Ísafold - 09.10.1909, Blaðsíða 2
262
ISAFOLD
er tekið í samningi um gufuskipaferSir
fyrir árin 1908 og 1909, bæði milli
Danmerkur og íslands og milli Leith og
íslands, hvora leiðina sem er.
Þó áskilur félagið sór rótt til að hækka
farþegagjald á Botniu eða því skipi, sem
kemur í hennar stað, þó svo, að það
verði eigi hærra en:
100 kr. í 1. farrymi fyrir aðra ferð
og 65 — - 2. — — — —
og fyrir ferð fram og aftur 170 og 115
krónur.
Enn fremur áskilur félagið sór rétt
til að halda athugasemdum þeim, sem
verið hafa i ferðaáætlunum og farm-
gjaldaskrám.
Fólagið skal koma sór saman við það
fólag, sem fær styrk til strandferðanna,
um farmgjaldsgreiðslu fyrir flutnings-
muni til og frá viðkomustoðum strand-
ferðaskipanna, þannig að farmgjaldið
hækki ekki, þótt skift só um skip.
Ekki má hækka fargjald nó farmgjald
milli tveggja staða, þótt skift só um
skip á leiðinni, en skyldur er þá far-
þegi að nota fyrsta skip, sem á að fara
þangað, sem ferð er heitið.
Á ferðum þeim milli íslands, Leith
og Kaupmannahafnar, sem ræðir um í
samningi þessum, skal veita alt að 25
stúdentum og alt að 50 efnalitlum iðn-
aðarmönnum og alþ/ðumönnum þá í
vilnun í fargjaldi, að þeir geti ferðast í
2. farr/mi báðar leiðir ?yrir sama far-
gjald og venjulegt er fyrir aðra leið,
enda s/ni þeir vottorð frá forstjóra ís-
lenzku stjórnarráðsskrifstofunnar í Kaup-
mannahöfn eða þá s/slumanni eða bæjar-
fógeta í s/slu þeirri eða kaupstað, þar
er maðurinn á heima. Sömu ívilnun
skal gera árlega 10—15 dönskum bænda-
stóttarmönnum, er s/ni vottorð frá stjórn
arráði innanríkismálanna.
Loks skuldbindur fólagið sig til að
flytja innflytjendur frá Leith til íslands
fyrir sama fargjald eins og tekið hefir
verið hingað til af farþegum í 3. far-
r/mi frá íslandi til Leith.
3. gr. Fólaginu er skylt að flytja á
öllum þeim ferðum, sem um er rætt í
1. gr., póstflutning allan, bróf og bögla
og ber ábyrgð á öllum póstflutningnum
meðan hann er í vörslum skipsins, það
er að segja frá því að skipverjar taka
við honum og þangað til hann er feng-
inn í hendur þjónum póststjórnarinnar.
Skal geyma hann mjög vandlega í lok-
uðu herbergi, nema bréfakassann, hann
skal láta þar, er allir geta að honum
komist. Félagið ber ábyrgð á því tjóni,
þeim missi eða þeim skemdum, sem
póstflutningur kann að verða fvrir sök-
um þess að hans er illa gætt. Farist
skip eða hlekkist því á, skal, svo sem
framast er kostur á, reyna að bjarga
póstflutningnum og flytja hann til næsta
pósthúss. Þurfi maður að fylgja póst-
flutningi á skipinu sökum þess, hve
mikill póstflutningur þessi er eða d/r-
mætur, fær hann ókeypis far bæði fram
og aftur, en sjálfur verður hann að sjá
sór fyrir fæði.
4. gr. Póstflutning skal afhenda á
skipsfjöl og af samkvæmt skrá og gegn
kvittun skipstjóra og hlutaðeigandi póst-
embættismanns. S/ni viðtakandi, að
póstflutningurinn só ei samkvæmur
skránni, skal sá er afhendir póstflutn-
inginn skyldur að rita undir athuga-
semd þar að lútandi.
Þegar eftir komu gufuskipsins skal
flytja póstflutning úr skipi, hvort sem
það liggur við land eða fyrir akkerum
á sjó úti, til næsta pósthúss, og skal
fólagið bera kostnað af flutningi þeim,
nema í Kaupmannahöfn, þar verður
póstflutningurinn sóttur. Sömu reglum
skal fylgja um flutning póstflutnings á
skip.
5. gr. Fólagið skuldbindur sig til
að sjá um, að enginn skipverji eða nokk-
ur maður annar flytji með sór muni, er
skylt er að senda með pósti. Sá er
Bkiprækur, er sllkt er uppvíst um, og
greiði að auki lögboðna sekt. Þó er
skipstjóra vítalaust að flytja bróf um
málefni skipsins frá útgerðarmönnum
þess til afgreiðslumanna og þeirra í
milli.
6. gr. Fólagið greiðir öll útgjöld,
enda bera því öll fargjöld og farmgjöld.
Fyrir alt það, er félagið lætur í tó
samkvæmt því, sem að framan er talið,
fær fólagið alls 40,000 — fjörutíu þús-
und — krónur um árið úr ríkissjóði,
sem er þóknun sú, er Danmörk innir
af hendi vegna póstgufuskipa til íslands.
Þóknunin greiðist sem hér segir svo
framarlega sem fólagið þá hefir fullnægt
skuldbindingum sínum, 4000 kr. í apríl-
mán. og 4000 kr. hvern hinna mánað-
anna á eftir, og afganginn, 4000 kr.,
þá er lokið er hinni síðustu ferð í des-
embermánuði.
7. gr. Hamli ís því, að skipið kom-
jSt út frá Kaupmannahöfn á leið til ís-
lands f einhverri þeirri ferð, sem getur
um í 1. grein, fellur sú ferð niður og
skal draga frá ársþókuuninui 2500 kr.
fyrir hverja ferð, sem fyrir þá sök ekk^
er farin.
Ef ís tálmar því að lokið verði ein-
hverri ferð í kringum ísland og tilhl/ði-
legar sönnur eru á það færðar af hálfu
félagsins, skal ekki draga frá umsaminni
ársþóknun.
En verði það ekki sannað, að ís hafi
tálmað ferð, sem fallið hefir niður að
einhverju eða öllu leyti, eða fólagið læt-
ur mót von ekki fara umsamdar ferðir,
greiðir það 1000 króna sekt fyrir hverja
ólokna ferð — nema skipi hafi hlekst
á, — og skal auk þess draga frá árs-
þóknuninni fyrir hverja ferð, sem ekki
er lokið, kr. 2500 fyrir millilandaferð
og 2400 krónur fyrir ferð í kringum
landið.
8. gr. Samningur þessi gildir fyrir
árin 1910—1919, að báðum árum með-
töldum, svo framarlega sem félagið full-
nægir settum skilyrðum og rlkisþing
Danmerkur veitir 40,000 kr. á ári sem
pósttillag til að halda uppi póstgufu-
skipaferðum til íslands.
Eftir fjárhæðinni 10 sinnum 40 þús-
und krónur, er stimpilgjaldið fyrir samn-
inginn kr. 66,65, og greiðir hvor samn-
ingsaðili helming þess.
"Samningur þessi er gerður í 3 sam-
ritum, og fá stjórnarráð þau, er samn-
inginn hafa gert, og 'sameinaða gufu-
skipafólagið sitt eintakið hvert.
Kvennaskólinn nýi vigður.
Sd athöfn fór fram fimtudag 6. þ.
mán. á bádegi. Allmargir bæjarbúar
voru viðstaddir sem gestir skólans,
þeirra á meðal frú Thora Melsted,
ráðgjafi, biskup, forstöðumenn menta-
skólans, prestaskólans, lagaskólans og
kennaraskólans o. fl.
Athöfnin hófst með því, að for-
stöðukona skólans jröken Ingibj'órq
Bjarnason afhjúpaði mynd af jrtí
Thoru Melsted, og ávarpaði hana um
leið þessum orðum:
Frú Thora Melstedl pér eruð sann-
kölluð móðir skólans. Iiann má heita
einkabarn yðar, og pér hafið borið hann
jyrir brjósti, jrá pví hann jyrst komst
rvy— —yyy—- ■■ y.y
Frú Thora Melsted.
á jót, ogyður á hann jramar nokkrum
óðrum pað að pakka, að hann nú er
kominn svo vel á veg.
Þér hafið varið líji yðar i parfir
pessa skóla og rœkt starj yðar við hann
með peirri alúð og samvizkusemi, sem
á jáan sinn lika. Þess vegna viljum
við geyma mynd yðar og minningu sem
hinn helzta dýrgrip vorn i pessum nýja
sköla, okkur til jyrirmyndar og uppörj-
unar. Þið ungu námsmeyjar, sem
'óðrum jremur er œtlað að horja á
pessa mynd, ykkur er óhælt að líta upp
til pessarar konu, pvi hafi nokkurri
konu verið hughaldið um mentun ís-
knzkra kvenna, hefir henni verið pað.
Og pó er pað ekki eing'óngu jyrir pað,
sem pér eigið að heiðra mynd hennar,
Þið eigið einnig að taka jrú Þóru ykk-
ur til jyrirmyndar, sakir mannkosta
hennar, pví að jáar eru pœr konur,
sem haja sýnt svo mikla trygð og trú-
mensku i starfi sínu ,sem hún og jáar
konur munu jremur geta verið ykkur til
ejtirdœmis í siðgœði og sannri sálar-
g'ójgi.
Biðjum pess vegna guð að bkssa
konu pessa og heimili hennar öll ólijuð
afiár og vonum, að pessi móðir skóla
vors vaki hér eins og lieilladís yfir iðju
okkar um ókomnar aldir.
Allir viðstaddir hlustuðu standandi
á ávarp þetta.
Því næst lýsti fröken Ingibjörg hinu
nýja kvennaskólahúsi (sjá síðar) og
vék loks máli sinu til námsmeyjanna.
Var ræða hennar og framkoma öll
hin skörulegasta.
Að ræðu forstöðukonunnar lokinni,
þakkaði frú Thora Melsteð fám inni-
legum orðum sóma þann, er sér væri
sýndur og bar kveðju frá manni sín-
um, öldungnum Páli Melsteð, er eigi
gat verið viðstaddur, vegna þess að
hann er nú við rúmið ætíð að heita
má.
Því næst voru húsakynni skólans
skoðuð. Virðist vera ljómandi vel
frá öllu gengið, Stofur allar stórar
og mjög bjartar.
Kvennaskólahúsið stendur við Fri-
kirkjuveg austanvert við Tjörnina.
Það er 30VsX1^ al. að stærð og
útbygging að bakhlið þess 58/4X6 al.
Húsið er gert úr steinsteypu og er
alt kalkdregið og olíumálað að innan.
Kjallari er undir öllu húsinu. Þar
er hússtjórnardeild skólans. Henni
veitir forstöðu frk. Ragnhildur Péturs-
dóttir frá Engey, sem auk þess er
bústýra skólans. í kjallaranum er og
stórt búr, þvottahús, baðherbergi og
geymsluherbergi o. fl.
A 1. gólfi eru 4 kenslustofur, 1
kennaraherbergi, fatageymsluherbergi,
2 gangar og andyri með stigum upp á
3. loft. Þar er 5% alin undir loft.
A 2. gólfi eru 2 kenslustofur, 1
skrifstofa og 4 fbúðarherbergi, og 2
gangar. Þar er íbúð forstöðukonu og
bústýru.
A 3. gólfi eru 8 svefnstofur og 2
gangar. Vatnsleiðsla er inn á hvert
herbergi. (Þetta loft er ætlað náms-
meyjum þeim, er heimavist hafa, en
þær geta verið 30.
Upp yfir því lofti er þurkloft.
Útaf 1. sal eru veggsvalir 17V2X2
al. úr steinsteypu.
Við forstofudyr eru tröppur úr
höggnum grásteini, en við kjallara og
skúr dyr úr steinsteypu.
Lóðin með húsinu er 4680 feral.
að stærð.
Húseignin er metin til peningaverðs
á kr. 76,783,00.
Að öllum líkindum verður húsið
gaslýst innan skamms.
Húsið hefir Steingrímur Guðmunds-
son snikkari bygt og leigir skólanun:
það fyrst um sinn til 5 ára fyrir að
eins 2300 kr. á ári. Vatnsleiðsla er
um alt húsið og miðstöðvarhitun.
Það bagar kvennaskólann mjög, að
ekki er neinn leikfimissalur til, ekki
fé fyrir hendi til hans, En væntan-
lega eykur alþingi hið næsta styrkinn
til þessa aðalkvennaskóla vors, svo
að hægt verði að bæta úr þessum og
öðrum smáannmörkum.
í kvennaskólanefndinni eru nú:
Frú Anna Daníelsson (formaður), frú
Katrín Magnússon, frú Guðrún Briem,
Jón yfirdómari Jensson og Eiríkur
Briem prestaskólakennari.
Ósannindaverksmiðjan.
Hr. skrifstofustjóri Indr. Einarsson
hefir beðið ísafold fyrir eflirfarandi
yfirlýsingu :
í 47. tölublaði blaðsins Lögréttu,
sem kom út 6. þ. m., stendur að Indr.
Einarsson (skrifstofustj.) hafi talið, að
rannsókninni á hag Landsbankans væri
lokið og ekki viljað meira við hana
fást, og ennfremur, að I. E. hafi neit-
að að eiga sæti í henni og dregið
sig út úr öllu saman og sagt að í því
væri ekkert framar að gera.
Þetta eru tilhæfulaus ósannindi frá
upphafi til enda. Eg hefi aldrei sagt
eða látið í ljósi við nokkurn mann,
að rannsókninni á hag Landsbankans
væri lokið, eða, að eg vildi ekki meira
við hann fást, eða, að við hana væri
ekkert framar að gera.
Eg bað um lausn frá störfum nefnd-
arinnar af því, að þegar nefndin hlaut
að vera að verki meiri hluta dagsins,
var mér ekki unt að vera í henni,
nema með því að vanrækja skrifstof-
una í stjórnarráðinu, sem er aðalstarf
mitt.
Reykjavík 8. okt. 1909.
Indr. Einarsson
Munurinn.
Af kirkjumálum
Yestur-Islendinga.
Gufuskipasamningur-
inn 1909.
49 millilandaferðir.
3 strandbátar.
Kælirúm I 2 milli-
landaskipum og 2
strandbátum.
Ferðirnar reglu-
bundnar, minst 4ferð-
ir til Hamborgar.
Varnarþing annars
félagsins í Rvik.
Borgun: 100.000 kr.
Þegar þess er gætt, að Sam. fél.
krafðist 20,000 króna aukaborgunar
fyrir að bæta við einum strandbát,
með öðrum orðum, heimtaði 90,000
kr. fyrir 26 millilandaferðir og 3
strandbáta — þá sést, að núverandi
ráðgjafa hefir tekist, jyrir einum 10,000
kr. harra gjald, að auka millilanda-
jerðirnar um 23 ferðir (19 til Dan-
merkur, 4 til Hamborgar), gera pær
allar reglubundnarr já kœlirúm í 2
millilandaskip og 2 strandbáta, koma á
varnarpingi jyrir annað jélagið i Reykja-
vík o. fl. o. fl.
Öllum er kunnugt um, að Ham-
borgarferðirnar sættu megnum and-
róðri af Dana hendi. Eigi að síður
tókst að hafa þær fram.
Ætla mætti, að þessar afarmikils-
verðu samgöngubætur, sem stjórninni
hér hefir tekist að hafa fram, myndu
afla henni þakklætis og viðurkenningar
um land alt.
En það er nú eitthvað annað I
Minnihlutablaðið annað ræður sér
ekki fyrir vonzku, getur auðvitað ekk-
ert að samningnum lundið með réttu,
og fer því að skrökva eins og vant
er, skrökvar því upp á ráðgjafa, að
hann hafi framið fjárlagabrot með
samningnum, skrökvar því upp á ísa-
fold, að hún hafi farið með ósannindi
um samninginn, sagt rangt frá um
styrk Thorefélagsins.
Óslitin ósannindakeðja er þetta hjá
Lögréttu. Um fjárlagabrotið nægir
að vísa til fremstu greinarinnar í
blaðitiu. Styrkinn hefir ísafotd ætíð
sagt vera 60,000 kr. eins og hann er.
En Lögrétta hefir hinsvegar margendur-
tuggið þau ósannindi, að, styrkurinn
væri 73,000 kr. á. ári, þótt margrek-
iti hafi verið ofan í hana.
Svona et Lögrétta. Hún má sjálf
varla satt orð mæla, en er eigi að
síður síbrigslandi öðrum um ósann-
indi!
Vöruverð.
í miðjum sept. voru söluhorfur á
íslenzkum afurðum í Khöfn sem hér
segir:
Saltfiskur. Vor- eða sumar-fiskur,
góð og vönduð vara, selst á þessa
leið: málfiskur á 60—65 kr., smá-
fiskur á 50 kr., ísa á 38—40 kr. —
Langa á 53 kr., keila á 35 kr.
Hnakkakýldur málfiskur á 77 kr., en
millifiskur á 55 kr. Fyrir stóran,
vetrarsaltaðan fisk, nálægt 48 kr.
Harðfiskur, nýr, hefir selst á 100 kr.
skpd. — Lýsi. Hákarlalýsi á 28 kr.,
sellýsi á 27 kr., ljóst þorskalýsi á 27
kr., en dökkt á 24 kr. Meðala-lýsi í
blikktunnum á 35 kr. Verðið miðað
við 210 pd. — Síld, stór, vel verkuð,
á 18 kr. tn. Milli-síld nálægt 16 kr.
tunnan, netto 170 pd. — Selskinn,
dröfnótt, seld fyrir fram á 4 kr. hvert.
— Æðardúnn á 12 kr. pd., fyrirfram
sala. — Haustull. Hvit haustull á
60 aúr., en mislit á 50 aura pd. —
Prjónks. Alsokkar á §5 aur., hálf-
sokkar á 55 aur., sjóvetlingar á 30
aur., en fingravetlingar á 70 aur., par-
ið. — Saltkj'ót. Allmikið hefir verið
selt fyrir fram á 50—51 kr. tunnan,
224 pd., og líklegt, að sama verð
fáist áfram, verði fjártaka eigi meiri
en í meðallagi. Ella má vænta verð-
lækkunar. Fyrir gott, linsaltað dilka-
kjöt, sem fyrst kemur á markaðinn,
fást liklega 54 kr., en þegar meira
berst að, Verður verðið líklega eigi
hærra en fyrir venjulegt saltkjöt.
Söltuð læri á 31 eyri pd., en rúllu-
pylsur á 42 aur. pd. — Gcerur, ialt-
aðar, á 6 kr. 60 a., hertar 3 kr. 30 a.
hver, jafnt fyrir einlitar og mislitar.
sr%p á söltuðum gærum er miðað
við hver 16 pd.
Eftir Þjóðviljanum.
Sundrungin í kirkjumálum Vestur-
Islendinga er orðin mjög mögnuð.
Lesendur ísafoldar minnast sjálfsagt
þess miður hyggilega afreksverks sið-
asta kirkjuþings, að kveða upp strang-
an áfellisdóm yfir skoðunum minni-
hlutans og gefa það fyllilega i skyn,
að þeir menn mundu verða reknir úr
kirkjufélaginu, sem héldu þeim skoð-
unum fram.
Afleiðingin af þessu atferli hefir
meðal annars orðið sú, að tveim mán-
uðum eftir kirkjuþingið höfðu sjö söfn-
uðir og einn af allra-helztu mönnum
andlegrar stéttar, vestan hafs og aust-
an, sira Friðrik J. Bergmann, sagt sig
úr kirkjufélaginu.
Auk þess hefir þremur af prestum
kirkjufélagsins verið sagt upp: síra
Kristni Ólafssyni, sira Runólfi Fjeld-
steð og síra Pétri Hjálmssyni. Og
tveir prestar, sem vígðir voru á síð-
asta kirkjuþingi, virðast ekki munu
geta fengið neinn söfnuð, eftir því
sem skrifað er að vestan.
Eftir síðustu fregnum lizt forseta
kirkjufélagsins, sira Birni B. Jónssyni,
svo þunglega á blikuna, að hann hefir
stefnt prestunum á fund til þess að
bera saman ráð sín um, hvað til bragðs
skuli taka. En sú prestastefna var
ekki enn komin saman, þegar síðast
fréttist.
Söfnuður sá, sem síra Kristinn
Ólafsson þjónar og kendur er við
Gardar, mun vera talinn einhver veiga-
mestur sveitasöfnuður Vestur-íslend-
inga. Síra Friðrik J. Bergmann þjón-
aði honum áður en hann fluttist til
Winnipeg. Þeim söfnuði hefir verið
við brugðið, eins og reyndar fleiri
vestur-íslenzkum söfnuðum, fyrir það,
hve vel hann fari með presta sína.
Þegar hann gekk úr kirkjufélaginu,
bauð hann síra Kristni að halda áfram
prestþjónustu þar, eins og ekkert hefði
í skorist, og auðvitað kom ekki til
nokkurra mála að leggja nokkurt haft
á skoðanir hans eða prédikanir. En
prestur greip til þess ógætilega óynd-
isúrræðis, að fara að kljúfa söfnuðinn,
fekk eitthvað þriðjung hans til þess
að segja sig úr og mynda nýjan söfn-
uð. Eðlilega fanst gamla söfnuðinum
þá hann vera grátt leikinn, hélt fund,
og sagði þá presti upp, kvaðst gjalda
honum laun fratn að næsta nýári, en
hann mætti fara, hvenær sem honum
þóknaðist.
Eins og liggur í augum uppi, er
nú svo komið málum safnaðanna
vestra, að meirihlutinn hefir alt of
marga presta, er ráðalaus að koma
þeim fyrir, en minnihlutinn er ráða-
laus út af prestaskorti. Og þar sem
minnihlutinn er i samræmi við hina
íslenzku kirkju, eins og skoðanir henn-
ar koma fram í blaði því, er biskup
landsins gefur út, í prestaskólanum,
hjá miklum meiri hluta presta, er tóku
til máls á síðustu sýnódus, og víðar,
þá væntir hann sér liðsinnis héðan.
Af Breiðablikum er auðséð, að minni-
hlutinn hugsar sér að koma stúdent-
um að vestan á prestaskólann hér, og
koma sér upp prestum með þeim
hætti. Það er hinn frámunalega aftur-
haldsami, lúterski prestaskóli í Chicago,
sem vestur-íslenzkir námsmenn hafa
sótt, er víst hefir átt langmestan þátt
í að koma kirkjufélaginu út á þá
ófrjálslyndis-braut, sem nú er að verða
því svo viðsjáll vegur. Þangað getur
minnihlutinn að sjálfsögðu ekki leitað.
Og vafalaust leitar hann til presta-
skólans hér.
En meðan þeir prestar eru ófengn-
ir, eru menn i mestu vandræðum.
Það er afartorvelt að halda saman
prestlausum fríkirkjusöfnuðum, sem
vanir eru mikilli prestþjónustu. Og
menn hugsa sér að reyna að fá presta
héðan. í þessum örðugleikum hefir
Gardar-söfnuður snúið sér til síra Har-
alds Níelssonar og beðið hann að ger-
ast prestur sinn þótt ekki væri nema
um fárra ára bil, svo sem tveggja eða
J’riggja.
ísafold hefir fengið að sjá bréf það,
sem síra Haraldi hefir verið ritað fyrir
safnaðarins hönd. Söfnuðurinn telur
afar-mikið í húfi-, ef ekki tekst að fá
vestur góðan prest, sem talað geti
máli frjálslynds kristindóms, stórhætta
andlegu lífi og íslenzku þjóðerni þar.
Launakjörin, sem söfnuðurinn býður
Gufuskipasamningur-
inn 1907.
26 millilandaferðir.
2 strandbátar.
Engar ívilnanir, eng-
in kælirúm.
Borgun: 70,000 kr.