Ísafold - 12.09.1903, Blaðsíða 2

234
til að auka það og tryggja, en alt
kom fyrir ekki. Nú mega þeir yrkja
á nýjan stofn, taka vatnið upp á öðr-
um 8tað og veita því inn í bæinn.
|>að hefir eðlilega í för með sér stór-
um aukinn kostnað; en ekki láta Odd-
eyrarmenn aér það í augum vaxa,
heldur taka nýtt lán til fyrirtækisins
í von um að nú muni betur takast,
("Eftir »Norðurlandi«),
Erlend tíðindi.
Balkanskagi. »Lengi getur
ilt versnað« má segja um ástandið á
BalkaDskaga. f>ví lengur og oftar sem
þaðan berast tíðindí, því voðalegri
eru sögurnar, því djöfullegri aðfarirn-
ar og grimdarverkin.
Uppreistin grefur æ meir um sig og
er nú farið að brydda á óeirðum og
uppþoti svo að segja heima undirbæj-
arveggnum hjá Boldáni Tyrkja.
Aðfarir Tyrkja í uppreistarhéruðun-
uux eru afskaplegar, og mundu menn
hafa 8varið fyrir að slík voðaverk
mundu eiga sér stað á þessum tím-
um, ef menn væru eigi orðnir vanir
grimdaræði Tyrkja bæði fyr og síðar.
Hersveitir Tyrkja fara um héruðiu
með báli og brandi, drepandi hvað
aem fyrir þeim verður af uppreistar-
mönnum, eða kristnum mönnum, þó
engan þátt hafi þeir átt í uppreistinni.
Og ekki eru það að eins karlmenn,
sem þeir strádrepa niður; konur og
börn verða fyrir sömu meðferðiuni, ef
eigi verri þó, þar sem þeir iðulega
svívirða konur og misþyrma þeim áð-
ur en þeir reka þær í gegn með byssu-
stingjunum, en hluta börnin í sundur
fyrir augunum á mæðrum þeirra.
Einna greinilegast hefir verið lýst
aðförum Tyrkja í bænum Krushavo.
f>ar voru 2,000 hús og um 10,000 íbú-
ar. Tyrkir tóku bæinn, rændu þar
öllu sem hönd á festi en drápu fjölda
manna, kvenna og barna; og voru að-
farir þær svo hryllilegar og svívirði-
legar að ekki eru setjandi á prent. Af
15 helztu kaupmönnum bæjarins hjuggu
þeir höfuðin, festu þau á stjaka og
fluttu til Monastír, en þar voru þau
fest upp. 90 konur og börn höfðu
ieitað athvarfs í húsi einu. Tyrkir
komu þar að, brutu upp húsið, strá-
drápu alt sem inni var lifandi, hjuggu
líkin í sundur og fleygðu þeim út á
stræti. Svo var ágirndin og grimdin
mikil, að þeir rifu niður úr eyrunum
á kvenfólki til þess að ná eyrnahring-
unum og hjuggu hendur af þeim lifandi
til þess að ræna af þeim armböndum.
|>egar Ioksins að ránum og morðum
var lokið, heltu þeir steinolíu um hús-
in, kveiktu í og brendu bæinn til ösku;
en líkin létu þeir rotna ójörðuð á stræt-
unum.
Áttatíu uppreistarmönnum náðu
Tyrkir í Krushevo; var flokkur her-
manna sendur með þá til Monastír;
en er áleiðis var komið, nentu her-
menn eigi lengra og drápu alla upp-
reistarmennina; mælist sú meðferð á
varnarlausum, herteknum mönnum mjög
illa fyrir.
Ein saga segir, eftir blaði í Make-
dónfu, að búið sé að strádrepa alla
kristna menn í héraðinu Monastír og
brenna þar mesta fjölda af þorpum
til ösku.
Svo mikið er víst, að alt er 1 upp-
námi þar eystra, og má Tyrkinn vara
sig, ef þetta á ekki að ríða völdum
hans í Norðurálfunni að fullu.
Makedónar eru í þann veginn að
gera út sendinefnd til Bússakeisara og
biðja hann um að skerast í leikinn.
Bússakeisari ætlar að heimsækja
Austurríkiskeisara seint f þessum mán-
uði; verður í för með honum utanrík-
isráðgjafi hans, greifi Lamsdorff. Er
búist við að þesai fundur þeirra keis-
aranna verði til þess að endurnýja
samband með þeim stórveldum, og þá
jafnframt til að tryggja hinn vopnaða
frið í Norðurálfunni.
|>á ætlar og Emanúel Italakonung-
ur að heimsækja Parísarborg um miðj-
an næsta mánuð.
Salisbury lávarður, stjórnmálamaður
mikill og stjórnarforseti oftsinnis á
Bretlandi, andaðist 22. f. m.
Frá 1. júlí 1902 til jafnlengdar 1903
hafa 1218 íslendingar flutt til Canada,
hafa 718 af þeirn komið frá íslandi,
hinir frá Bandarfkjunum.
Skipsbruni.
Aðfaranótt sunnudags, 30. f. m.,
kviknaði eldur í dönsku gufuskipi,
»Klampenborg«, skipstjóri Jensen; skip-
ið var þá statt í Norðursjónum. Eld-
urinn kom upp í vélarrúmi skipsins
og voru vélastjórar og kolamokarar
niðri. Varð skipstjóra og stýrimönn-
um fyrst íyrir að reyna að bjarga
þeim, en það var enginn hægðarleik-
ur, enda skaðbrendist 3. vélastjóri svo,
að hann var nær dauða en lífi er hann
náðist. |>á var og eigi hættulaust að
bjarga konu fyrsta vélastjóra; hún svaf
í klefa nálægt vélarúminu og voru
skipverjar mjög hræddir um, að hún
mundi kafna í klefanum áður en hún
næðist þaðan. Maður hennar réðist í
að bjarga henni. Vafði hann sig pok-
um og voðum og braust svo í gegnum
reykinD og eldinn að klefanum. Vakn-
aði konan, sem nærri má geta, við
vondan draum, er alt stóð í björtu
báii fyrir utan klefa hennar. Maður
hennar vafði nú utanum hana ábreið-
um og öðrum rúmfatnaði, lagði svo á
stað með hana sömu leið og hann
hafði komið og freistaði að ná upp-
göngu á þilfarið. Honum tókst að
bjarga konunni en talsvert sviðnaði
hann á höndum og andliti.
Beynt var að bjarga skipinu með
því að hleypa sjó inn í vélarrúmið,
en það kom að litlu haldi, enda var
hitinu orðinn svo afskaplegur, að járn-
plöturnar í skipshliðunum verptust.
Sjór var úfinn og veltist skipið á
báðar hliðar; þótti skipverjum hætt
við að það myndi fyllast og sökkva
óðar en varði.
Fór skipstjóra nú ekki að lítast á
blikuna og þótti hyggilegast að láta
alla skipshöfnina fara í bátana, en
þeir voru þrír alls. Konur og börn
voru látin stíga í fyrsta bátinn og
hafði skipstjón sjálfur stjórn á hon-
um; í annan bátinn fóru 3 hásetar og
3 kolamokarar og í þriðja bátinn aðr-
ir skipverjar.
Einn bátinn, þann er á voru háset-
arnir 3 og kolamokararnir, rak undan
og hvarf hann út í veðrið, en hiuir
tveir héldu sér í skjóli við skipið alla
sunnudagsnóttina og fram á manudag
um nónbil, ergufuskipið »Ancona« bar
þar að og bjargaði þeim. Voru þá
konur og börn aðfram komin af kulda
og vosbúð.
Um Gaulverjabæjarprestakall
sækja prestarnir séra Benedikt Eyólfsson
í Berufirði, síra Einar Pálsson á Hálsi og
síra Pétur Jónsson á Kálfafellsstað og eru
þeir allir i kjöri.
Sandfellsprestakall í Öræfum er aug-
lýst laust á ný. Tveir sækjendur sóttu að
vísu um það, hvor eftir annan, en söfnuð-
ur hafnaðí báðum. Voru það þeir síra
Brynjólfur Jóusson á Olafsvöllum og kand.
Parsteinn Björnsson á Bæ i Borgarfirði.
í niðurjöfnnnarnefnd var kosinn
síðastliðinn laugardag, af hærra gjaldenda
flokki, til tveggja ára, Þorsteinn skipstjóri
Þorsteinsson í Lindargötu, með 22 atkvæð-
um af 293, er á kjörskrá stóðu.
Eftirmæli
Jónas Helg*ason,
organisti
við dómkirkjuna í Eeykjavík.
Hann var fæddur hér í Beykjavík
28. febrúar 1839, í húsi því við Tún-
götu, er þá átti Einar stúdent John-
sen en síðar þ>órður yfirdómari Svein-
björnsson. þar áttu foreldrar Jónasar
þá heima: Helgi trésmiður Jónsson,
er síðar varð bæjarfulltrúi hér í Evík,
ættaður frá Skútustöðum við Mývatn,
og Guðrún Jónsdóttir, ættuð úr Árnes-
sýslu.
Jónas ólst upp hjá foreldrum sínum
þangað til hann var fermdur, 13—14
ára. |>á fór hann til Teits járnsmiðs
og dýralæknis Finnbogasonar og lærði
hjá honum járnsmíði. Teitur hafði
bú í Skildingauesi og var Jónas hafð-
ur þar við heyskap á sumrum en réri
á vetrarvertíð, eins og þá var siður;
þess á milli vann hann að smíðum.
Á 4 árum varð Jónas fullnuma í
járnsmíði og fekk sveinsbréf árið 1856.
Fór hann þá að eiga með sig sjálfur
og eignaðist smiðju þá við Banka-
stræti, er hann smíðaði í jafnan síð-
an, svo lengi sem hann stundaði þá
iðn. Hefir sú smiðja staðið til skamms
tíma, þótt hrörleg væri orðin. Var
loks rifin í vor, og er þar nú bygt
hátt steinBteypuhús, er smiðjan stóð.
Snemma hafði Jónas Helga3on gam-
an af söng, euda hafði hann óvana-
lega góða söngrödd og umfangsmikla;
hljóðin mjög sterk en þó þýð og eink-
ar viðfeldin. Kom það iðulega fyrir
á hinum fyrstu árum, er hann átti
með sig sjálfur, að hann hljóp frá
steðjanum til að syngja við greftranir
og tók þó enga borgun fyrir. Hann
hafði svo gaman af að syngja, að
hann horfði ekki í að láta það tefja
sig frá verki, þótt ekbert væri í aðra
hönd.
Af þessari ást hans á söugnum
leiddi og eðlilega, að hann kyutist
snemma þeim mönnum á haus reki,
er höfðu sönghæfileika og gaman að
söng, ein8 og hann; og með þeim
mönnum gekk hann í félagsskap árið
1862. Var það félag nokkru síðar
nefut »Harpa« og hefir þess síðan oft
og víða verið getið; enda starfaði fé-
lagið í full 30 ár, oftast af mesta
kappi og jafnau með sóma; var Jónas
alla þess æfi kennari þess og stjórn-
andi; leysti hann það starf eins og
önnur af hendi með hinni mestu
skyldurækt og samvizkusemi. Var
»Harpa« lengi vel eina söngfélagið sem
bér var til, enda var hún óspör á að
láta til sín heyra.
Jónas lærði snemma að leika á fiðlu
(fíólín) og notaði hann það hljóðfæri
jafnan við söngkenslu. Síðar lærði
hann að leika á harmoníum.
Jónas reyndi eftir föngum að menta
sig í söngfræði og komst langt í því
upp á eigin hönd. Eigi þótti honum
það þó viðunandi og því var það, að
hann fór utan haustið 1875 til þess að
fullkomna sig sem bezt í söngfræðis-
legri þekkingu og njóta sem beztrar
tilsagnar f harmoníum og organleik.
Dvaldi hann veturinn 1875—76 í Kaup-
mannahöfn í því skyni og naut þá til-
sagnar hjá helztu tónmeisturum Dana:
próf. Gade, Hartmann, Gebauer o. fl.
Stundaði Jónas þann vetur söngfræði
og organslátt með með hinni mestu
elju, vann að því svo að segja á hverj-
um degi frá morgni til kvölds.
Haustið 1876 varð Jónas kennari í
söng við barnaskólann og kvennaskól-
ann í Beykjavík, og organleikari við
dómkirkjuna haustið eftir, 1877, er
Pétur Guðjohnsen var fallinn frá. —
Gegndi Jónas öllum þessum störfum
til dauðadags, og með dæmafárri alúð
og samvizkusemi. Hefir einkum ver-
ið til þess tekið, hve óþreytandi elju
hann sýndi við söngkensluna í barna-
skólanum og undirbúning undir hana,
með því að búa sjálfur til fjölda af
nótnaspjöldum, nótnablöðum o. fl. til
að nota við kensluna; enda varð hon-
um ótrúlega mikið ágengt. f>að skarð,
sem orðið hefir við fráfall Jónasar við
barnaskólann, er ekki auðfylt.
Sem dæmi þess, hve fast Jónas sótti
söngkenslu, má geta þess, að hann
kendi um fjölda mörg ár söng í barna-
skóia Seltirninga; gekk til þess fram
að Mýrarhúsum tvisvar í viku allan
veturinn, hvernig sem viðraði, meðan
hann var með nokkru móti fær um
það, en reið frameftir eftir það; var
það eigi lítið á sig lagt af jafn hold-
ugum og þungum manni sem hann var,
og sízt fyrir gjaldinu að gangast.
Allmikið fekst Jónas Helgason við
ritstörf, sönglegs efnis, enda mátti heita
að hann væri aldrei iðjulaus, fyr né
síðar.
Árið 1874 gaf söngfélagið »Harpa«
út Söngreglur, er Jónas hafði samið
og sama ár gaf félagið út hefti af
Söngvum og kvæðum, hið svnefnda
»Hörpuhefti«, er hann hafði safnað lög-
um í og búið undir prentun. Auk þess
gaf hann út 6 hefti af söngvum og
kvæðum, 10 hefti af Söngkenslubók-
fyrir byrjendur, Ágrip af söngreglum
með verklegum æfingum, Leiðarvísi
um notkun á raddfærum mannsins,
2 hefti af sálmalögum með 3 röddum,
Kirkjusöngsbók með 4 röddum og við-
bæti við hana.
Sönghefti Jónasar, bæði stærri og
minni, ásamt Kirkjusöngsbókinni, hafa
breiðst út um alt ísland, og verið meira
eða minna notuð svo að segja í hverri
sveit á landinu. f>egar nú þar við
bætist, að hann kendi fjölda manna
söng, bæði við skólana og annarsstað-
ar, og var aðalhvatamaður þess7, að
farið var að nota harmonia við kirkju-
sönginn og kendi fjöldamörgum að nota
það hljóðfæri, þá segir það sig sjálft,
að hann hefir unnið meira að söng-
þekkingu og söngútbreiðslu hér á landí
en nokkur annar maður.
Árið 1881 veitti alþingi Jónasi 1000
kr. árslaun, bæði sem organista við
dónckirkjuna og fyrir að kenna ókeyp--
is organistaefnum. Hélt hann þeim
launum til dauðadags.
A þjóðhátíðinni 1874 sæmdi konungur
Jónas heiðursmedalíu úr gulli. Gekk
Jónas íyrir konung með söngfélagið
»Hörpu«, nokkru eftir að hann stó hér
á land, og flutti honum kvæði. Árið
1896 var hanu sæmdur heiðursmerki
dannebrogsmanna.
Kvongaður hafði Jónas verið fram
undir 40 ár, er hann lézt; kona hans,.
erlifirmann sinn, heitir Margrét Árna-
dóttir. f>au eignuðust 3 sonu; eru 2
þeirra á lífi, Helgi og Jón, báðir £
Ameríku.
Systkini Jónasar eru þau Helgi tré-
smiður Helgason, er fór alfarinn til
Ameríku í fyrra haust, og Kristbjörg
kona Daníels söðlasmiðs Símonarsonar.
Jónas gerðist bindindismaður 6. jan-
ar 1891; gekk bánn þá í stúkuna Verð-
andi og var meðlimur hennar til dauða-
dags. Hann kom nálega á hvern
stúkufund öll þau ár, stýrði söng á
fundum og var oftastnær gjaldkeri
stúkunnar. Var honum einkar um-
hugað um bindindismálið og viðgang;
Goodtemplarreglunnar.
Jónas Helgason var tryggur maður
og vinfastur, »þéttur á velli og þéttur
í lund«; hann hélt sitt strik hvað sem
aðrir sögðu, enda hafði hann sjálfur
rutt sér braut og náð sínu takmarki
að útbreiða og efla söngþekkingu og.
8önglist á ættjörðu sinni.