan júli (erlendis fyrir fram) ISAFOLD. Uppsögn (skrifleg) bundin við áramót, ógild nema komin sé til útgefanda fyrir 1. október. Afgreiðslustofa blaðsins er Austurstrœti 8. XXVIII. áiT í Keykjavík laugardaginn 20. júli 1901. 49. blað. I. 0 0. F. 83829 Forngripas. opið md., mvd. og ld. 11—12 Lanasbókasafn opið hvern virkan dag ki. 12—2 og einni stundu lengur (til kl. 3) md., mvd. og ld. til útlána. Okeypis lækning á spítalfnum á þriðjud og föstud. kl. 11 —1. Ókeypis augnlækning á spitalanum fyrst.a og þriðja þriðjud. Iivers mánaðar k. 11-1. Ókeypis tannlækning, i húsi Jóns Sveins- sonar hjá kirkjunni I. og 3. mánud, hvers mán. kl. 11—1. Landsbankinn opinn hvern virkan dag fcl 11—2. Bankastjórn við kl. 12—1. Búsetu-fleygurinn. Báðir hlutar stjórnarskrárnefndar innar hafa nú látið prenta álit sitt og málið er til framhalds 1. umræðu í dag. Stjórnarbótarfjendur virðast hafa tekið aftur frumvarp sitt ogað búsetunni undanskilinni er ágreiningurinn lítil- fjörlegur. Aðrar eins aðfinslur minni hlutans við frumvarp stjórnarbótar- manna eins og þær, að engin trygg- ing 8Ó fyrir því að ráðgjafinn komi á þing og að hann geti sent í sinn stað einhvern mann, sem ekki skilji ís- lenzku, er svo mikill hégómi, að ekki er orðum að þeim eyðandi. Búsetu-krafan er það, sem á að geta vilt alþýðu manna sjónir, og ann- að ekki. þess vegna er ekki við öðr- um ágreiningsatriðum lítandi; þau eru ekki þess verð að tefja sig neitt á þeim. Bkki svo að skilja, að vér berum neinn kvíðboga fyrir þvi, að íslenzkir kjósendur muni yfirleitt láta ginnast af slíkri flugu sem þessari. Að minsta kosti eykst engum manni trú á ginn- ingarafl hennar þótt hann lesi nefnd- arálit minni hlutans. f>ar má gera ráð fynr að tjaldað sé öllu, sem til er af röksemdum þeim megin, þó að það nefndarálit sé annars allófimlega sam- an sett og skrifari minni hlutans hafi sýnilega ekki verið vaxinn starfi sinu. Bn barnalegt ístöðuleysi þyrfti til þess að sannfærast af öðru eins. Fyrsta ástæðan, sem fyrir því er færð, að ráðgjafinn verði að vera bú- settur hér á landi, er sú, að annars sé engin trygging fáanleg fyrir því, að hann verði kunnugur högum vorum og þörfum. Minni hlutinn gerir sér auðsjáan- lega í hugarlund að unt sé að fá laga- trygging fyrir kunnugleikanum og að ekki þurfi annað til þess en að skylda ráðgjafann til að vera búsettan hér á landi. En sá fyrirtaks-barnaskapur! Eins og ekki hafi setið í æðstu em- bættunum hér menn, sem brostið hefir kunnugleik á högum og þörfum lands- manna, menn, sem hafa verið s v o ókunnugir þeim efnum til dæmis að taka, að þeir hafa gert sér í hugar- lund, að meir en nógir peningar væri til í landinu, þegar þjóðin þjáðist nær því öll af algerðu peningaleysi, þegar jarðirnar voru í niðurníðslu og þeim lá við auðn, þegar bændur sátu skepnu- lausir á jörðunum, þegar vöruskifta- og lánsverzlunin saug merginn úr efnahag landsmanna — alt vegna bess að peninga vantaði í landið. þessír reykvísku embættismenn vissu það, að þeir sjálfir og jafningjar þeirra og kunningjar gátu fengið út á víxil í Landsbankanum og — lengra náði þeirra kunnugleiki ekki. Sé ráðgjafanum á annað borð svo farið, að hann geti ekln kynst högum og þörfum íslendinga, þó að hann skilji og tali íslenzka tungu, þó að hann eigi kost á að Iesa það alt, sem prentað er á tungu þjóðarinnar, þó að hann eigi kost á að ferðast hér um land, þegar aðrar embættisannir banna það ekki og tala við hvern íslending sem honum sýnist, og þó að hann eigi að sitja á alþingi, taka með full- trúum þjóðarinnar þátt í öllum þeim málum, sem þar eru til umræðu og úrslita, þá er hann einhvern veginn svo gerður, að engin von er til þess, að hanu verði kupnugur landshögum og þjóðarþörfum með því að eiga heima hér í Reykjavík. í öðru lagi segir minni hlutinn, að ráðgjafinn eigi að líta eftir því að alt fari skipulega fram í landinu, en það geti hann því að eins, að hann sé hér búsettur. Ætlast þá mennirnir til þess, að ráðgjafinn sjálfur hafi gætur á hverj- um manni á landinu? Kemur þeím ekki til hugar, að hann muni beita fyrir sig við eftirlitið þessum embætt- ismönnum, sem hann hefir sér til að- stoðar, landshöfðingja, amtmönnum, sýslumönnum, hreppstjórum? Vér spá- um því jafnvel, að sumum embættis- mönnunum hér á landi kynni að þykja eftirlitið geta orðið fullstrangt, þegar fenginn væri ráðgjafi, sem fyndi til þess, að hann bæri nokkura ábyrgð á því, hvernig farið er með þessa þjóð — þó að hann væri búsettur í Kaup- mannahöfn. Að sjá þingmanninn, yfir- valdið, skiftaráðandann í Snæfellsnes- sýslu setjast niður og sernja skjal um þá hættu, er standi af e f t i r 1 i t s- 1 e y s i ráðgjafans, ef stjórnarbótinni yrði framgengt, það er einkennilegri sjón en hvað hún er sannfærandi. Loks segir minni hlutinn, að á - b y r g ð verði því að eins fram kom- ið á heudur ráðgjafanum, að þjóðin nái alt af til hans. Vér látum alveg ósagt, við hvað mennirnir eiga með þeim ummælum; hvort þeir ætlast til að þjóðin láti ráðgjafann »alt af« sæta líkamlegri hirtingu, þegar henni mislíkar eitt- hvað við hann, eða hvort þeir eiga við eitthvað annað. Bn víst er um það, að sé ekki unt að láta ráðgjaf- ann finna til nokkurrar ábyrgðar, þó að hann eigi sjálfur fyrir sína eigin hönd að semja við löggjafarþing þjóð- arinnar og verja frammi fyrir því allar sínar stjórnarathafnir, þá er ekki mikil von um, að sú ábyrgðartilfinn- ing vakni til muna við það eitt, að hann sé skyldugur til að telja sig til heimilis hér í Reykjavík. Nefndarálit minni hlutans færir eng- um manni heim sanninn um pað, að búseta ráðgjafans hér á landi sé ó- hjákvæmilegt skilyrði fyrir sæmi- lega góðri stjórn, né heldur að hún sé nein t r y g g i n g fyrir slíkri stjórn. Og það er ekki heldur von; því að hún er hvorugt. Vitanlega væri ‘æskilegt, að vér fengj- um alinnlenda stjórn, ef unt væri að koma henni svo fyrir, að hún yrði ekki fyrir kostnaðar sakir ofviða þess- um fáu hræðum, sem dreifðar eru út um alt þetta landflæmi. En auðvitað höfum vér ekki meiri tryggingu en aðrar þjóðir fyrir því, að sú stjórn verði góð — þá eina, sem fólgin er í þjóðinni sjálfri. Bn hvað sem kann að mega ségja um þá kosti og galla — því að þeir eru líka til — sem innlend stjórn hefir til að bera, þá er það víst, að þessi ráðgjafabúseta, sem minni iilut- inn er að halda að oss í nefndaráliti sínu, er hégóminn einber. Fyrirkomulagið, sem, þeir menn halda fram, er fyrst og fremst ekkert annað en stjórnskipulegt afskræmi. Bigi að eins kemur það hvergi nærri þeim stjórnskipulegum hugmyndum, sem með Dönum ríkja, og er þar af leiðandi ófáanlegt. Hitt er lakara, að það ríður í bág við stjórnskipulegar hugmyndir allra þjóða og er ekki ann- að en fimbulfamb. *A stjórnarhugmyndir Dana rekur það sig sérstaklega að tvennu leyti: 1. Danir neita því, að nokkur geti verið ráðgjafi konungs síns, nema hann eigi sæti í ríkisráðinu. Nú ligg- ur það 1 augum uppi, að sá maður geti ekki, nema þá eingöngu að nafn- inu, átt sæti í ríkisráði Dana í Khöfn, sem er búsettur hér úti á íslandi, eins og ísafold hefir áður gert all- nákvæmlega grein fyrir. 2. það er eitt grundvallaratriðið í stjórnarfyrirkomulagi Dana, að ráð- gjafaábyrgðin sé bundin við undir- skriftina með konungi. í fyrirkomu- lagi minni hlutans er það grundvall- aratriði virt gersamlega að vettugi. þar er settur á laggirnar ráðgjafi, sem e k k i hefir ábyrgð á undirskrift sinni, að því er til efnisins kemur í því, er hann undirritar með konungi. En auk þess væri fyrirkomulagið þveröfugt við stjórnarhugmyndir allra þjóða í veröldinni. Hvergi á bygðu bóli er til r á ð g j a f i, sem ekki á að vera ánnað en umboðsmaður annars ráðgjafa. Slíkur ráð- gjafi væri stjórnskipulegt afskræmi og næði engri átt. Formælendur búsetufleygsins hafa verið að bera fyrir sig fyrirkomulagið í Noregi, af því að norski ráðaneytis- formaðurinn, sem í Stokkhólmi situr, ber fram fyrir konung, þegar hann er ekki staddur í Noregi, þær stjórnar- ráðstafanir, sem ráðgjafarnir í Krist- janíu ráða konungi úil að staðfesta. Bn stjórnarfyrirkomulag Norðmanna er gagn-ólíkt því fyrirkomulagi, sem formælendur búsetufleygsins eru að halda að íslendingum. Ráðgjafarnir norsku í Stokkhólmi eru alls ekki umboðsmenn ráðgjafanna í Kristjaníu, heldur tekur stjórnarskrá Norðmanna það fram, að þeir hafi sómu skyldur og sömu ábyrgð eins og aðrir ráðgjafar. En það, að ráðgjafi í Stokkhólmi getur flutt fram fyrir konung og undirskrifað með honum það, er ráðgjafarnir í Kristjaníu hafa lagt til, stafar af því, að eftir stjórn- arskrá ográðgjafa-ábyrgðarlögum Norð- manna er ábyrgðin e k k i bundin við undirskriftina. þar undirskrifa ekki aðrir með konungi en ráðaneytis-for- mennirnir (Statsministre). Bn hinir ráðgjafarnir (Statsraader) bera engu að síður fulla ábyrgð á stjórnarathöfn- um sínum. Eftir dönskum stjórnarhugmyndum er gersamlega óhugsandi að fyrirkomu- lagið yrði það í reyndinni, sem minni hluti nefndarinnar gerir ráð fyrir. — Ráðgjafi vor í Kaupmannahöfn verð- u r að bera ábyrgð á efni þess, sem hann skrifar undir með konungi. J>ar af leiðandi getur hann stöðugt neitað að flytja það fram fyrir konung, sem alþingi og ráðgjafinn hér hefðu komið sér saman um. Hvað leiðir svo af því? Af því leiðir það, alveg vafalaust, að reykvíski ráðgjafinn verður að víkja. Hitt kemur víst engum full- orðnum manni til hugar, að ráðgjafi vor I Khöfn, sem auðvitað væri einn af dönsku ráðgjöfunum, eins og að und- anförnu, yrði látinn víkja úr ráðaneyt- inu fyrir ráðgjafa hér úti á íslandi. Og hverju erum vér þá bættari, nema engu? Vér fáum þá ánægju, að setja ráðgjafa á eftirlaun hér hjá oss fyrir það eitt, að hann er á voru máli, en ekki stjórnarinnar dönsku. Og þetta skripi eigum vér að láta telja oss trú um að sé »heimastjórn« — þetta, sem er enn ógeðslegri tegund af Hafnarstjórn en sú,er vér núhöfum! Svo tnikill er barnaskapurinn og þroBkaleysið í stjórnmálum ekki hér á landi, að íslendingar gíni yfir annarri eins flugu og þessari; sem vér yrðum blátt áfram að athlægi fyrir, ef vér sendum hana út' yfir pollinn, sam- þykta af löggjafarþingi þjóðarinnar. Póstskip Laura, kapt. Aasberg, kom nú um miðjan dag. Hafði fengið versta veður i fyrra dag, braut ýmislegt á þil- fari og farþegar meiddust. Farþegar frá Khöfn: frú Anna Stephen* sen frá Akureyri og frk. María kjördóttir hennar, frk. Kristín Petersen frá Rvik, Ásg. Torfason kand. frá Olafsdal, Ari Johnsen, sönglistarmaður, Christensen, stór- kaupm. frá Aarhus. Frá Englandi: 'frú Sigríður Magnússon (Cambridge) og nokk- urir ferðamenn. Engin tiðindi.

x

Ísafold

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Ísafold
https://timarit.is/publication/315

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.